СУАЛЬ: Дуада мевлюд окъулгъанда, памукъкъа къокъулы сув (одеколон) тёкюлип, мусафирлернинъ пармакъларына тийдиртмек адети ве дуаларда мевлюд окъумакъ неге эсас-лана?
Мусульманлар арасында девам эткен гузель адетлерден бири – мевлюддир. «Догъув заманы ве ери» манасына кельген мевлюд, догърусы – мевлид, Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) догъгъан геджеси иле багълы къулланылгъан бир сёздир. Даа сонъ Пейгъамберимизнинъ догъгъан вакъытыны, устюн васыфларыны анълаткъан шиирлерге де «мевлид» ады берильгендир. Пейгъамберимизнинъ догъгъан Ребиульэввель айынынъ 12-нджи геджесини весиле этип, догъув геджеси (мевлид) мерасимлери, Хиджреттен бир къач асыр кечкен сонъ кечерилип башланды.
Тюрлю-тюрлю тиллерде окъулгъан мевлидлер бар. Тюркий тиллерде исе йигирмиден зияде мевлид язылгъандыр. Лякин буларнынъ ичинде энъ чокъ окъулгъан, Сулейман Челебининъ 1409 сенеси язгъан «Весилетюн-Неджат» адлы мевлид китабыдыр. Къырымда да, мираджны анълаткъан болюми «Мираджие» окъулмайып, бу мевлид окъула. Башта Пейгъамберимизнинъ догъгъан куню окъулгъан ве кечирильген мевлид мерасимлери, даа сонъ бутюн мубарек геджелерде текрарлангъан, даа зияде яйгъынлашып хасталыкъ ве даа бир талай весилелернен окъутылгъандыр.
Мухаддис ве факих Ибни Хаджер, мевлид мерасими акъкъында тариф эткен риваетке коре, мевлид — Пейгъамберимизден учь-дёрт асыр сонъ Ислямий бир адетке чевирильмекнен берабер, бидъатнынъ «хасене» (гузель) къысымына кире.
Бунынънен берабер, базы Ислям алимлери мевлид мерасимини кечирмеге къаршы чыкъ-къан, манасыз бир иш олгъаныны айткъанлар. Бидъат — диннинъ эмир этмеген шейни ибадет ниетинен япмакътыр. Ёкъса, динимиз, Къуран окъумакъны, мевлид киби иляхилерни окъумакъны ясакъ этмей. Онынъ ичюн, къартбаба-къартаналарымыз эр даим мевлидни окъуй эдилер. Мевлиднен алякъалы бир къач адетимиз бар, оларнынъ арасында:
«Эмине Хатун» болюмини окъугъанда: «…Сувсадым гъает арареттен къатий, сундылар бир джам толусы шербети», – денъильгенде, адетимиз узьре, буны темсиль этмек ичюн, шербет кетириле. Амма базы ерлерде тамам о вакъыт ичиле, базы ерлерде иляхий айтылгъандан сонъ ичиле.
Айны «Эмине Хатун» болюмининъ сонъунда, Хазрети Пейгъамберимизнинъ дюньягъа кельмесине сайгъы косьтермек ичюн, аякъкъа туралар ве саляват кетирелер. Базы койлерде саляват кетирип отуралар, базы ерлерде «Мераба» болюми де аякъта окъула.
Айны «Эмине Хатун» болюмининъ со-нъунда: «Аркъамы сыгъады къувветле хеман», – окъулгъанда, апайлар бири-бирининъ аркъаларыны сийпайлар. Сонъки вакъытларда акъайлар да сийпамагъа башлады, бу янълыштыр, эскиден ойле шей ёкъ эди. Анда даа зияде догъув ве Хазрети Пейгъамберимизнинъ анасы анълатылгъаны ичюн, апайларынъ темсили даа догърудыр.
Ве суалимизге кельдик, о да: «Эй, Азизлер» адлы болюмде: «Ол васиет ки, дерим (бизде дирхем сёзюне авушты) эр ким тута, Миск киби къокъусы джанларда тюте»… Яни бу васиетимизни туткъанларнынъ джанларындан, вуджутларындан Ресул-и Экремнинъ миск киби къокъусы дуюла, деп айтылгъанда, асылында буны темсиль этмек ичюн миск айландырыла. Мискни тапамагъанлар тазе я да къурутулгъан нане, фесильген, киби къокъулы отларны сюртелер. Эски вакъытларда мевлид акъшамлары раатлангъанда, чобанлар къоюнларны отлаткъанда окъула эди, миск сёзюни окъугъанларында, атешке къокъулы от атыла эди. Даа сонъ вакъытларда миск сюрюльмеге башлады, амма эвельки йылларда миск пек тапылмагъаны ичюн, памукъкъа гузель къокъулы шейлер, атта одеколон тёкюлип айляндырылды. Одеколон я да парфюм къулланмакънынъ абдестке зарары ёкъ. Амма гузель къокъу севген Пейгъамберимиз (с.а.в): «Къокъуларнынъ энъ гузели мисктир», – деп буюргъан (Муслим, Эдеб, 5). Онынъ ичюн кунюмизде, одеколон къулланмайып, эр ерде сатылгъан мисклерни къуллансакъ, даа догъру олур.
Шуны да белиртмек керек ки, базы койлерде дуадан эвель мевлид окъула. Бу эски вакъытларда инсанлар дуагъа етишсин деп, узакъ-тан бекленильгенлер бар исе, олар кельгендже, дюнья лафы этильмейип, онынъ ерине мевлид окъуй эдилер. Бугунь исе дуанынъ вакъыты белли, кельгенлер онъа коре келелер, онынъ ичюн энъ башта дуа этилюви, яни Къураннынъ окъувы даа догърудыр. Къуран – Аллаху Теалянынъ келямыдыр, эр бир арифине севаплар бардыр. Онынъ ичюн, башта «Ясин» ве «Тебареке» сурелери окъулмакъ керек. Дуада башта Къуран Хатими багъышланыла, сонъ къыркълама (чюнки о да окъулгъан «Ясин»лердир), «Кензуль арш» олсун, мевлид олсун, пек къыйметли олсалар да, Къуран аетлеринден сонъ келе.
РАИМ Гъафаров