Гузель динимиз Ислям аятымызнынъ эр саасында файдалы ве маналы ишлернен мешгъуль олмамызны эмир эте. Сёйлегенимиз вакъытта, сёзнинъ энъ догърусыны сёйлемемизни ве энъ гузелине тырышмамызны тевсие эте. Дюнья ве ахирет аятымызда файдасы олмагъан, вакъыт ве эмек исрафына себеп олгъан бош шейлерден узакъ турмамызны огютлей. Саип олгъанымыз къыйметлер ве Раббимиз эдие эткен ниметлер керексиз ве макъсатсыз ерге масраф этильмейджек къадар къыйметли. Бу шуурны ташыгъан эр бир мусульман озюне ве этрафына файда бермеген бош ишлерден узакъ турар. Асылсыз сёзлерге, бош тюшюнджелерге итибар этмез. Акъылыны ве юрегини эйилик ёлунда, Аллах ризасыны къазандыраджакъ ишлерде къулланыр. Къурангъа коре, къуртулышкъа иришкен муминлернинъ энъ буюк сыфатларындан бири – оларнынъ манасыз, файдасыз ве бош шейлерден узакъ турмаларыдыр («Муминун» суреси, 23/3).
Базы алимлер дей ки: «бош шейлерден узакъ турмакъ – гунахлардан узакъ турмакъ демектир». Айса, сёзюмиз, фикиримиз, виджданымыз ве ахлякъымызнен кямиль бир мумин олмагъа гъайрет этейик. Унутмайыкъ ки, файдасыз ишлерден не къадар узакъ турсакъ, о къадар мусульманлыгъымыз гузеллешеджек, Аллахнынъ къатында къуллугъымыз къыйметли оладжакъ.
Къуран-ы Керимде Раббимиз бойле буюра: «Муминлер керчектен къуртулышкъа ириштилер. Олар намазларыны Аллах къоркъусынен къылалар. Олар бош ве файдасыз шейлерден узакъ туралар. Олар зекятларыны берелер. Ве олар намусларыны къорчалайлар…» («Муминун» суреси, 23/1-10). Севгили Пейгъамберимиз исе, бу акъта бойле айткъан: «Бош ве файдасыз шейни терк этмек – бир инсаннынъ гузель мусульман олгъаныны косьтере» (Тирмизий).
Бош ве файдасыз шейлер экиге болюне:
1. Бош ве файдасыз сёзлер;
2.Бош ве файдасыз ишлер.
Бош ве файдасыз сёзлер мевзусында мусульман тилине дикъкъат этмек керек. Мусульман акъылындан чыкъармамакъ керек ки, сёзлер де амельнинъ бир парчасыдыр. Бунен багълы оларакъ, Муаз бин Джебель (р.а.) Пейгъамберимизден бойле сорагъан эди: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Биз айткъан сёзлерден эсапкъа чекиледжекмизми?» Ресулюллах бойле джевап берген: «Эй, Муаз! Инсанларнынъ бурунлары устюнде джеэннемге атылмаларына себеп – тиллеринен къазангъан шейлеридир» (Тирмизий). Демек ки, мусульман лаф сатып отурып, заманны гъайып этмемек керек. Бунынъ ерине вакъытыны Къуран окъуп, хайырлы ишлер япып, тёвбе-истигъфар ве зикирнен кечирмели.
Ишлер тарафтан бош ве файдасыз шейлерге келеджек олсакъ, булар мусульманны алдаткъан ве эсас олгъан ишлерден узакълаштырып, дикъкъатыны башкъа тарафкъа чеккен амеллердир. Буларнынъ мусульмангъа ич бир файдасы олмаз. Бу ишлер вакъыт хырсызлыгъыны япа. Языкъ ки, бу бош ишлернинъ энъ башында телевизор ве интернет тура десек, ич де янълыш олмаз. Бир мусульман телевизор башында, я да интернет сайтларында масраф эткен вакъыт акъылгъа сыгъмай. Керексиз ве бош шейлернен огърашмакъ иманнынъ зайыфлашкъаны аляметидир.
