Хидает
Аллахнынъ хусусий ве севгили къуллары кимлердир?
Опубликовано:
Аллахкъа якъын олгъан, Онынъ хусусий ве севгили къуллары кимлер олгъаны ве насыл сыфатларны ташыгъанлары Къуран-ы Керимде, «Фуркъан» суресининъ 63-76-нджы аетлеринде бильдириле. Бу аетлерни дикъкъатнен окъуп анъласакъ, шу бахтлы инсанлар ким олгъаныны анълайджакъмыз. Келинъиз, бирер-бирер бу аетлерни козьден кечирейик. 1. «О, пек мерхаметли Аллахнынъ (хусусий) къуллары олардыр ки, ер юзюнде алчакъ гонъюлли олып юрер ве джаиль кишилер оларгъа лаф аткъанда, оларгъа «селям» деп, кечип кетелер» («Фуркъан» суреси, 25/63). Аллахнынъ севгили къулларынынъ биринджи сыфаты – алчакъ гонъюлли олувларыдыр. Шу сыфат инсанларнен яхшы мунасебетте олмакънынъ шартыдыр. Алчакъ гонъюлли инсанлар янында яшагъанлары адамларгъа ишанч берелер. Инсанлар тарафындан севилип сайылалар. Бойле инсанларны Аллах севе ве башкъаларгъа да севдире. Шу себептен Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан эди: «Бир инсан, Аллах ризасы ичюн алчакъ гонъюллилик косьтерсе, Аллах оны юксельтир» (Муслим). Пейгъамберимиз бизге эр мевзуда нумюнедир. Аллах оны орьнек алмамызны ве онъа таби олмамызны эмир этти. Алчакъ гонъюллилик мевзусында да энъ гузель мисаль одыр. Пейгъамберимиз ич бир айырым япмайып, эр кеске нисбетен алчакъ гонъюллилик косьтере эди. О, энъ фукъаре ве ёкъсул инсанларнынъ эвине барып, оларгъа якъынлыкъ косьтере эди. Бир шейге ихтияджлары олып-олмагъаныны сорап, ихтияджларыны кеткизмеге тырыша эди. Пейгъамберимиз озь аркъадашларынен берабер отургъанда, ябанджы бири кельсе, кимнинъ пейгъамбер олгъаныны айырып оламай эди. Чюнки аркъадашлары киби саде кийине эди, олардан фаркъ этмей эди. Бир кунь бир адам Пейгъамберимизге (с.а.с.) зияретке кельген. Аллах Ресулюнинъ огюнде тургъаны ичюн, эеджанланып, къалтырамагъа башлагъан. Пейгъамберимиз шу адамнынъ къалтырагъаныны корип, онъа якъынлашты ве: «Раат ол! Мен бир укюмдар дегилим. Мен (къурейш къабилесинден) къуру отьмек ашагъан бир къадыннынъ огълу олам», – буюрып, оны тынчландыргъан (Ибн Мадже). Пейгъамберимиз, ким олса-олсун, бир ихтиядж ве иш ичюн онъа мураджаат эткенге якъынлыкъ косьтерип, ишини корьмеге тырыша эди. Аллахнынъ Эльчиси о къадар алчакъ гонъюлли эди ки, инсанлар онъа сайгъы косьтермек ичюн базы ифтихар сёзлерини, макътав ибарелерини къулланмагъа истегенде, о, буны истемей эди. Абдуллах бин Сиххир ривает эткенине коре, Бени Амир эйети ичинде Пейгъамберимизни зиярет эткенде, базылары онъа «Эфендимиз» дедилер. Пейгъамберимиз исе: – Ёкъ, манъа «эфендимиз» деменъиз. Эфендимиз – Аллахтыр, – буюргъан. Бундан сонъ Амир огъуллары «энъ хайырлымыз», «энъ яхшымыз» дедилер. Пейгъамберимиз: – Дикъкъат этинъиз, бойле сёзлер айткъанынъыз вакъыт сизни шейтан ёнельтмесин, – деп буюргъан (Эбу Давуд). Эльбетте, Пейгъамберимиз пек алчакъ гонъюлли, йымшакъ табиатлы эди. Чюнки оны Аллах тербие эткен эди. Къуран-ы Керим, онынъ йымшакъ табиатлы олгъаныны бойле анълата: «Аллахнынъ рахмети себебинен, сен оларгъа йымшакъ даврандынъ. Эгер къаба, къатты юрекли олса эдинъ, олар сенинъ этрафынъдан дагъылып кетер эдилер» («Аль-и Имран» суреси, 3/159). Пейгъамберимизнинъ гузель ахлякъы себебинден инсанлар онъа якъынлашты, онынъ янында олды ве онъа ишандылар. Ислям динининъ къыскъа бир вакъытта яйылмасында да бунынъ буюк тесири бар. Къаба ве кибирли олгъан кишилерге инсанлар къолай-къолай якъынлашмаз ве оларгъа ишанч дуймазлар. Иште, муминнинъ биринджи хусусиети – эр кеске нисбетен алчакъ гонъюлли олмакъ, къаба ве къатты арекетлерден сакъынмакътыр. Джаиллер, ахмакълар оларгъа лаф аткъанда исе, муминлер оларгъа джевап бермейип, «селям» айтаракъ, о ерден узакълашырлар. Джаильге джаильдже джевап бермек – мунакъашагъа ве къавгъагъа себептир. Мумин исе, керексиз бир мунакъашагъа себепчи олмамакъ керек. 