Хидает
Осман Топуз: «Гъайрет – бизден, мукяфат – Аллахтан!»
Опубликовано:
Ялта больгесининъ баш имамы хаджы Топуз Осман Шукри огълунынъ сёзлерине коре, сюргюнликтен эвель Ялта уездинде 84 джами бар эди. Бугунь исе, о, Къырым Муфтилиги эркянында чалышып, джамилерни миллетимизге къайтармагъа, оларны гъайрыдан тиклемеге гъайрет эте. Осман бейнинъ фикириндже, – «Гъайрет – бизден, мукяфат – Аллахтан. Мен япмасам, сен япмасан, биз япмасах, ким япаджакъ?» Осман бейнен интервью язгъанда, о, тувгъан ялыбою шивесини сакъламагъа риджа этти. Риджасыны ерине кетирдик. Осман эфенди, озюнъиз акъкъында тариф этинъиз. Мен гъурбетликте, Самарканд районында, Табаксовхоз коюнде дюньяя кельдим. Бабам Айвасыллы Топуз Шукри 1928 сенесининъ баласы. Анам Дерекойлю Мандраджы Веля 1929 сенеси догъду. Секизинджи сыныфтан башлап, сербест курешнен огърашмая башладым. 12 йыл огъраштым. Мана куреш чох ярдым этти. 1981 сенеси Самарканд Девлет Университетине четэль тиллери факультетине, инглиз тили болюгине охумая гирдим. Ону 1986 сенеси битирдим. Сонъра 4 йыл девамында Ургут шеэринде мектебе чалыштым. Инглиз тили ве сербест куреш боюнджа дерс вердим. «Бизе хорху деген шей ёх. Тек Аллахтан хорхарых» Къырымгъа не вакъыт авдет олдынъыз? Авдет ёлунъыз насыл эди? 1990 сенеси, бутюн халхымызнен берабер, Ана-Ветана хайттых. Биз ялыбойлю олдугъумуз ичюн, догъру Ялтая вардым. Горисполкома язылмая керек, амма хабул этмейлер. У вахыт Горисполкомын харшысына чадырлар вар эди. Мен де хошулдум халхымыза ве эвлеримизи, топрахларымызы, Ветанымызы талап этмее башладых. Мектебе вардым, ише алмадылар. Ялта интуристине вардым, алмадылар. Сонъ хуруджулугъа вардых. Бизе хорху деген шей ёх. Тек Аллахтан хорхарых. Ялта хусусий бир больге. Анда яшагъан къырымтатарларнынъ сайысы аз. Бу сизинъ ишинъизге тесир этеми? Ялта пектен-пек хусусий бир шеэр ве больге. Чюнки о, дюньяя белли олан бир курорт еридир. Амма биз ичюн бу ильк эвель баба ве хартбабаларымыз, эдждатларымызын топрахлары – Ветанымыздыр. Бугунь де бугунь, отуз йыл ичинде, бизим сайымыз аз, эбет, эписи олуп, 5 бине яхын. 3 бучух бин яшай, 1 бучух бини язылмыш, яни пропискасы вар, амма чешит тюрлю себеплерден яшамайлар. Эбет, ишимизе тесир эте. Бир ерде яшаянлар аз. Район имамы вазифесини насыл не вакъыт беджермеге башладынъыз? Моллалыгъы 1993 сенеси Ай-Васыл джамисинден башладым. 1999 сенеси, март айында Мухаддес ерлере, Меккее аджылыгъа вармая хысмет олду. Эки бининджи сенеси Дерекой джамисине имам оларах тайинлендим, алты йыл чалыштым. Сон, имамлых ишини бырахтым. Секиз йыл Тюркиее, Анталья шеэрине хатнап, терджиман оларах чалыштым. 2014 сенеси Ялта больгесинин имамы оларах, ениден тайинлендим. Кадрларымыз аз, етишмей. Имам, моллалар ёх. Хартлар Белялов Расим ака, Кадыров Усеин ака, Чакал Шамиль ака, Консул Энвер ака, Усеинов Рефат ака вефат эттилер, Аллах рахмет эйлесин. «Иманын, истегин олса, эр шейи огренирсин» Диний бильгилерни кимден алдынъыз? Диний бильгилери, эпимиз киби, балалыхтан ана-бабамыздан, боюканаларымыздан огрендик. Хартбабаларымызы горемедик, сюргюнликте эляк олдулар. «Ихляс», «Фелякъ», «Нас», «Фатиха» сурелери балалыхтан огрендик, сагъ олсунлар. Диний бильгилер ашламая тырыштылар, нетиджеде, Ялта больгесинин баш имамы олдум. Иманын, истегин олса, эр шейи огренирсин. Эр киши ичюн 40 унер аз олур, дейлер. Огрен, ште. «Дюшюнюп бахын, 84 джами олгъан ерде, ялы боюнда нахадар халкъымыз вар эди» Больгедеки дин джемиетинъизге не къадар кой бакъа? Больгемиздеки дин джемиетимизе 13 кой бахайыр. Койлер чох, амма халхымыз аз. Архив справкасына бахсан, 1864 сенеси Ялта уездинде 84 джами вар эди. Дюшюнюп бахын, 84 джами олгъан ерде, ялы боюнда нахадар халкъымыз вар эди. Бугуньки куньде Ялта шеэринде бир эсас джами чалыша. Джами бинасынынъ тарихы акъкъында тариф этинъиз. Къачынджы сене ве насыл арекетлер иле бу бина къайтарылды? Дерекое 1780 сенесинде хурулмуш джами вар эди, о, бозулуп, таштан дизилип, буюк меркез, эсас джами япылды. 1760-1790 сенелери халхын ярдымынен хурулды, эсас ярдымны хаджы Эбубекир огълу косьтерди. Амма бугунь джами ичинде башкъа миллетлер, 5-6 хоранта яшайыр. Оны хайтармая огърашырых, амма бу зор меселе. Адреси, – Куйбышева сохагъы, онун янында клуб ве 8-йыллых медресе вар эди. Анда анам охугъан эди. Бу эписи бир балабан комплекс эди. Клубу приватизация яптылар, медресейи да алып, гостиница япмая истедилер. Биз уну 1992 сенеси уруп алдых ве ибадет эви яптых. Ойле де адыны джами хойдулар, амма бу джами дигиль, бу – мектеп, медресе. Эски ресими да вар. Бугунь джами деп, хулланырых. «Джами хурмая керек, спонсор араныйыр, документлер эписи азыр» Бугуньки куньде сакъланып къалгъан джами биналарнынъ сайысы не къадар? Оларнынъ эписи мусульман джемиетине къайтарылдымы? Бугуньки куньде, бильдигиме хадар, он алты джами хайтарылмах керек, джедвели вар, уларын бири – мектеп, бири – бала багъчасы, бири – клуб ве иляхре. Буларнынъ эписи Муфтиятын адына гечмек керек. Украина вахтында хайтарылгъан джамилер чалышыйыр. Булар: Ялтадаки Дерекой медресеси, шимди ибадет эви, Ай-Васыл джамиси, Симеиз джамиси, Алупка шеэринде вахтынджа вагон ичинде намазлар хылыныйыр. Джами хурмая керек, спонсор араныйыр, документлер эписи азыр. Кореизде месджиде намазлар, ибадетлер гечирилийир, амма весихалары даа азыр дигиль. «Ай-Васыл джамисине даа абдестхане хурмая керек ве азбары абаданлаштырмая керек, ярдым этеджек оланлар олса, буюрсунлар» Якъында къадимий Ай-Васыл джамининъ реконструкциясы битирильди. Бу джамининъ тарихы, онынъ къайтарылувы акъкъкында тариф этинъиз. Бизим малюматларымыза горе, Ай-Васылда 3 джами вар эди. Юхары я да Сырт мааледе джамийи боздулар, топрагъы исе, халды. Ресими вар. Орта мааледе шимди башкъа миллетлер яшай, даа хайтармайырлар. Ве Ашагъы маале джамиси, ону 1993 сенеси хайтарып олдух, ундан клуб япхан эдилер. Онун ичюн, у, сахланды, ресими вар. У вахытлери пара олмадыгъы себебинден джами япамадых, проблемалар чох эди, шимди де аз дигиль. Амма 2013 сенеси айвасыллы койдешлеримиз, Сарылар хорандасы, «Тумба» Ибраим аканынъ балалары: Сары Халил ака гечинди, Аллах рахмет эйлесин, ери дженнет олсун, хардашы Сары Абдюль ака хорандасынен, хардашлары Зарема апа, Эльмира апа хорандаларынен, Ялта джемаатынен, койдешлернен бу иши беджердик, тамир яптых, эписинден Аллах разы олсун, сагъ олсунлар. Эписининъ адлары вар ве ресимлер де вар, кими капикнен ярдым этти, кими материалнен, кими келип ярдым этти, кими аш пиширди, чокъ буюк иш япылды. Бугунь де бугунь намазлар хылыныйыр, ибадетлер япылыйыр, дуалар оларнынъ севабына язылсын, сагъ олсунлар. Ве бу тамири алып варгъан ишчие – Танкозь Эдеме ве онынъ достларына айырыджа сагъ олунуз демее истейирим. 3-4 йылын ичинде яптых, минарейи япмая да керек эди. Буны да 2019 сенеси Ауткалы Софу-Мандраджы Джайде анамын 92 яшына хардашы Иффет аканын эманетинен хурулду. Минаремиз 33 метр олду. Экисине де Аллах рахмет эйлесин, ерлери дженнетте олсун, иншаллах. Эписи олуп, иш парасы, мальземелер ярдымындан гъайры, 32 бин доллар тутту. Иншаллах, Ай-Васыл джамисине даа абдестхане хурмая керек ве азбары абаданлаштырмая керек, ярдым этеджек оланлар олса, буюрсунлар. Айрыджа, мен айвасыллы деп махтангъан зенгин адамлара мураджаат этейирим, джанлары агъырмасын. Бу Ялта ичине биринджи минаре ве джами. Бир минаремиз Симеиз джамисине вар. Тимур деген иш адамы тарафындан япылгъан, сагъ олсунлар. Аллах разы олсун. Аиленъиз акъкъында тариф этинъиз. Меним эки огълум вар. 30 яшында Алим ве 21 яшында Сеит-Бекир ве бир хызым Эмине-шерфе, 24 яшында. Хызым эвли, куевим Осман. Яхында торунум олду. Харым Ленара. Аллах сагълыхларыны версин! Келеджекке насыл планларынъыз бар? Аллахын ярдымынен Ялтая ана ёлу янында, Ай-Васыла бурулгъанда, 2014 сенесинден берли огърашып, 1 гектар ве 7,5 сотка топрах алынды. Муфтиятын адына гечирильди. Иншаллах, буюк бир меркез джамисини хурмая ниетимиз вар, ишлер алып варылыйыр. Ундан гъайры, джами, медресе, абдестхане, стоянкалар, шадырван ве даа чох шейлер япмая керек. Яз татиллери вахтында Ветанымызын башха больгелеринден талебелери топлап, эм Хуран курслары охутмах, эм спортнен огъраштырмах, эм денизе ялдатмах, эм ялы боюнун дюльбер ерлерини зиярет этмек, тарихыны тариф этмек истейирик. Ветанымызы, динимизи, урф-адетлеримизи огретмек. Балаларымыз, несилимиз сагълам ве бильгили олсун. Эбет, холай дигиль, амма тырышмая керек. Гъайрет – бизден, мукяфат – Аллахтан. Мен япмасам, сен япмасан, биз япмасах, ким япаджах? Ялтая медениет меркезимиз вар, ону тиклемек керек, япмах керек. Халкъымызгъа тилеклеринъиз недир? Халхымыз, эпимизин ниетимиз бирдир. Ильк эвель, Аллах бутюн халхыма сагълых версин, иман, бирлик версин. Хурандан, имандан айырмасын. Хасталарымыза шифа версин. Гечиненлере Аллах рахмет эйлесин. Вахыт тез келип гечейир, осюп келен несиллер сагълам олсунлар, спортнен огърашсынлар, бильгили олсунлар! Эллерине кельгенине хадар бир-бирине ярдым этсинлер, буюклери хурьмет этсинлер. Ветаным, миллетим, диним, деп, огърашхан эдждатларымызы утандырмайых. Адалетли олайых, эр кес элинден кельгенини япса, иншаллах, ниетлеримизе етерик. Аллахын ярдымы иле. Дуа этейик, муминнин силяхы дуадыр. Ич олмаса, коклер султаны Аметхан Султана азчых ошамая тырышайых. Айвасыллы, лагъабы «Мишка-татарин» Умер Ахмолла Адаманов киби курешейик. Ветанымызы себепсиз бырахып китмен! Ве, айрыджа, ялыбойлюлара, айвасыллы ве дерекойлюлере мураджаатым – Аллаха шукюрлер олсун, эр шей вар, келип, бу ишлеримизи япайых. Аллах разы олсун!
Теравих намазы
Опубликовано:
Рамазан боюнджа яшагъанымыз гузеллик – теравих намазларыдыр. Теравих намазы – тек Рамазан айында къылынгъан, къазасы олмагъан, амма савабы чокъ олгъан бир ибадеттир. «Теравих» сёзю «раатлыкъ», «ял» манасына кельген арапча «тервиха» сёзюнинъ чокълукъ шекилидир. Рамазан айынынъ гедже намазыны къылгъан сахабелер эр 4 рекяттан сонъра раатлана эдилер, бунъа коре шу намаз бу аданы алгъан («Лисану’ль-араб»). Теравих намазынынъ вакъыты ятсы намазынынъ вакъыты олып, ятсы намазынынъ фарзы къылынгъадан сонъ, кельмектедир ве саба намазына къадар девам эте. Теравих намазыны джемаатнен берабер къылмакъ даа саваплыдыр. Чюнки Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле деген: «Джемаатнен къылынгъан намаз тек башына къылынгъан намаздан йигирми еди кере даа саваплыдыр» (Бухарий). Хафиз Ибн Реджеб бойле деген: «Биль ки, Рамазан айында иман эткен кимсе ичюн нефсине къаршы эки чешит джихад топлангъан! Куньдюз вакъытынен ораза тутмакъ ичюн джихад, гедже вакъытынен намаз къылмакъ ичюн джихад. Ве ким бу эки джихад чешитини озюнде бирлештирсе, сонъсуз мукяфатларны къазаныр!» («Летаифу’ль-маариф», 171). Теравих намазындаки рекят сайысы акъкъында айткъанда, энъ яхшысы – сахабелернинъ арекетине бакъмакъ олур. Алимлеримиз де бу ёлны туткъанлар. Бухарий ривает эткенине коре, Хазрет-и Умер (р.а.) халифе олгъанда, о, Рамазан геджелерининъ биринде джамиге чыкъкъан ве мусульманларнынъ эписи айры-айры намаз къылгъанларыны корьген. Сонъра, эписини бир имам артында топламакъ яхшы олур, деп тюшюнген. Имам оларакъ Убейй бин Кабны къойгъан ве 20 рекят теравих намазыны ве учь рекят витр намазыны джемаатнен къылмаларыны эмир эткен. Экинджи гедже чыкъкъанда, инсанларнынъ джемаатнен намаз къылгъанларны корип, бойле деген: «Не де яхшы янъылыкъ!» Яни, Хазрет-и Умер (р.а.) теравих намазыны 20 рекяттан ибарет олгъаныны тасдыкълады, бутюн сахабелер де бунъа разы олдылар. Бойледже, бу меселеде сахабе иджмасы бар. Теравих намазларыны къылмакънынъ укюми – суннет-и муэккедедир. Лякин, Пейгъамберимиз (с.а.с.) озю бу намазны эр даим къылгъан ве сахабелерине де къылмаларыны тешвикъ этип, бойле дей эди: «Эр ким ишанып ве къаршылыгъыны Аллахтан беклеп, Рамазанны (теравих) намазларыны къыларакъ кечирсе, кечкен гунахлары багъышланыр» (Бухарий, «Иман», 25). Рамазан айы девамында япкъан бутюн ибадетлеримизни, оразаларны, теравих намазларыны, берген садакъаларымызны Аллах къабул этсин!
Ораза акъкъында 10 хадис
Опубликовано:
Раббимизнинъ бизлер ичюн мубарек къылгъан айлардан энъ муими – Рамазан айыдыр. О, ичинде пек чокъ гузеллик ве хайыр олгъан бир айдыр. Къуран Рамазан айында эндирильмеге башланды ве бу айда ораза тутулмасы фарз этильди. 2021 сенеси Рамазан айы апрель 13 – майыс 12 куньлери арасында 30 кунь девам этеджек. Рамазан айынынъ башланувы себебинден ишбу мубарек ай акъкъында Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) хадислеринен таныш олмагъа теклиф этемиз. «Рамазан айы киргенде, иляхий рахмет муминлерни эр вакъыттакинден даа чокъ къучакълай. О къадар ки, дженнетке алып баргъан бутюн хайыр ве берекет къапылары ачыла. Джеэннемге чагъыргъан шейтанларнынъ фаалиетлери, арекетлери тарлаша, тесирлери пек азала. Бойлеликнен, джеэннемге алып баргъан яманлыкъ къапылары къапала ве муминлерни весвесеге тюшюрип, ёлдан чыкъармагъа тырышкъан инсан ве джин шейтанларынынъ эли-къолу зынджырларнен багълана» (Бухарий); «Ким (юректен) инанып ве къаршылыгъыны тек Аллахтан беклеп (яни ихляс ве самимиетнен) Рамазан оразасыны тутса, (къазанаджакъ мукяфатынен берабер) кечмиш гунахлары да багъышланыр» (Бухарий, Муслим); Къудсий хадисте Аллах Тааля буюра ки: «Оразалы киши ашамасыны, ичмесини ве джынсий мунасебетини Меним ризам ичюн терк эте. Ораза Меним ичюн япылгъан бир ибадет олгъаны ичюн, онынъ мукяфатыны Мен береджем. Эр эйилик ичюн он къат мукяфат алырлар» (Бухарий); «Дженнетте Реян адлы бир къапы бар ки, Махшер куню о ерден тек ораза туткъанлар киреджек, олардан башкъа ич кимсе о къапыдан киремейджек. «Оразалылар не ерде?» – деп чагъыраджакълар, олар да турып, о ерден дженнетке киреджеклер. Оразалылар кирген сонъ, о къапы къапатыладжакъ ве бир даа о ерден ич кимсе кирип оламайджакъ» (Бухарий); «Къыямет куню ораза ве Къуран Аллахнынъ къулу ичюн шефаат этеджек. Ораза: «Аллахым! Мен куннинъ ярыкъ къысымында оны аш ве сувдан махрум къалдырдым. Онынъ ичюн шефаат этмеге мусааде эт!», – дейджек. Къуран исе: «Аллахым! Мен оны гедже юкъусыз къалдырдым, онынъ ичюн шефаат этмеге изин бер!» – дейджек, ве оларнынъ шефаатлары къабул этилир» (Ахмед); «Дуалары ред этильмеген учь чешит инсанлар бар: 1. оразасыны ачмагъандже оразалы; 2. адалетли укюмдар; 3. зулум корьген киши» (Эбу Хурейре); «Кунь догъмадан эвель ашанъыз, чюнки сахурда берекет бар» (Бухарий); «Оразалынынъ эки къуванчы бар: бири – оразасыны ачкъаны вакъыт, экинджиси исе, Аллах берген мукяфатны корьгенде» (???); «Аранъыздан бири ораза ачкъанда, оны хурманен ачсын, чюнки оразаны хурманен ачмакъта берекет бар» (Тирмизий); «Бутюн Рамазан айы девамында ораза туткъан, сонъра да шевваль айында алты кунь ораза туткъан кимсе янъы догъгъан бала киби темиз олур» (Табераний). Рамазан айынъыз мубарек олсун!Аллах япкъан ибадетлеринъизни къабул этсин! Рамазан къуванчыны тувгъанларынъыз янында яшамагъа къысмет олсун!
Ифтар дуасы
Опубликовано:
Чокъ бекленильген Рамазан айына къавушаджакъмыз. Бу сене мубарек Рамазан айы апрельнинъ 13-юнде башлана. Джумле мусульманларгъа бу вакъытны энъ гузель шекильде кечирмеге тилеймиз. Адетимиз узьре Рамазан айында биз окъуйыджыларымызгъа «Ифтар» дуасыны хатырлатамыз. Ифтар – Юдже Раббимиз дуаларымызны къабул эткен вакъыттыр. Онынъ ичюн оразамызны ачмадан эвель ифтар дуасыны окъумакъ керек. [Аллахуммме леке сумту ве бике аменту ве алейке тевеккельту ве аля ризкъике эфтарту ве савми’ль-гъади мин шехри рамадане невейту. Фегъфирли ма къаддемту ве ма аххарту]. Манасы: «Аллахым, Сенинъ ризанъ ичюн ораза туттым, Санъа инандым, Санъа сыгъындым, Сенинъ рызкъынънен оразамны ачтым. Ве Рамазан айындаки ярынки куньнинъ оразасына ниет эттим. Меним кечмиш ве келеджек гунахларымны багъышла». Раббимиз, бутюн туткъан оразаларымызны къабул этсин, иншааллах!
Фитир садакъасы
Опубликовано:
2021 сенеси фитир садакъасынынъ микъдары – 300 рубледир. Ким бере: алы-такъаты еринде олгъан мусульман эркек ве къадынгъа ваджиптир. Озю ве къоранта азаларынынъ минималь ихтияджларыны ерине кетирген къоранта башлыгъы фитир садакъасыны эр бир къоранта азасы ичюн бере. Кимге бериле: Фитир садакъасы якъын акъраба арасы – ана-бабагъа, къартана-къартбабагъа, балаларгъа ве торунларгъа берильмей. Айрыджа, апай-акъай бир-бирине бермей ве оны мусульман олмагъан кимселерге де бермеге олмай. Къалгъан бутюн мухтадж мусульманларгъа берильмек мумкюн. Не вакъыт бериле: Рамазан айынынъ биринджи куню кунь догъувындан башлап, Ораза байрамы намазына къадар берильмек мумкюн. Байрам намазындан сонъра берильген фитир садакъасы артыкъ фитир садакъасы сайылмай, башкъа вакъытларда берильген садакъалар кибидир.
Умму Сунбуле (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Умму Сунбуле (р.а.) Эшлем къабилесинден олып, шу къабиледен Ислямны ильк къабул эткенлерден биридир. Мешхур сахабе Зейд бин Сабитнинъ (р.а.) анасыдыр. Пейгъамберимиз (с.а.с.) Мединеге кочькенинен, 8 ай девамында Эбу Эйюб Энсарийнинъ эвинде мусафир олды. Медине халкъы оны зиярет этип, чешит икрамлар кетире эди. Биринджи эдиени Зейд бин Сабит (р.а.) кетирди. Бу бир чанакъ тирит ашы ве отьмек эди. Тирит – ягъ, сют ве ундан япылгъан бир аш чешитидир. Зейд бин Сабит: – Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Буны сизге анам йиберди – деди. – Аллах берекет берсин, – деп джевап берди Пейгъамберимиз (с.а.с.). Бундан сонъ Умму Сунбуле Пейгъамберимизнинъ апайларына сыкъ-сыкъ келип, бир шейлер икрам эте эди. Бир кере Айше анамызгъа сют кетиргенде, мусафирликте Эбу Бекир (р.а.) де бар эди. Умму Сунбуле Зейд бин Сабит киби мешхур ве алим бир эвлят етиштирген эди. Зейд бин Сабит (р.а.) вахий кятиби ве Къуран хафызы олып, Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) вефатындан сонъ Къуранны топлав вазифесини ерине кетирген комиссиянынъ башлыгъына тайин этильген ишанчлы бир инсан эди. Раббим эпимизге хайырлы эвлятлар насип этсин! Аллах олардан разы олсун! Эмине Асанова
Тилявет седждеси
Опубликовано:
Тилявет седждеси Куран-ы Керимнинъ он дёрт еринде кечкен седжде аетлеринден бирини окъугъандан я да эшиткенден сонъ япылмасы керек седждедир. Пейгъамберимиз седжде аети олгъан бир суре окъугъанда, седжде эте эди, сахабелер де онен берабер седждеге баргъанлары ривает этиле. Бу мевзунен алякъалы оларакъ Пейгъамберимиз бойле бильдирген: «Адем огълу седжде аетини окъуп, седжде эткенде, шейтан агълай ве: «Вай, меним алыма! Адем огълу седжде этмеге эмир алды ве аман седжде этти, дженнет онынъдыр. Мен исе, седжде этмекнен эмир этильдим, амма седжде этмектен къачындым, бундан себеп джеэннем менимдир», – деп о ерден къача» (Муслим, «Иман», 35). Тилявет седждеси – Аллахкъа сайгъы косьтермектир. О, бойле япыла: Башта бир тилявет седждесини япаджакъ инсан абдестли, устю-башы темиз ве аврет ерлери ортюли олмасы шарттыр. О, – «Ниет эттим Аллах ризасы ичюн тилявет седждесини япмагъа», – деп, абдестли шекильде къыблагъа ёнеле ве, эллерини котермеден эвель, «Аллаху экбер», – деп, седждеге бара. Учь кере «Субхане раббие’ль-аля» айткъан сонъ, кене «Аллаху экбер» деп, аякъкъа тура. Седждеде бет ерге къоюлмакъ керек. Седжденинъ кечерли олмасы ичюн манълай ве бурун ерге тиймелидир. Седждеге кеткенде ве тургъанда «Аллаху экбер» айтмакъ, седждеде «Субхане раббийе’ль-аля» айтмакъ суннеттир. Айны шекильде, седжденинъ отургъан ерден дегиль де, аякъ устюнде турып, ерге барылып япылмасы, седжде япып, отурмакъ ерине, аякъкъа турмакъ ве, седждеден тургъанда, «Семина ве этана гъуфранеке Раббена ве илейке’ль-месыр» айтмакъ керек. Седжде аетлерининъ маналарына бакъылгъанда, шу аетлерни окъугъан я да эшиткен кимсенинъ седжде япмасы, эм Аллахнынъ седжде эмирине итаат этмек, эм де седжде этмектен къачынгъанларгъа къаршылыкъ косьтермек манасына келе. Шу бакъымдан, тилявет седждесинен юкюмли ола бильмек ичюн эр шейден эвель ишбу аетнинъ седжде аети олгъаныны бильмек керек. Динлеген аетлер арасында седжде аети олгъаныны бильмеген муминнинъ седжде этмеси керекмей. Меселя, магнитофон, радио ве телевизордан окъулгъан Къуранны динлегенде, арада седжде аети кечсе, ве динлеген киши онынъ седжде аети олгъаныны бильмесе, онъа седжде этмек керекмей. Лякин окъулгъан Къураннынъ манасы анълатылса, ве оны динълеген киши седжде этмекнинъ уйгъун оладжагъыны тюшюнсе, онъа седжде этмек керек. Чюнки я бутюн махлюкъатнынъ Аллахны тесбих ве тазим эткенини, эйи къулларынынъ Аллахкъа седжде эткенлерини анълатыладыр, я да мушриклернинъ седжде этмектен къачынгъаны сёз мевзусыдыр. Тилявет седждесини япмакъ – ханефийлерге коре ваджип, башкъа учь мезхебке коре исе, – суннеттир. Намаз къылгъан муминнинъ намазда седжде аетини окъумасы алында, седжде аетинден сонъ учь аеттен даа чокъ окъулмайып, рукугъа кетиледжек олса, япылгъан шу руку, айны заманда, тилявет седждеси ерине де кече. Лякин учь аеттен даа зияде окулса, тилявет седждеси ниетинен догърудан седждеге барылыр, ве, бир кере седжде япылгъан сонъ, аякъкъа турылып, къалгъан ерден къырааткъа девам этиле. Тилявет седждесини япмагъа керек эткен аетлерни эшиткен муминнинъ, аман седжде япамагъа фырсат тапып оламаса, «Семина ве этана гъуфранеке Раббена ве илейке’ль-месыр» демеси мустехаптыр. О ан ичинде япамагъаны седждени даа сонъра япар. Айны меджлисте (бир ерде) айны седжде аети бир къач кере окъулса, эм окъугъаннынъ, эм динълегенлернинъ бир кере седжде япмалары етер. Амма айны седжде аети айры-айры меджлислерде окъулса, я да айны меджлисте айры-айры седжде аетлери окъулса, эр бири ичюн айры бир тилявет седждеси япмакъ керек. Къуранда 14 ерде седжде аети кече. Сырасынен, шу сурелер ве аетлер ашагъыдакилердир: 1. «Араф» суреси, 206 ает; 2. «Рад» суреси, 15 ает; 3. «Нахль» суреси, 49 ает; 4. «Исра» суреси, 107 ает; 5. «Мерьем» суреси, 58 ает; 6. «Хадж» суреси, 18 ает; 7. «Фуркъан» суреси, 60 ает; 8. «Немль» суреси, 25 ает; 9. «Седжде» суреси, 15 ает; 10. «Сад» суреси, 24 ает; 11. «Фуссилет» суреси, 37 ает; 12. «Неджм» суреси, 62 ает; 13. «Иншикак» суреси, 21 ает; 14. «Алякъ» суреси, 19 ает. Тилявет седждесини керек эткен аетлернинъ манасыны окъугъанларгъа тилявет седждесини япмакъ керекми, ёкъса, керекмейми, – тартышылгъан бир меселедир. Лякин маналарында да седжде этмек керек олгъаны анълашылгъаны ичюн алимлернинъ чокъусы тилявет седжделери шу такъдирде де япылмакъ кереклиги тюшюнджесинделер. Раим Гафаров
Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.в.) ятма ве юкълама адабы
Опубликовано:
Юдже Раббимиз гедже ве куньнинъ яратылышында инсан ичюн буюк эйилик сакълады. Куньдюз инсан ичюн къазанма ве чалышма вакъыты, гедже исе, раатланма ве кучь топлама заманыдыр. Аллаху Тааля Къуран-ы Кериминде бойле буюра: «О (Аллах), геджени сиз ичюн (орьтюнеджек) бир урба, юкъуны бир раатланма, куньдюзни исе, турып, чалышма заманы япты» («Фуркъан» суреси, 25/47). Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) гедже акъкъында бойле буюргъан: «Юкъу – олюмнинъ къардашыдыр» (Суютий, II, 162). Яни инсан гедже тёшегине яткъанда, эр заман олюмге азыр олмалы. Пейгъамбер Эфендимиз бизге бу азырлыкъ насыл олмакъ кереклигини озь мисалинде косьтерген. Пейгъамберимиз ятмадан эвель къапыны къапатып, лампаны сёндюре, сонъра тёшекни, зарарлы шейлер олмасын деп, тешкере эди (Бухарий). Сагъ тарафына ятып, сагъ элини янагъынынъ тюбюне къойып, дуа эте эди: «Аллахым! Озюмни санъа теслим эттим, ишимни санъа авале эттим, юзюмни санъа чевирдим. Ризанъны истеп, азабынъдан коркъып, сыртымны санъа даяндырдым, санъа сыгъындым. Эндирген китабынъа ве ёллагъан пейгъамберинъе инандым». Пейгъамберимиз (с.а.с.) асхабына бойле буюргъан: «Эгер бу дуаны япып яткъан гедже ольсенъ, ятмадан эвель сонъки сёзлеринъ бу олсун» (Бухарий). Аллахнынъ Ресули башкъа дуаларны да окъуй эди. Мешхур ве къолай эзберленген бир дуасы: «Аллахым, адынънен олем ве тирилем». Юкъудан уянгъанда, Раббине шукюр эте эди: «Ольген сонъ бизни тирильткен Аллахкъа хамд олсун. Къайтыш тек онъадыр» (Бухарий). Башкъа риваетлерге коре, Пейгъамбер (с.а.с.) ятмадан эвель «Ихляс», «Фелякъ» ве «Нас» сурелерини окъуп, эллерине уфлей ве оларны вуджудына суре эди (Бухарий). Хазрет-и Фатиме пек ёрула эди, бунынъ ичюн бабасы Мухаммедден (с.а.с.) бир хызметчи истеген эди. Амма Ресулюллах онъа хызметчи бермек ерине, чыдап тырышмасыны даа хайырлы олгъаныны буюрып, бу зикирлерни айтмагъа тевсие эткен: «33 кере «Аллаху экбер», 33 кере «Субханаллах» ве 33 кере «Эльхамду лиллях». Бойледже, Хазрет-и Фатиме эр гедже бу зикирлерни айта ве онынъ ёргъунлыгъы кече эди. Пейгъамбер Эфендимиз юзю къоюн (къурсакъ устюнде) ятмагъа ясакъ эткен. Тахфе бин Къайс бойле анълаткъан: «Бир кунь месджитте юзю къоюн яттым. Бакъсам, бир адам манъа аягъынен токъунды: «Бу Аллахнынъ ачувына себеп олгъан бир ятыш тарзыдыр», – деп айты. Бир де бакътым, бу – Ресулюллах экен» (Эбу Давуд). Пейгъамбер Эфендимиз ятсы намазындан сонъра одасына кире эди ве асхабынен бу вакъытта сухбет этмей эди. Гедже исе, техеджджуд намазына уяна эди. Куньдюз де, уйле намазындан сонъра бир саат къадар юкълай эди. Куньдюздеки юкъугъа «къайлюле» дейлер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бу меселеде бойле буюргъан: «Куньдюз ораза тутмакъ ичюн сахур емегинден, гедже ибадет япмакъ ичюн уйле юкъусындан ярдым алынъыз» (Хаким). Пейгъамберимиз (с.а.с.) мекрух вакъытларда юкъламамагъа тевсие эте эди. Бу вакъытлар – саба намазындан сонъра, кунеш догъгъанына къадар 45 дакъикъа ве акъшам, кунеш къавушаяткъанда, 45 дакъикъа. Пейгъамбер Эфендимизнинъ ятма ве юкълама адабында бир чокъ икметлер сакълыдыр – эм маневий тарафтан, эм де сагълыкъ джеэтинден. Эгер мусульманлар бу суннетке уйгун яшасалар, олар ичюн чокъ файдалы олур. Аллаху Тааля бу суннетлеримизни аятымызгъа кечирмеге насип эйлесин. Айше Дуран
Копюрликой джамиси
Опубликовано:
Къырымнынъ къадимий кой джамилери арасында кунюмизге еткенлернинъ сайысы аздыр. Олардан бири – Къарасувбазар районындаки Копюрликойнинъ джамисидир. Мезкюр джами 1703 сенеси къурулды. Бир къач асырлыкъ джами олмакънен бир сырада шу джамининъ даа бир тарихий озьгюнлиги бар. Меселе шунда ки, Копюрликой белли халкъ къараманымыз Алим айдамакънынъ догъма коюдир. Меселя, белли языджы, драматург Юсуф Болат озюнинъ «Алим» романында, Копюрликойнинъ манзарасыны ифаде этип, сёз юрьсеткенимиз джамини де анъып кече. Къадимий джамининъ диварлары пишмеген толалардан къалангъан, тёпеси къуббенен къапалы эди, минареси исе, о девирде Къарасувбазар больгесине хас шекильде, яни кенъ ве алчакъ эди. Совет укюмети девиринде джами ибадет ичюн къапатылды ве анбар, барак оларакъ къулланылды. Сюргюнликтен бир къач йыл эвель джамининъ къуббесини алып ташлагъан эдилер. Кет-кете тарихий джами бербат алгъа кетирильди. Лякин джамининъ парлакъ ренкли михрабы муджизевий шекильде сакъланып къалды. Къырымтатарлар ватангъа авдет олгъан сонъ, Копюрликой джамисини гъайрыдан тиклемек ниети пейда ола, лякин бу макъсаткъа иришмек ичюн узун йыллар керек ола. Ерли дин джемиетнинъ ве, умумен, джемаатнынъ фаалиети ве Къырым мусульманлары диний идаресининъ къолтутувынен 2014 сенесининъ сонъунда учь асырлыкъ джамининъ джиддий реставрациясы башлана. Виране алда олгъан къадимий джами 2017 сенеси, июнь айында, Ораза байрамынынъ арефесинде къапыларыны ача, ве муэззин минареден ерли мусульманларны ибадетке чагъыра. Бу эеджанлы кунни тек копюрликойлюлер дегиль де, къомшу Айланма, Бий Эли ве Соллар койлерининъ сакинлери де бекледи, чюнки мезкюр койлерге энъ якъын олгъан джами – Копюрликой джамисидир. Йыллар, шараитлер, укюметлер ибадетханелеримизнинъ сакъланып къалмасына эр вакъыт мусбет тарафтан тесир этмесе де, Копюрликой джамимиз темелинде къала бильди. Ондан да гъайры, янъы нефес иле, меракълы тарихынен келеджек несиллеримиз ичюн мирас олып, хызмет этеджек. Ве ким биле, бойле тарихий мекянлардан кечип, даа не къадар къараманларымыз, йигитлеримиз чыкъар. Алие Сеферша
Бераат геджеси
Опубликовано:
Мусульманлар ичюн хусусий геджелерден бири – Бераат геджесидир. 2021 сенеси шу мубарек гедже мартнынъ 27-сини 28-ине багълай. Бераат геджеси хиджрий шабан айынынъ он бешинджи геджесидир. Яни он дёртюнджи ве он бешинджи куньлери арасындаки геджедир. Аллаху Тааля ич бир шей даа яратылмадан эр шейни такъдир этти. Юдже Раббимиз такъдир эткенлеринден бир йыл ичинде оладжакъ шейлерни Бераат геджесинде мелеклерге бильдире. Инсанларнынъ бир йыллыкъ такъдири, оларгъа келеджек рызыкъы бу геджеде бельгилене. Къуран-ы Керим де Левх-и Махфузгъа бу гедже энген эди. Бунъа коре, Ресулюллах Эфендимиз бу геджеде чокъ ибадет ве чокъ дуа эте эди. Эр йыл Бераат геджесинде шу сенеде оладжакъ шейлер, амеллер, омюрлер, олюм себеплери, юксельмелер, алчалмалар, яни эр шей Левх-и Махфузда языла. Хадис-и шерифлерде бойле буюрылгъан: «Рахмет къапылары дёрт геджеде ачыла. Шу геджелерде япылгъан дуа ве тёвбелер ред олмай. Булар: Ораза байрамынынъ ве Къурбан байрамынынъ биринджи геджелери, шабаннынъ он бешинджи геджеси (Бераат геджеси) ве Арефе геджесидир» (Ибн Асакир); «Джебраиль, алейхи’с-селям, манъа кельди. – «Тур, намаз къыл ве дуа эт! Бу гедже – шабаннынъ он бешинджи геджесидир», – деди, – «Аллаху Тааля бу геджеде ибадет эткенлерни багъышлай. Ялынъыз мушриклерни, буюджилерни, фалджыларны, хасислерни, ички ичкенлерни, фаиз ашагъанларны ве зина япкъанларны афу этмей». Бераат геджеси гъанимет ве фырсат оларакъ билинмели! Чюнки о, белли бир геджедир. Шабаннынъ он бешинджи геджесидир. Къадир геджеси пек буюк исе де, къайсы гедже олгъаны белли дегильдир. Шу мубарек геджеде чокъча ибадет япылмалы. Джума, Арефе, байрам, Къадир, Бераат, Мирадж, Ашуре, Мевлид ве Регъаип геджелеринде ибадет этмек чокъ саваплыдыр. Мухаммед Ребхамий хазретлери «Риязу’н-насыхин» китабында бойле бильдирген эди: «Буюк Ислям алими, имам Невевий хазретлери «Эзкяр» китабында бойле буюра: «Гедженинъ он эки къысымындан бир къысымыны, яни бир сааты къадар онъа къыймет бермек, Къуран-ы Керимни ве Ислям алимлерининъ китапларыны окъумакъ, намаз къылмакъ ве дуа этмек, бутюн геджени ибадетнен кечирмек сайылыр. Яз ве къыш геджелери ичюн эп ойледир». Асан Усеин
«Эвлятларымызгъа догъру ёл косьтергичи олайыкъ!»
Опубликовано:
«Айткъан сёзлеримни ерине кетирмек, адалетли олмакъ – меним омюр шиарымдыр», – деп пайлашты Джанкой районынынъ баш имамы Музаффар Ягъяев. Гъурбетликте догъгъан Музаффар оджа дини, тили ве урф-адетлерни сакълап, балаларына ашлады. Бугуньки куньде Музаффар оджа Джанкой районынынъ баш имамы, бахтлы баба ве къартбабадыр. Музаффар Ягъяевнен якъынджа таныш олмагъа теклиф этемиз. Музаффар оджа, яшынъызгъа коре, сиз гъурбетликте догъдынъыз, лякин бир шейге бакъмадан, Ана-Ватанымызгъа къайттынъыз. Ватангъа не вакъыт авдет олдынъыз, сиз ичюн бу авдет ёлу насыл олды? Мен Озьбекистаннынъ Маргъылан шеэринде 1956 сенеси дюньягъа кельдим. Ватан севгисини бизге миллетимиз ве, эсас, къорантамызда рахметли анам ве битам ашладылар. Ана сютюнден башлап, Къырымгъа кельгенимизге къадар, Ватангъа къайтаджакъмыз деп, яшай эдик. Атта, Озьбекистанда топракъ алайым да, эв къурайым деген дуйгъу ёкъ эди. Эбет, бу мевзу акъкъында чокъ сёйлемек мумкюн, амма эвде Ватан севгиси, асрети, ана, бита, тизелер севгиси манъа да тесир этти. Иште, Аллаху Таалянынъ ярдымынен, ниает, 1989 сенеси Къырымгъа кельдик, Раббимизге шукюрлер олсун. Гъурбетликте яшап энъ эсасы дин, урф-адет ве тилимизни гъайып этмемеге сизге не ярдым этти? Дин, зенаат, тилимизни джоймайып, джемаатымызгъа багъланмагъа тырыштыкъ. Эвеля, эбет, къорантамыз тесир этти. Эвде тек ана тилиде лаф эте эдик, битам намаз къыла, Къуран окъуй эди. О вакъытлары медресе ёкъ эди, къартлардан оларнынъ дин бильгилерини ала эдик. Керчектен, динден фарз, суннет, мекрухны темелинден бильмей эдик, амма мусульман ахлякъы, намусымыз бар эди, бутюн буюк гунахлардан узакълаша эдик. Бу ёллардан кечкен сонъ, Къырымда догъгъан ве яшагъан несильден не беклейсинъиз? Къырымда догъгъан несильден беклегеним ве умют эткеним шудыр ки, сагълам олсунлар, япкъан ишлерини билип япсынлар, эгленджелерде, окъувда (колледж, институтта) земаневий ишлеринде догърусыны сайласынлар, эр бир япкъан арекетте орта ёлны сечсинлер. Языкъ ки, базы яшларымыз сапма-деструктив джемаатларгъа къошулып, миллетимиз ве динимизден узакълаштылар. Динге якъынлашма ёлунъыз насыл олды? Динге якъынлашма ёлум насыл олды десек, асыл озюм мусульман олгъанымны биле эдим, амма чокъ шейден хаберсиз эдим. Бир кунь коюмизге рахметли Музафер агъа Керимов бир къач тюрк оджасынен кельген эдилер. Бизге сен киби инсанлар керек, дедилер. Туркиеде окъумагъа чаре бар, анда махсус имам курслары ачылгъан экен. Мен исе, эв къурам, оны битирмек керек деп, джевап бердим. Анда барып окъумагъа къысмет олмады. Бираз вакъыт кечкен сонъ, Аллаху Тааля о тюрк оджаларыны Къалайгъа ёллады. Ве, ниает, тюрк оджалары Муфтиятнынъ рехберлигинде Къалайда эркек ве къыз медреселерини инша эттилер. Чокъ оджаларнен таныш олдыкъ, сухбетлерде, ифтарларда, мусафирликте бильги алдыкъ. Аллаху Тааля эписинден разы олсун! Джанкой районынынъ баш имамы вазифесини беджересинъиз. Вазифенъиз акъкъында тариф этинъиз. Мен 10 йыл девамында Къалай къасабасынынъ имамы олып, хызмет этем ве 5 йыл Джанкой районынынъ баш имамы вазифесинде булунам. Районымызда 30-дан зияде дин джемиетимиз бар. Бу сене базы сыкъынтылар артты. Бир къач койнинъ имамы, молласы Ковид-19 хасталыгъы себебинден вефат этти, Аллах оларгъа рахмет эйлесин. Шу себептен кадрлар етишмемезлиги меселеси ортагъа чыкъты. Ал-ы азырда Джанкой районында не къадар джами чалыша? Муфтиятымызгъа багълы олгъан 30 дин джемиет, джами ве ибадетхане бар, ве эписи чалышкъан алда. Къач баланъыз бар? Балаларынъызгъа насыл тербие бермеге тырыштынъыз. Фикиринъиздже, баланынъ тербиесинде энъ чокъ неге дикъкъат этмек керек? 4 балам бар. Эписи медресе тахсилини алды. Харам ве элял не олгъаныны бильмелерини истедим, чюнки инсаннынъ къыскъа омюри бар ве бу омюрни догъру иманнен ве дин къаиделеринен яшамакъ керек. Ана тилини ашламагъа тырыштым, бир-бирине мерхамет косьтермелерини ве бирлик олмаларыны тербие этмеге тырыштым. Балаларымдан разым. Бугунь сиз бахтлы къартбаба оласынъыз, не къадар торунынъыз бар, оларгъа не ашламагъа тырышасынъыз? Аллахкъа шукюрлер олсун, 13 торуным бар, оларгъа да ана тилини, диний ве миллий дегерлерни ашламагъа тырышамыз. Бирлик олмагъа, бир-бирине яхшы давранмаларыны огретемиз. Сизинъ арзунъыз насыл? Халкъымызгъа насыл тилек ве насиатларынъыз олур? Арзум будыр ки, халкъымыз, миллетимиз бир олсун. Чешит тюрлю фитнелерден узакъ турсынлар, бир-биримизге дестек косьтерейик, агъа-къардаш олайыкъ, арамызда кин, нефрет ачув дуйгъуларыны бастырайыкъ. Ватанымызгъа, эвлятларымызгъа догъру ёл косьтергичи олайыкъ! Эвелина Аблязова
Пейгъамберимизнинъ буюк муджизеси – Мирадж
Опубликовано:
Март 10-11 куньлерини багълагъан гедже – мубарек Мирадж геджесидир. Келиме оларакъ мирадж «юксельмек, юксекке чыкъмакъ, юксельмеге ярдым эткен васта» маналарына келе. Мирадж, инсанлыкънынъ къуртулышы ичюн ёлланылгъан севгили Пейгъамберимизнинъ, Юдже Аллахнынъ сонъсуз къудретининъ эсерлерини сейир этип, онынъ хузурына юксельгени мукъаддес ве маневий бир ёлджулыкъ, кяинатнынъ юдже яратыджысынынъ давети узерине керчеклешкен муджизевий бир корюшмедир. Мирадж хиджреттен бир бучукъ йыл къадар эвель, тахминен милядий 621 сенеси, къамерий такъвимге коре, реджеп айынынъ 27-нджи геджесинде, мушриклернинъ баскъылары арткъаны, Пейгъамберимиз Таиф зияретинде уджюмге огърагъаны ве мушриклернинъ сыкъыштырмаларына даянамагъан базы мусульманларнынъ Хабешистангъа кочьмек зорунда къалгъанлары бир заманда мейдангъа кельди. Бир чокъ икмет ве иляхий сыр сакълагъан бу гедже акъкъында «Исра» суресининъ биринджи аетинде бойле анълатыла: «Бир гедже онъа аетлеримизден бир къысымыны косьтерейик дие, (Мухаммед) къулуны Месджид-и Харамдан этрафыны мубарек эткенимиз Месджид-и Акъсагъа алып баргъан Аллах нокъсан сыфатлардан узакътыр, О, акъикъатен эшитиджи, корюджидир». Месджид-и Акъсадан сонъраки Мирадж ёлджулыгъы акъкъында бильгилеримиз Пейгъамберимизнинъ хадис-и шерифлерине эсаслана. Бу мевзудаки хадислерде Пейгъамберимизнинъ Джебраильнинъ рефакъатында, ич бир инсангъа насип олмайджакъ бир шекильде, заман ве ер ольчевлерине сыгъмагъан алда, коклерге юксельгени, пек чокъ маневий макъам ве мевкъининъ онъа косьтерильгени, ниает, юдже Аллахнынъ хузурына чыкъкъаны кенъиш бир шекильде анълатыла. Пейгъамберимизнинъ Юдже Аллахнынъ хузурына юксельгени энъ маналы ве энъ буюк муджизелеринден бири олгъан Мирадж, Ресулюллахнынъ шахысында инсанлыкънынъ огюнде ачылгъан сынъырсыз бир юксельме уфугъыдыр. Бу адиседе маддий ве маневий юкселишке, бутюн ашшагъы дуйгъулардан, эр тюрлю ярамайлыкълардан арынып, керчек къуллукъкъа, энъ юдже дереджеге иришмеге ишарет бар. Мирадж адисесинде инсаннынъ, тырышкъаны такъдирде, маддий ве дюньявий месафелерини къыскъарта биледжеги, коклерге ве денъизлерге аким ола биледжегине бельгилер бар. Мирадж геджесининъ мусульманлар ичюн муим нетиджелеринден бири, ич шубе ёкъ ки, Ислям динининъ темель диреги ве муминлерге бир Мирадж эдиеси олгъан намаздыр. Онынъ ичюндир ки, «Намаз муминнинъ Мираджы» олгъан. Насыл ки, севгили Пейгъамберимиз (с.а.с.) Мираджда васталардан арынып, Мевлясынен корюшкен олса, мумин де намазда вастасыз, догърудан Раббининъ хузурына чыкъа, ялынъыз онъа къуллукъ этме ве ялынъыз ондан ярдым истеме фурсатыны къазана. Айса, мумин куньде беш вакъыт намазыны дикъкъатнен ве хушу ичинде къылса, о намаз онынъ ичюн бир Мирадж олур, ве къул онен Аллахкъа ёл тапар. Мираджнынъ дигер бир эмиетли нетиджеси – «Бакъара» суресининъ сонъ эки аетининъ назиль олмасыдыр. «Аменеррасулю» деп анъылгъан ве ятсы намазындан сонъра окъулгъан бу мубарек аетлерде иляхий эмирлер къаршысында мытлакъ итааткъа ёнельген муминлернинъ инанчларындаки садакъатлары ифаде этиле. Мираджнынъ бир башкъа нетиджеси де – Хазрет-и Пейгъамбернинъ умметинден Аллахкъа ширк къошкъанлар тышында олгъанларнынъ афу этиледжеклери вадесидир. Инсан, билип я да бильмейип, гунах ишлей. Гунахлардан себеп пешманлыкъ дуймакъ ве Аллахтан афу тилемек – бир даа гунах ишлемемек шартынен, – Раббимизнинъ гунахларымызны багъышламасына весиле ола биле. Бу мевзуда Къуран-ы Керимнинъ «Ниса» суресиндеки 48-инджи аетинде бойле буюрыла: «Аллах озюне ортакъ къошулувыны асыл багъышламаз, бундан башкъасыны (гунахларны) истеген кимсе ичюн багъышлар. Аллахкъа ортакъ къошкъан кимсе буюк бир гунах (иле) ифтира эткен олур». Бойле мустесна бир гедже весилесинен севгили Пейгъамберимиз Хазрет-и Мухаммедге (с.а.в.) вахий этильген, инсанлыкъны бахткъа алып бараджакъ эсасларны да хатырламакъ керек. Чюнки Къуран-ы Керимде «Неджм» суресининъ 10-унджы аетинде Мираджнынъ рухий аллары бойле анълатыла: «Бунынъ узерине Аллах къулына вахийини бильдирди». Бу вахий этильген акъикъатларны «Исра» суреси, 26-38 аетлер арасындан бойле хуляса эте билемиз, – ялынъыз Аллахкъа ибадет этмек, онъа ич бир шейни ортакъ къошмамакъ, ана-бабагъа эйилик этмек, сой-сопкъа, фукъаре ве ёкъсулларгъа ярдым этмек, исраф ве саранлыкътан сакъынып, къазангъаныны еринде масраф этмек, балачыкъларны ольдюрмемек, джемиетни ве аилени темелинден сарскъан зинагъа ве онъа тешвикъ эткен себеплерге якъынлашмамакъ, инсан аятына сайгъы косьтермек, етимлерге эйилик япмакъ ве оларнынъ акъларыны къорчаламакъ, берильген сёзде мытлакъа турмакъ, ольчю-тартыда ве эр сёз ве арекетлеримизде догърулыкъкъа дикъкъат этмек, билинмеген бир шейнинъ аркъасына тюшип, козю къапалы онынъ пешинден кетмемек, ер юзюнде кибирли ве гъурурлы кезмемек. Бу гедже весилесинен, Мирадж-и Небийнинъ сыррына бармакънынъ ёлларындан бири де – ибадет ве итаатымызны козьден кечирип, джан агъырткъанларнен эляллашмакъ, йыкъылгъан копюрлерни янъы баштан къурмакъ, унуткъанларымыз сой-соп ве достларымызны бир даа хатырламакъ ве маневий гъайыпларымызны къазанмагъа чалышмакътыр. Бу гедже дюньяда инсанларнынъ пек буюк арзу ве истеклери юзюнден къаршылашкъанлары сыкъынтылардан къуртулмалары ичюн, Аллахнынъ сонъсуз мерхаметине сыгъынмакънынъ ве инсанлыкънынъ къуртулышы ичюн онъа ялвармакънынъ вакъытыдыр. Бу гедженинъ къыйметини эйи билейик ве Раббимизнинъ «Фуркъан» суресининъ 77-нджи аетине сым-сыкъ сарылайыкъ: «(Къуллукъ ве) ялварувынъыз олмаса, Раббим сизге не деп дегер берсин?» Даа гузель ве ишанчлы бир дюнья, даа фазилетли ве даа аманлы бир аят ичюн Мирадж геджесини бу гузелликлерге бир юкселиш япайыкъ. Бу гедже мираджнынъ рухуны, манасыны, икметини ве универсаль бильдирисини янъы баштан тюшюнейик. Бу анълатылгъанлар инсан ве джемиетнинъ маневий хузуры, эйилик ве гузелликлернинъ менбасы ве ахлякъий севиенинъ юксельмеси ичюн керек олгъан универсаль принциплердир. Иште, Мирадж – бойле мубарек бир геджедир. Бу геджени джанландыргъанымыз вакъыт, бу геджеде вахий этильген устюн керчеклерге эмиет берейик, Мирадж геджесининъ айдынлыгъыны фырсат билип, чешит тюрлю себеплернен лекеленген къальплеримизни, эвеля, тёвбе ве истигъфар иле темизлемели, сонъра да Аллахкъа ве онынъ яраткъанларына нисбетен севги иле толдурып, эйи бир къул, кямиль бир мумин олмагъа гъайрет косьтермели. Фитне, фесат, гъыйбет ве ифтира киби, бизни бир-биримизге душман эткен ярамайлыкълардан узакъ турайыкъ, даргъынлыкъ ве джан агъыртыларыны ортадан къалдырып къучакълашайыкъ. Бу мубарек гедженинъ ышыгъында «Муминлер агъа-къардашлар» («Худжурат» суреси, 49/10), «Эп бирликте Аллахнынъ йипине (Ислямгъа) сым-сыкъ сарылынъыз, парчаланманъыз» («Ал-и Имран» суреси, 3/103) аетлериндеки тевсиелерни бир кере даа тюшюнип, бирлик ве бераберлик, къардашлыкъ ве ярдымлашув, севги ве сайгъы дуйгъуларымызны пекитейик. Эр йылнынъ Мирадж геджесинде Месджид-и Акъсанынъ бизлер ичюн эмиетини ве шимдики алыны эр вакъыт акъылымызгъа кетирейик. Юдже Раббим Мирадж геджемизни мубарек этсин. Ахиретке кочькен якъынларымызгъа рахмет этсин. Бизлерге бу геджеден файдаланмагъа насип этсин. Гунахларымызны, хаталарымызны, къусурларымызны ве исьянларымызны багъышласын. Дуаларымызны, япкъан ве япаджакъ ибадетлеримизни макъбул эйлесин. Ремзи КУРТДЕДЕ