Юдже динимиз Ислямнынъ энъ темель макъсатларындан бири – инсаннынъ аятыны маналы этмектир. Онынъ бош, манасыз ве файдасыз эр тюрлю сёз ве арекетлерден узакъ бир аят яшамасыны теминлемектир. Шу себептен де, китабымыз Къуранда къуртулышкъа иришкен муминлер бойле сёзлернен анълатыла:
«Олар бош ве манасыз сёз эшиткенлери вакъыт, бундан юзь чевирелер ве: «Бизим ишлеримиз бизге, сизинъ ишлеринъиз де сизге олсун. Сизге селям олсун. Джаиллик эткенлернен ишимиз ёкъ», – дейлер» («Къасас» суреси, 28/55);
«Олар ялангъа шаатлыкъ этмейлер. Файдасыз бош шейлернен къаршылашкъанлары вакъыт, бунъа эмиет бермейип, шерефли бир шекильде кечип кетелер» («Фуркъан» суреси, 25/72).
Инсанларнынъ бир чокъу Ислям динининъ темелинден, яратылыш макъсадындан узакълашкъанлары ичюн, оларнынъ акъыл ве юреклери ярамай фикирлерге, тиллери исе, эсап берилемейджек, керексиз ве бош сёзлерге эсир олды. Беденлери файдасыз ишлерде йыпранды. Омюр байлыгъыны нанкёрликнен къулландылар. Амма, асылында, Раббимиз бизни Къураннен ве Пейгъамберимизнен тербие этти; акъыл, анълайыш ве даа пек чокъ сайысыз ниметлернен донатты. Бизге ёлумызны ве ёнюмизни косьтерди; барлыгъымыз ве яратылышымызнынъ макъсадыны огретти; мерхамет, севги ве адалет дуйгъусыны бахшыш этти. Аллаху Тааля бутюн берильген ниметлерни кереги киби къулланмамызны истей. Эр бир ниметтен бизлерни месулиетли этти. Тилимизден тёкюльген эр бир сёзнинъ, элимизнен япкъанымыз эр бир ишнинъ Къыямет куню эсабы сораладжагъыны китабымыз Къуран пек чокъ кере хатырлата. Пейгъамбер Эфендимиз де бош ве файдасыз ишлерни терк эткенлерни кямиль мумин оларакъ сыфатландыргъан (Бухарий). Башкъа бир хадисте исе: «Аллахкъа ве Ахирет кунюне инангъан инсан я хайырлы лаф сёйлесин, я да суссын» (Бухарий), – буюрып, лафларымызнынъ маналы ве икметли олмасыны истеген.
Билейик ки, Аллахнынъ ачувына себеп олгъан, инсаннынъ озюне ве этрафына зарары тийген эр иш ве сёз харамдыр. Къаба ве чиркин лафлар, ялан, бефтан, ошек – буларнынъ эписи динимизде ясакъ. Инсанларнынъ шахсий алларыны араштырмакъ, адамлар арасында лаф ташымакъ, фитне-фесат чыкъараджакъ эр тюрлю лаф этмек – бош лаф ве гунахтыр. Бунынъ киби сёзлер эм сёйлеген инсаннынъ шахсиетине, сайгъы ве урьметине зарар бере, эм де ким акъкъында лаф кетсе, о адамнынъ акъкъына кириле, онъа зарар кетире.
Асылында, кунюмизде инсанларнынъ энъ чокъ мухтадж олгъан ниметлеринден бири – вакъыттыр. Чокъусы алларда вакъытымыз олмагъанына янамыз. Хусусан, бугунь технология имкянларынынъ чокълашмасынен, заман даа веримли ве маналы къулланмакъ ерине, аксине шаат оламыз. Келинъиз, бош ве манасыз эр тюрлю иш ве сёзден узакъ турайыкъ. Пейгъамберимизнинъ пек маналы дуасынен битирейик: «Аллахым! Санъа теслим олгъан бир къальп, догъру сёзлю бир тиль ве гузель бир ахлякъ истейим. Гунахларымны багъышламанъны ве эр тюрлю хайырдан манъа берменъни истейим. Бутюн шерлерден де Санъа сыгъынам» (Несаий).
Иса ВЕЛИЕВ