2. «Олар Рабблерине седжде ве къыям этип, геджени ибадетнен кечирелер» («Фуркъан» суреси, 25/64). Мумин – омюрининъ бир парчасы олгъан кунюни ибадетнен, чалышып тырышмакънен кечире. Чюнки Къыямет куню ондан омюрини не ерде ве насыл кечиргени сораладжакъ. Бунынъ ичюн кунь боюнджа япкъанымыз ибадеттен башкъа, гедженинъ бир къысымыны раатланмакънен, бир къысымыны да ибадетнен кечирмек керек. Чюнки Пейгъамберимиз ойле япа эди. О, гедже ятып раатлангъан сонъ, турып ибадет ве дуанен мешгъуль ола эди. Хазрет-и Айше анамыз бойле анълаткъан: «Бир гедже уяндым, Пейгъамберимизни ятакъта корип оламадым. Акъылыма яман шейлер кельди. Аджеба, Пейгъамберимиз башкъа апайнынъ янына кеткен экенми, дедим. Аман турдым, этрафыма бакътым, бакъсам, Пейгъамберимиз седждеге къапангъан, дуа эте. Озь-озюме : «(Эй, Айше) Акъылынъдан кечкен шейлерге бакъ, бир де онынъ юдже алынъа бакъ», – дедим» (Несаи). Къуран-ы Керимде дженнет ве ниметлерине иришкен инсанлар анълатылгъанда, – «Олар геджелери пек аз юкълай эдилер, саарь вакъытларында Аллахтан багъышлав сорай эдилер», – буюрыла («Зарият» суреси, 51/17-18). Керчектен, инсаннынъ гедженинъ сессизлигинде намаз къылмасы ве Аллахтан афу ве багъышлав сорамасы – муминнинъ ичине раатлыкъ бере. 3. «Олар (Аллахнынъ севгили къуллары) бойле дейлер: «Джеэннем азабыны устюмизден узакълаштыр! Керчектен де, онынъ азабы токътамагъан бир азаптыр» («Фуркъан» суреси, 25/65). Джеэннем – ахиреттеки азапнынъ хусусий еридир. Аллахкъа инанмагъан ве онынъ эмирлерине бойсунмайып, ясакъларындан узакъ турмагъанларнынъ, ольген сонъра тириледжеклери Къыямет кунюнде азап этиледжеклери ер демектир. Бу ердеки азап кечиджи дегиль, сонъсуздыр. Пейгъамберлерден (а.с.) башкъа ич кимсенинъ азапкъа огърамамакъ гарантиясы олмагъаны ичюн, муминлерге джеэннем азабындан Аллахкъа сыгъынмалары огретиле. Аллахым, бизни джеэннем азабындан къорчала! 4. «Ве олар (Аллахнынъ севгили къуллары), масраф эткенде не исраф этелер, не де саранлыкъ этелер, экиси арасында орта бир ёл туталар» («Фуркъан» суреси, 25/67). Инсагъа берильген эманетлерден бири де – мал-мульктир. Инсан Къыямет куню онъа берильген эманетлерден эсапкъа чекильгенде, мал-мулькюнден де сораладжакъ, буны къайда къазанып, насыл ве не ерге масраф эткенинден эсап береджек. Мумин, эвеля, малыны элял ёллардан къазанаджакъ ве оны исрафтан да, къызгъанчлыкътан да сакъынып, масраф этеджек. Исраф – сынъырларны кечмек ве малны ихтиядждан зияде къулланмакътыр. Аллах орта ёлдан айырылгъанларны ве сынъырларны кечкенлерни севмей. Динимиз, ибадетлерде биле, бизге орта ёл принципини тевсие эте. Инсаннынъ озюне, къорантасына нисбетен вазифелерини ихмал этеджек къадар нафиле ибадет этмесини Пейгъамберимиз тевсие этмеген, – «Устюнде беденинънинъ акъкъы бар, козьлеринънинъ акъкъы бар, омюр аркъадашынънынъ акъкъы бар, зияретчилернинъ акъкъы бар», – деп буюргъан (Муслим). Къуранда исрафтан сакъынмакъ мевзусында бойле буюрыла: «Бир де акърабагъа, ёкъсулгъа, ёлджугъа акъкъыны бер. Керексиз ерге де сачып савурма. Чюнки бойле сачып савургъанлар шейтаннынъ достларыдыр. Шейтан исе, Раббине къаршы пек нанкёрдир» («Исра» суреси, 17/26-27). Файдасыз, зарарлы ве динимизге коре ясакъ сайылгъан ерлерге япылгъан масрафлар исраф сайыла. Кунюмизде пек яйгъын олгъан ве инсанларнынъ бир-бирини куньлемесине себеп олгъан люкс ве косьтериш ичюн япылгъан масрафлар да исрафтыр. Исраф шахысларны да, топлумларны да къыйын алгъа кетире ве борджланмакъ меджбуриетине алып бара. Бордж исе, эм фертлер ичюн, эм де топлумлар ичюн агъыр бир юктир. Бунынъ ичюн Пейгъамберимиз борджтан Аллахкъа сыгъынгъан (Муслим). Иште, динимиз исрафны бунынъ ичюн ясакъ этти. Исраф ярамай бир алышкъанлыкътыр, амма къызгъанчлыкъ да онынъ къадар ярамай. Аллаху Тааля Къуранда бойле айта: «Ким озюни къызгъанчлыкътан къорчаласа, иште, олар умют эткенлерине ириширлер» («Хашр» суреси, 59/9). Къызгъанчлыкъ – зенгин олайым деп, къазанчны масраф этмектен, мал-мулькнен хайырлы ишлер япмакътан, хайыр ишлерни япкъан муэссиселерге дестек бермектен узакъ турмакътыр. Къызгъанчлыкъ – севильмеген бир табиат олгъаны ичюн Пейгъамберимиз: «Аллахым, къызгъанчлыкътан санъа сыгъынам, къоркъакълыкътан санъа сыгъынам, мухтадж алгъа тюшмектен (фукъареликтен) санъа сыгъынам», – деп, дуа эте эди (Бухари). Пейгъамберимиз, бир башкъа хадисинде бойле буюргъан: «Бир мусульманда эки табиат олмаз: къызгъанчлыкъ ве ярамай ахлякъ» (Тирмизий). Яни мусульман ахлякъсыз ве къызгъанч оламаз. Девамы бар... Иса ВЕЛИЕВ
Ана-баба акъкъы
Опубликовано:
Аятымызда энъ муим меселелерден бири – къул акъкъыдыр. Фикиримиздже, къул акълары ичинде энъ муим олгъаны – ана-баба акъкъыдыр. Аллах ве Ресулине итааттан сонъ ана-бабагъа итаат келе, чюнки олар дюньягъа келиш весилемиз ве Аллахтан берильген буюк ниметлерден биридир. Олар – бизни тербие эткен, маддий ве маневий аятымызны къургъан мимарлардыр. Шу себептен оларнынъ устюмиздеки акълары сайыгъа кельмейджек къадар чокътыр. Шу мевзунен алякъалы оларакъ Аллах Къуран-ы Керимде бойле буюра: «Раббинъ ялынъыз Онъа къуллукъ этменъизни, ана-бабанъызгъа да яхшы мунасебетте олманъызны кесен-кес бир шекильде эмир этти. Олардан бири, я да экиси сенинъ янынъда къартайсалар, оларгъа «Уф!» биле деме, оларны азарлама; экисине де гузель сёз сёйле» («Исра» суреси, 17/23 ает). Абдуллах бин Месуд (р.а) бойле ривает эткен эди: «Ресулюллах (с.а.с.) Эфендимизден: «Аллах энъ чокъ бегенген амель къайсыдыр?», – деп сорадым. Ресуллюлах: «Вакъытында къылынгъан намаздыр», – деп, джевап берди. – «Сонъра насыл ибадет келе?», – дие, сорадым. – «Ана ве бабагъа яхшылыкъ ве итаат этмек», – деп буюрды. – «Даа сонъра насыл ибадет келе?», – деп сорадым. – «Аллах ёлунда джихад этмек», – буюрды» (Бухарий, «Мевакъит», 5; Муслим, «Иман», 137-139). Корьгенимиз киби, ана-бабагъа итаат этмек – Юдже Аллах бегенген амеллерден биридир. Аллаху Тааля озь ризасыны ана-бабанынъ ризасына багълагъан. Бу акъикъатны Севгили Пейгъамберимиз (с.а.с.) бизге бойле бильдирген: «Аллахнынъ разылыгъы – ана-бабанынъ разылыгъында, Аллахнынъ ачувланмасы да – ана-бабанынъ ачувланмасындадыр». Аятнынъ фыртыналарында бизни къорчаламакъ ичюн озь джанларыны феда эткен, бутюн кучьлеринен бизни осьтюрген, ихтияджымыз олгъан эр шейни теминлеген ана-бабамызнынъ акъларыны тёлемек, асыл, мумкюнми?! Шу хусуста Мевляна Хазретлери не гузель буюргъан: «Ана акъкъына дикъкъат эт! Оны башынъа тадж эт! Чюнки аналар догъум агърыларыны чекмесе эдилер, балалар дюньягъа кельмеге ёл тапып оламаз эдилер». Шу себептен биз, Аллах ве Ресулине итааттанъ сонъ ана-бабамызгъа нисбетен урьмет, итаат ве керекли хызметлернен мукеллефмиз. Эгер узакъ бир ерде яшасалар, оларны зиярет этип, гонъюллерини алмалы, дуаларыны истемек керекмиз. Оларгъа хызмет этмек, яхшы сёз сёйлемек, икрамда булунмакъ, бизим энъ буюк вефа борджумыздыр. Хусусан, къартлыкъ вакъытларында бунъа пек дикъкъат этмек керекмиз. Ана-баба гъайр-ы муслим олса да, Аллаху Тааля оларгъа яхшы бакъмакъны, истеклерини ерине кетирмекни (эгер бу истеклер Аллахкъа къаршы олмаса), гонъюллерини хош этмекни эмир эте. Дженнетнинъ ёлу ана-бабанынъ ризасындан кечмектедир. Юдже Аллах дженнетни салиха аналарнынъ аякълары тюбюне тёшеди, бабаларны да дженнетнинъ орта къапысы эткендир. Сёзлеримни Къуран-ы Керимде олгъан дуанен битирмек истейим. – «Раббим! Кичиклигимде олар мени насыл етиштирген олсалар, шимди Сен де оларгъа (ойле) рахмет эйле!» («Исра» суреси, 17/24 ает). Аллаху Тааля эпимизге ана-бабаларымызгъа энъ гузель шекильде давранмамызгъа ярдымджы олсун. Амин! Мерьем ЛЮМАНОВА
Умму Руман (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Пейгъамберимиз (с.а.с.) онынъ акъкъында: «Ким дженнет хурилерини корьмеге истесе, Умму Румангъа бакъсын!», – деп, буюргъан («Табакат», 8/78, «Эль-Исабе» 4/451, «Мустедрек», 3/473). Умму Руман балаларыны энъ гузель шекильде тербие этип, Ислямгъа омюрини адагъан бир ана, ахлякълы ве фазилетли бир ханым эди. Асыл ады Зейнеб эди. Биринджи акъайы кечинген сонъ, о, сахабелернинъ эфендиси олгъан Хазрет-и Эбу Бекирге акъайгъа чыкъкъан. Бу ювада эки гузель баласы, – Айше ве Абдуррахман дюньягъа кельген. Умму Руман Меккеде Дару’ль-Эркъамда биринджи мусульманлардан олгъаны ичюн, пек чокъ къыйынлыкътан кечкен. Пейгъамберимиз Мухаммед (с.а.с.) досту Эбу Бекирнинъ эвине кельгенде, даима Умму Румангъа: «Айшенинъ яхшылыгъы ичюн тырыш ве оны яхшы тербие эт!», – деп, тевсие эте эди. Бир кунь Пейгъамберимиз (с.а.с.) Хазрет-и Айшени ачувлы алда корьген ве кедерленип, Умму Румангъа: «Эй, Умму Руман! Санъа Айше акъта мени кедерлетмеменъни истеген эдим». Умму Руман бу сёзлернинъ манасыны тек Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) севгили апайы Хазрет-и Хатидже вефат эткен сонъ анълагъан. Бир талай вакъыт кечкен сонъ, Хавле бинт Хаким къудалыкъ ичюн мусафирликке кельген ве онъа: «Достум Умму Руман! Аллах аиленъизге хайыр ве берекет истегенини билесинъми?», – деп, сорагъан. Умму Руман: «Анъламадым. Не демек истейсинъ?» – деген. Хавле: «Сизге Мухаммедден (с.а.с.) келем. Мени къудалыкъ ичюн йиберди. Къызынъ Айшени истей», – деп, джевап берген. Умму Руман: «Бу бизим ичюн пек буюк бир шерефтир! Буны акъайым Эбу Бекирден сорамакъ керек», – деп, эеджанлангъан. Эбу Бекир (р.а.): «Машаллах! Амма Айше къардашынънынъ къызы ола да?» – деген. Хавле (р.а.) Пейгъамберимизге барып, буны анълаткъан. Пейгъамберимиз (с.а.с.) исе: «Эбу Бекир меним дин къардашымдыр, амма къан багъымыз ёкъ. Онынъ къызынен эвленмек манъа элялдыр. Эгер де теклифимни къабул этселер, эльбет», – деген. Хазрет-и Айше ве аилеси бу теклифни севе-севе къабул эткенлер ве никях къыйылгъан. Кяинат кунешининъ апайы олмакъ эр кеске насип олмай! Бу буюк шереф ве Аллахнынъ эдиеси эди. Эки йыл сонъра, Айше (р.а.) Меккеден Мединеге кочькенден сонъ, берабер яшамагъа башлагъанлар. Хиджретнинъ 5 сенесинде мунафыкълар Хазрет-и Айшеге агъыр бир ифтира аткъанлар, онынъ бир сахабенен берабер олгъаны яланыны яйгъанлар. Бу алда анасы Умму Руман сабыр этип, къызы Айшеге сабыр ве метанет тевсие эте ве озь иманыны косьтере эди. Умму Руман Мединеде 628 сенеси кечинген. Пейгъамберимиз (с.а.с.) озю мезарына келип, бу ханым ичюн дуа эткен ве Аллахтан афу этильмесини истеген. Къызыны насыл тербие этеджегини тюшюнген аналаргъа Умму Руманнынъ икяесинде чокъ дерслер бар. Тирмизиде кечкен хадисте Пейгъамберимиз (с.а.с.) айткъаны киби: «Кимнинъ къызы олса, ве о, оны гузель тербие этсе, дженнетке кирер». Шу хадис пек буюк мананы ифаде эте. Бир огъланны тербие этмек – бир инсанны, бир къызны тербие этмек исе, – бир несильни тербие этмек кибидир. Бу буюк месулиетни фаркъ этип, къызларнынъ рухиятыны анълап, динимизни севдирип, тербие этмек, биз, ана-бабаларгъа тюшкен вазифедир. Эмине Асанова
Балаларымыз хайырлы эвлятмы?
Опубликовано:
Аллахнынъ Ресули бир хадис-и шерифинде бойле буюргъан: «Ольгенден сонъ къулнынъ дереджеси юксельтиле. Къул: «Я, Рабби! Бу савап къайдан кельди?» – деп сорар. Аллаху Тааля да онъа «(Аркъанъда къалдыргъанынъ) хайырлы ве салих эвлядынъ сенинъ ичюн истигъфарда булунды, дуа этти», – деп буюрыр» (Ибн Мадже, «Эдеб», 1; Ахмед, II, 509). Хадис-и шерифте анълатылгъангъа коре, салих эвлятлар, вефат эткен ана-бабалары ве кеч-мишлери ичюн бир садакъа-и джарие ве рахмет весилеси ола. Лякин, бунынъ терсине, диний тербиелери ихмал этильген эвлятлар ана-бабалары ичюн, Аллах къорчаласын, бир сеййие-и джарие (яни девам этип кеткен бир гунах) себеби алына келе билелер. Бойле ана-бабалар, чокъ мухтадж олгъанлары алда, къабирлеринде зияретчисиз ве япа-ялынъыз къалырлар. Лякин бугунь буны анъламайлар, бир де «Аман, джаным, не оладжакъ, о даа яш, заманнен тюзелир…», – деп, эвлятларыны озь алына ташлайлар, динимиз ве адетлеримиз чизгисинде етиштирмейлер. Шу балалар исе, Къыямет куню ана-бабаларына къаршы шикяеджи оладжакълар ве: «Анам-бабам мени ихмал этти, яхшы бир мусульман эвляды олып етиштирмеди», – дейджеклер. Унутмайыкъ ки, балалар дженнетке ляйыкъ тер-темиз шекильде дюньягъа келе. Амма, ана-бабалар озьлерине иляхий бир эманет олгъан балаларынынъ маневий тербиелерини ихмал этселер, о дженнет къушларыны, Аллах къорчаласын, янълыш ерлерге учурырлар! Ве, бундан себеп, динимизни ве адетлеримизни бильмегенлери ичюн, эвлятларына да огретип оламагъан ана-бабалар ахиретте буюк бир месулиетнинъ астында къаладжакълар. Кунюмизде эвлятларнынъ яхшы бир келеджеги олсун деп, дюньявий тахсилине буюк эмиет берилип, бу ёлда керек олгъан вакъыт, акъча ве арекет фазласындан чокъ айырылып, оларнынъ эбедий бахтларыны къазандыраджакъ диний тахсиллерине исе, асыл къулакъ асылмай. Дюньяда ишке ярайджакъ дипломлары янында, о бир дюнья дипломларына дикъкъат этильмей. Балаларны яз татилинде бир-эки айгъа джамиге ёлламакъ биле истемеймиз. Ондан сонъ да балаларымыз фаркълы-фаркълы, олмайджакъ ёлларда юре. Онынъ ичюн ана-бабалар, башларыны эки эллерининъ арасына алып, тюшюнмек кереклер. Келеджекни берген ким? Асыл келеджегимиз дюньядамы, ахиреттеми? Аджеба, эвлятларымызнынъ гузель бир тахсиль алып, бу фаний аят базарында яхшы бир ерге кельмесини арзу эткенимиз къадар, эбедиет юрту – ахиретте де гузель бир макъамда олмаларыны арзу этемизми? Эвлятларымыз керчектен диний анълайышымызгъа, тилимизге, урф-адетимизге ве бизим къыйметлеримизге багълы олып етишеми? Оларнынъ шахсиет ве характерини ким шекиллендире? Балаларымызмы телевизор, интернет, бильгисаяр ве джеп телефонларыны къуллана, ёкъса, бу джихазлармы эвлятларымызны къуллана?! Эльбетте, эр бир ана-баба яврусынынъ устюнде энъ гузель урбаларны корьмеге истей. Амма о бир алемде эвлядыны дженнет урбаларымы, ёкъса джеэннемнинъ къоркъунчлы атешими сараджакъ, деп, ич къасевет этмезми? Эвлятларымызны насыл кийиндиремиз? Тыш корюнишини гузеллештирмек ичюнми, ёкъса гонъюль дюньяларынынъ Къуран ве Суннетнен гузеллешмеси ичюнми даа зияде тырышамыз? Аллаху Тааля къулларында къыймет бергени асыл васыф ает-и керимеде бойле бильдириле: «Мытлакъа, Аллах къатында энъ керемлинъиз (къыйметли олгъанынъыз) – энъ чокъ такъва саиби олгъанынъыздыр» («Худжурат» суреси, 49/13). Хадис-и шерифте де бойле буюрылгъан: «Ич шубесиз, Аллаху Тааля сизинъ беденлеринъизге ве суретлеринъизге бакъмай, юреклеринъизге бакъа» (Муслим, «Бирр», 33). Бу демек ки, эбедиет ёлджулыгъымызда бизге ве эвлятларымызгъа файда кетиреджек не беденнинъ кучь-къувети, не де тыш гузеллигидир, бир тек иман, такъва ве салих амеллердир. Нетиджеде, ярын къара бир къабирде агъыр бир алда ялынъыз къалмамакъ ве эвлятларымызнынъ дуасыны ве истигъфарыны ала бильмек ичюн, бугунь фырсат эльде бар экен, явруларымызгъа дин ве адетлеримизни огретип, оларны етиштирмеге гъайрет этмек керекмиз. Эвлятларымызнынъ тербиесинен якъындан алякъадар олмалы, оларнынъ тер-темиз юреклерине Аллах ве Пейгъамбер севгисини, Къуран ве Суннет анълайышыны, ватанына, миллетине севгини, урф-адетлерине сайгъыны ашламакъ керекмиз. Буны беджермек ичюн де къолларымыздан кельгенини япмакъ керекмиз, озь балаларымызны башкъасы огретмесин, бизге аит олмагъан къыйметлер бизге керекмей. Озь балаларымызны татлы сёзлернен, эдиелернен гузель шекильде тербие этейик ки, балаларымыз аркъамыздан дуа эткен, озь къыйметлерине саип чыкъкъан озь эвлятларымыз олсун. Имам Малик Хазретлери деген ки: «Мен эр хадис эзберлегенимде, бабам бир эдие бере эди. Ойле бир заман кельди ки, бабам эдие бермесе биле, хадис эзберлемек менде бир леззет алына кельди». Унутмайыкъ ки, эвлятларымызнынъ гонъюль топрагъына къайсы урлукъларны сачсакъ, оларнынъ мейваларыны топлармыз. Яни, не бере бильсек, тек оны беклей билирмиз… Раим Гафаров
Зельзеле нетиджесинде виране этильген эки мимарий инджимиз
Опубликовано:
Халкъымыз Ватангъа къайтып кельген сонъ, янъы джамилер къурулып башланды, виране олгъан джамилернинъ гъайрыдан тикленилюви ичюн чокъ ишлер япыла, амма бу саада ишлер даа чокъ, эм къуруджылыкъ нокъта-и назарындан, эм де тарихий джеэттен эскиден джамилер олгъан ерлерни огренмек керек. Мисаль оларакъ, эвельден Воронцов сарайы олгъан ерде джами бар эди. Шу джами ве даа бир виранеге чевирильген джамининъ тарихларына бир назар ташлайыкъ. 1927 сенеси, сентябрь айында Къырымда кучьлю зельзеле олып кечти. Шу фелякет нетиджесинде учь инсан джаныны гъайып этти, алтмыш беш инсан джиддий зарар корьди. Зельзеле Ялтанынъ дженюбий тарафындан денъиз тюбю алтындан башланды, ве ялы боюнда узанып, юзь берди. Зельзеленинъ ильк аляметлери акъмашгъа якъын белли олмагъа башлады: айванлар раатсыз олып, емектен вазгечтилер, балыкъ авына чыкъкъан балыкъчылар Алуштанен Судакъ арасында анълашылмагъан давушны дуйдылар ве ачыкъ денъизге чыкъмакътан чекиндилер. Арадан чокъ вакъыт кечмеди, ер тепренмеге башлады, инсанларнынъ эвлеринде джамлар патлап, таванлар ве тёшемелер чытырдамагъа башлады, дамлар ве баджалар авдарылды. Биринджи сарсынты 10 саниеге якъын девам этти. Артындан даа бири кельди, ве инсанлар шашкъын алда не япыладжагъыны бильмейип, диварлары йыкъылаязгъан эвлеринден къачып башладылар. Дехшетли манзара бутюн ялыны къаплап алды, дагълар эшильгени себебинден этрафны кучьлю гурюльти сарып алды. Денъиз ялыдан чекилип, шиддетли далгъа олып омранды. Ярыкъ сёнди, девамлы сарсынтылар, зарар корьген инсанларнынъ инълеви, яйгъыравы, йыкъылгъан биналарнынъ корюниши – буларынъ эписи паникагъа себеп олды. Мезкюр зельзеленинъ излери олгъан Демирджи ве Судакъ дживарындаки дагъларда буюк чатлакъларны аля даа коре билемиз. 11 саат ичинде 27 кучьлю сарсынты олды ве энъ кучьлю сарсынтынынъ дереджеси 8 балгъа етти. Къырымнынъ ялысы – Алуштадан Акъяргъа къадар виране олды. Шу зельзеле Къырымнынъ ялы боюнда ерлешкен дюльбер джамилеримизнинъ ёкъ олмасына себеп олды. Олардан бири – Алупка джамисидир. XIX асырнынъ башында Алупка граф Михаил Воронцовнынъ мулькиетине кече. Ве о вакъыт граф озюне сарай къурмакъ ичюн эски ве харабе алда олгъан джами тургъан ерни сайлай. О ерде сарай къурып башлагъан сонъ, ерли джемаат ичюн янъы джами къурмагъа ваде эте. Бойледже, къурулып башлагъан Алупка джамиси 1834 сенеси тамамланды ве онынъ къапылары джемаат ичюн ачылды. Джамининъ мимары Филипп Эльсон олды. Асылына бакъаджакъ олсакъ, Алупка джамиси Къырым джамилеринден баягъы айырыла эди ве даа чокъ Идиль услюбинде джамилерни анъдыра эди. Уникаль иншаат нумюнеси ве ялы боюнинъ энъ буюк джамилеринден бири олгъан Алупка джамиси юзь йыл биле турмады. 1927 сенеси юзь берген ер тепреми нетиджесинде джами баягъы зарар корьди. Чокъ кечмеден, джамини тамир этмек ерине, онынъ къалымтылары темелине къадар дагъытылды. Махрум къалгъанымыз даа бир мимарий инджимиз – Гурзуфнынъ энъ корюмли еринде ерлеше эди. Гурзуф джамиси 1880-инджи сенелери къурулды. Джамининъ иншаатына параны базиргян Петр Губонин берген эди. Къая устюнде къурулгъан джамининъ минареси кокке юкселе эди. Джами озь дюльберлиги ве ичиндеки индже сутюнлеринен айырылып турып, Къырымнынъ ялы боюны яраштыра эди. Нарин, ешиль къуббели Гурзуф джамисини Истанбулдаки Ай-Софья джамисинен теништиргенлер чокъ олгъан. Базы менбаларгъа коре, Гурзуфтаки джамининъ де ады Ай Софья эди. Зельзеле себебинден джами бинасы зарар корьсе де, оны сакълап къалдырмакъ ихтималы буюк эди, лякин о девирде девлетнинъ сиясети эалини динден узакълаштырмакъ олгъанына коре, мабедни эски алына кетирмелери мантыкъсыз олур эди. Онынъ ичюн, сагълам къалгъан джамининъ минареси ве базы ерлери йыкътырылып, Аллахнынъ эви магъаз оларакъ къулланылды. Даа сонъра джами бинасы тамамен ёкъ этильди. Умютимиз бар ки, бизим ве келеджек несиллеримиз Къырымнынъ эм ялы боюнда, эм де дигер больгелеринде ёкъ олгъан джамилер ерине янъы ве гузель джамилер инша этер. Алие Сеферша
Селямлашув адабы (девамы)
Опубликовано:
Динимизде селям бермек – суннет, джевабыны бермек исе, – фарздыр. Бу дуа ве ибадетнинъ инджеликлерини огренмеге девам этейик. «Селям алейкум» ибареси тек бу дюньяда дегиль де, дженнетте де муминлер арасында яйыладжакъ. Селямлашув муминлер арасында севги, аркъадашлыкъ, мерхаметлик ве дигер хош дуйгъуларны сачып, дженнет къапыларыны ача. Динимиз боюнджа ким биринджи селямлашмакъ керек? Бунынъ белли сырасы бар. Пейгъамбер (с.а.с.) бойле буюргъан: «Кичиги буюгине селям берер, атлы – джаяв кеткенге, кеткен – отургъангъа, аз олгъанлары сайысы зиядедже олгъанларгъа» (Бухарий, «Истизан», 5-6). Амма, эгер эки инсаннынъ яшы ве джемиеттеки ери тенъ олса, селямны биринджи оларакъ берген инсан энъ чокъ савап къазаныр. Пейгъамберимиз (с.а.с.) мубарек хадис-и шерифинде деген ки: «Аллахнынъ энъ севимли инсаны – биринджи оларакъ селям берген кимседир» (Эбу Давуд, «Адаб», 133). Ве башкъа хадисте: «Селямны биринджи берген адам экинджисинден даа хайырлыдыр», – дейиле (Эбу Давуд, «Адаб» 139). Эгер мусульман джемаат арасына кирсе, о, биринджи селям бермек керек. Эгер джемааттан айырыладжакъ олса, сагълыкълашкъанда, «селям алейкум» сёзлеринен кетмек керек. Бу къаиде Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) суннеттидир, хадис-и шериф Эбу Давудда кече. Хадиске коре, бир мусульман яшагъан ериндеки джемаатынынъ эписинен, бу инсанларнен таныш олса да, оларны бильмесе де, селямлашмакъ керек. Абдуллах бин Амр (р.а.) тариф эткенине коре, бир инсан Мухаммед Пейгъамберден (с.а.с.) бойле сорагъан: – Ислямда энъ эйи шей недир? Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле джевап берген: – Уйлелик емегине давет, бундан да гъайры, сен къаршынъдан кельген эр кеснен селямлашмакъ керексинъ! (Ибн Мадже, «Этъиме», 1). Эбет, аз инсан яшагъан ерлерде ве джемаатнынъ чокъу мусульманлар олгъан къасабаларда бу пек къыйын дегиль, амма шеэр эалиси буюк сайыда олса, ве этрафтакилер фаркълы динлерни кутьсе, бу – бираз даа къыйын ола биле. Амма, бир шейге бакъмадан, ич олмадымы, яшагъан еримизнинъ джемаатынен селямлашсакъ, Мухаммед Пейгъамбернинъ (с.а.с.) суннети боюнджа яшагъан олурмыз. Селямлашмакънынъ сынъыры ёкъ, куньде 10 кере биле олса да, селям бермек мумкюн. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Эгер дин къардашынъызны корьсенъиз, онъа мытлакъа селям беринъиз. Эки сухбетдеш арасында таш, дивар я да дирек пейда олса, бу маниадан кечип, кене бир-биринен селямлашсынлар» (Эбу Давуд, «Адаб», 135). Селямгъа джевап насыл олмалы? Кечкен макъалемизде селямнынъ джевабы айны я да даа гузель олмакъ керек олгъаныны музакере эттик. Шимди исе, бунынъ эмиетини огренмеге теклиф этемиз. «Бир инсан Мухаммед Пейгъамберге (с.а.с.) келип, «Эс-селяму алейкум!» – деп, котеринки сеснен айтты. Пейгъамберимиз (с.а.с.) онъа айны джевап берди ве бу инсан онынъ янына келип отурды. Пейгъамбер (с.а.с.) деди: «Бу – он савап къазанды». Бундан сонъ даа бир адам кельди ве «Эс-селяму алейкум ва рахметуллахи!» – деп селямлашты. Пейгъамберимиз онъа айны джевап берип, «Бу – йигирми савап къазанды», – деди. Бираз вакъыт кечкен сонъ, бир сахабе даа келип, «Эс-селяму алейкум ве рахметуллахи ве беракятуху!» – деп селямлашты. Пейгъамберимиз (с.а.с.) онен айны шекильде селямлашып, «Бу исе, – отуз савап къазанды», – деди» (Эбу Давуд, «Адаб», 131-132). Эр бир мусульман эвге кельгенде, эв джемаатынен селямлашмакъ керек, бу – Аллахнынъ эмири ве Ресулюллахнынъ (с.а.с.) суннетидир. «Бир кере Мухаммед Пейгъамбер (с.а.с.) манъа бойле деди: «Огълум! Эвинъе киргенде, эв джемаатынен селямлаш. О вакъыт эвинъде берекет олур!» (Тирмизи, «Истизан»,10). Къуран-ы Керимде бойле кече: e«Эвинъизге киргенде, бири-биринъизге мубарек ве Аллахнынъ адынен эйи селям беринъиз» («Нур» суреси, 24/61 ает). Эгер инсан эвде бир озю яшаса, эвге киргенде селямлашыр ве озюне бу шекильде джевап берер: «Эс-селяму алейна ве аля ибадилляхи’с-салихин» («Бизге ве Аллахнынъ салих къулларына селям олсун!») (Муватта, «Селям», 8). Пейгъамберимиз (с.а.с.) балаларны селям бермеге огретмек ичюн, оларгъа эр вакъыт биринджи селям бере эди. Селям бермеге ясакъ олгъан вазиетлер. Базы вазиетлерде селям бермек ве алмакъ ясакътыр. - Инсан аякъёлда олгъанда, я да абдест алгъанда; - Намаз къылгъан ве Къуран окъугъан вакъытта; - Гунах амеллер япкъанда, софра башында алкоголь ичимликлер ичкенде я да джошкъун оюнларны ойнагъанда. Биз бу аджайып «селямлашув» суннетининъ аман-аман бутюн инджеликлерини огрендик. Аллах бизге суннет боюнджа яшамагъа ве Онынъ разылыгъыны къазанмагъа къысмет этсин! Бир-биримизге чокъ-чокъ селям берейик. Айше Дуран
Ахтем Зейтуллаев: «Меркезимиз ватандашларымызгъа ярдым косьтермек ичюн тешкиль этильди»
Опубликовано:
Дёрт йыл девамында Акъмесджитте «Юрт» консультатив укъукъ меркези ватандашларымызгъа фаркълы меселелерде укъукъий дестек косьтере. Къырым Джумхуриети ве Севастополь шеэри мусульманлары диний идареси эркянында чалышкъан меркезнинъ рехбери – Ахтем Зейтуллаевдир. Меркезге насыл меселелер боюнджа мураджаат этмек мумкюн? Инсанлар энъ сыкъ насыл проблемаларгъа расткеле? Оларнынъ чезилюв ёллары насыл? Бу ве дигер суаллерге джевап тапмакъ ичюн «Юрт» меркезининъ рехберине мураджаат эттик. «Юрт» укъукъий меслеат меркези акъкъында тариф этинъиз. Меркез не замандан берли чалыша? Онынъ ачылув тарихы насылдыр? «Юрт» укъукъий меслеат меркези – бу ватандашларымыз ичюн укъукъий ярдым косьтерюв меркезидир. Ярдым, эсасен, Къырымда чокътан берли яшагъан, эм де якъын заманда сюргюнлик ерлеринден къайткъан ватандашларымызгъа косьтериле. Юрт меркези ишини 2017 сенеси, февраль айында башлады. Айны о вакъыт эалининъ буюк къысымынынъ, эсасен, къырымтатарларнынъ укъукъий статусынынъ бельгиленюви меселеси кесен-кес тура эди. Эсас себеп – Къырымнынъ девлет менсюплигининъ денъишмесинен багълы олды. Айны шу себептен, бутюн укъукъий низам денъишкени ичюн, инсанларгъа оглеринде тургъан укъукъий проблемаларны озь башына чезмек къолай дегиль эди. Ватандашларнынъ кутьлевий мураджаатлары эсасында айры къурумны, яни джемааткъа укъукъий ярдым косьтерюв меркезини тешкиль этмек къарары къабул этильди. «Ватандашларымызгъа консультациялар беремиз, чешит макъамларгъа аризалар язмагъа ярдым этемиз ве, керек олгъанда, ресмий малюмат да талап эте билемиз». Фаалиетинъиз ненен багълы? Ишимизнинъ эсас ёнелиши – укъукъий ярдым косьтерильмесинен багълы. Яни ачылгъанымыздан берли, бугуньки куньге къадар, ватандашларымызгъа консультациялар беремиз, чешит макъамларгъа аризалар язмагъа ярдым этемиз ве, керек олгъанда, ресмий малюмат да талап эте билемиз. Асылында, «Юрт» меркези Къырымгъа даимий яшамасы ичюн къайткъан репатриантларгъа, семетдешлеримизге ярдым косьтермек ичюн тешкиль этильди. Лякин, бунъа бакъмадан, бизге чешит меселелер боюнджа мураджаат этелер. Биз дигер меселелерни де бакъмагъа тырышамыз. Ве, керек олгъанда, инсанларны дигер макъамларгъа да ёллаймыз. «Мураджаатлар арасында энъ сыкъ расткельген меселелер – нефакъа, реабилитация акъкъында малюматнаменинъ къабул этилюви, топракъ меселелери, шахсий весикъаларда япылгъан хаталар…» Инсанлар энъ сыкъ насыл меселелерге расткеле? Оларны чезюв ёллары насыл? Эгер 2017-2018 сенелери акъкъында айтсакъ, бу муддет девамында бизге, эсасен, миграция меселелеринен мураджаат эткен эдилер. Яни бу миграция эсабы, вакъытынджа яшав рухсети, икъамет рухсетнамеси ве, эльбетте, Русие Федерациясында ватандашлыкънынъ къабул этилювидир. Лякин къанунларгъа денъишмелер кирсетильген сонъ, яни саделештирильген процедуралар кирсетилювинен, кесен-кес тургъан меселелер бираз къарышты. Бундан да гъайры, мураджаатлар арасында энъ сыкъ меселе – нефакъа, реабилитация акъкъында малюматнаменинъ къабул этилюви, топракъ меселелери ве дигерлери. Халкъымыз ичюн даа 1991 сенесинден башлап, (базылар ичюн исе, –даа эвель) энъ сыкъ ве агъыр меселелер арасында – шахсий весикъаларда япылгъан хаталардыр. Кечмишнинъ мирасы бугуньки куньде аля даа актуаль. Яни бу меселе эр бир саада акс этиле. