Эр бир ибадет мусульманнынъ юрегинде онынъ айры бир маневий тарафыны тербиелей. Ораза дегенимизде, – сабыр, зекят дегенимизде, – ярдымлашма ве мерхамет, хаджылыкъ ибадети анъылгъанда исе, – тевеккюль ве теслимиет акъылымызгъа келе. Не ичюн, аджеба?
Тевеккюльнен теслимиет эр даим ян-янаша анъыла. Келинъиз, шимди бу сёзлернинъ даа терен манасыны огренмек ичюн, оларны чешит мисаллер ве Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) аятындан алынгъан орьнеклернен изаатламагъа тырышайыкъ, иншаллах.
«Тевеккюль» сёзю – ишанып таянмакъ манасына келе. Бир макъсаткъа етмек ичюн, – дюньялыкъ олсун, я да ахиретлик, – керек олгъан маддий ве маневий себеплерни ерине кетирген сонъ, Аллахкъа ишанмакъ ве ишининъ нетиджесини Раббининъ такъдирине къалдырмакъ демектир тевеккюль. Яни, гонъюли Аллахнен толу олгъан кимсенинъ ялынъыз Онъа ишанмасы ве Онъа сыгъынмасыдыр.
Меселя, бир багъчаджыны тасавур этейик. Онынъ балабан бир багъчасы бар. О, тереклерини вакътында сувара, иляджлай, керек олса, тамырына кубре къоя. Бутюн себеплерни ерине кетирген сонъ, берекетини тек Аллахтан беклей. Иште бунъа тевеккюль дейлер. Юдже Аллах бойле буюра: «Эгер муминлер исенъиз, анджакъ Аллахкъа ишанынъ» («Маиде» суреси, 5/23 ает). Башкъа бир аетте: «Тевеккюль эткенлер ялынъыз Аллахкъа тевеккюльде себат этсинлер», – деп буюрыла («Ибрахим» суреси, 14/12 ает).
Лякин, ич бир шей япмадан, тырышмадан «Къысметимде не олса, о олур» деп, бир шей япмамакъ – тембелликтир, динимизде олгъан тевеккюль анълайышына терс тюше.
Бир адам Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янына келерек: «Мен девемни йиберип, тевеккюль этейимми, ёкъса, багълапмы?» – деп сорай. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) исе: «Девенъни багъла, сонъ тевеккюль эт», – деп, тевеккюль не олгъаныны адий ве гузель бир тарзда инсанларгъа айдынлаткъан (Тирмизий). Демек, бир макъсаткъа етмек ичюн, элинден кельген эр шейни япкъан сонъ, Аллахкъа сыгъынмакъ ве ишанмакъ – тевеккюльдир.
Теслимиет исе, боюн эгмек, къабул этмек, башына кельген адиселерге къаршы итираз этмемек демектир. Раббимиз Аллах Къуранда: «Аксине, ким мухсин оларакъ, юзюни Аллахкъа чевирсе (теслим олса), онынъ эджири Рабби къатындадыр. Ойлелери ичюн не бир къоркъу бар, не де гъам чекерлер» («Бакъара» суреси, 2/112 ает).
Теслимиет – къадерине разы олмакъ, Аллахнынъ такъдир эткенини къабул этмектир. Айдынъыз, шу багъчаджынынъ мисалине къайтайыкъ. Багъчасынынъ берекетини корьмек ичюн, элинден кельген эр шейни япты. Сонъра тевеккюль этти. Багъчаджы эки шейнен къаршылашмасы мумкюн. Я махсулаты бол-берекетли олур, я да къыт (аз) олур. Муим олгъан, нетидже насыл олса-олсун, такъдирини къабул этмек, яни теслимиет косьтермектир.
Чокъусы вакъыт, инсаннынъ аятында эйи ве гузель бир шей олса: «Аллахкъа шукюрлер олсун!» – дей. Лякин, омюринде къыйын бир имтиандан кечкенде, я да бир фелякет ве мусибетнен къаршылашкъанда: «Не ичюн Аллах бу беляны башыма берди!» – деп, шикяет эте. Албуки, эр шей Аллахтан! Эйиликке шукюр, мусибетке сабыр косьтермек яраша.
Акъикъий тевеккюль ве теслимиет косьтермек ичюн къавий имангъа саип олмакъ керек. Озь нефисимизни тербие этмек керекмиз.
Аллаху Таалягъа къаршы терен итаат ве теслимиети берекетинен Хазрет-и Ибрахим (а.с.) джанынен, малынен ве эвлядынен агъыр имтианлардан кечип олды.
Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) тариф эткенине коре, Ибрахим (а.с.) Хазрет-и Хаджерни даа сют эмген огълу Исмаилнен берабер Меккеге кетирген эди… Хазрет-и Ибрахим (а.с.) оларнынъ янында азчыкъ хурма ве сув къалдырып кетти. Ибрахим (а.с.) айланып кетеяткъанда, Хаджер:
– Ибрахим! Кимсенен корюшип, лаф этмейджегимиз, ашаладжакъ ве ичиледжек бир шей олмагъан вадийде бизни тек башымызгъа къалдырып, къайда кетесинъ? – деп сорады.
Бу суальни бир къач кере сораса да, Ибрахим (а.с.) индемей эди. Сонъунда Хаджер анамыз:
– Буны бойле япмакъны санъа Аллах эмир эттими? – деп сорады.
Бу сефер Ибрахим (а.с.):
– Эбет, Аллах эмир этти, – деди.
Бу джевапны эшитип тынчлангъан Хаджер анамыз Аллахкъа теслимиетининъ энъ юксек дереджесини косьтерген шу сёзлерини айтты:
– Ойле олса, Аллах бизни къорчалар!…
Сонъра Хаджер артына къайтты. Ибрахим (а.с.) да озь ёлуна девам этти. Кимсе оны корьмейджеги Сение деген ерге баргъанда, Ибрахим (а.с.) бетини Кябе тарафына айландырып, къолларыны котерип, бойле дуа этти:
«Раббимиз! Намазны дос-догъру къылувлары ичюн мен несилимден бир къысымыны Сенинъ Бейт-и Харамынънынъ (Кябенинъ) янында, зираат олмагъан бир вадийде ерлештирдим. Артыкъ Сен де инсанлардан бир къысымынынъ гонъюллерини оларгъа мейль этиджи яп ве мейвалардан буларгъа рызыкъ бер. Бельки де бу ниметлерге шукюр этерлер» («Ибрахим» суреси, 14/37; хадис ичюн бакъ: Бухарий, «Энбия», 9).
Шу себептен, хаджылыкъ ибадетинде Хазрет-и Ибрахимнинъ Раббине олгъан тевеккюли ве теслимиети къыяметке къадар девам этеджек энъ гузель тимсаль олып къаладжакътыр.
Юдже Аллах иманларымызгъа кучь берсин! Тевеккюль ве теслимиет киби гузель аслетлерни гонъюлимизге ерлештирсин ве джумлемизден разы олсун!
Сафие Куртдеде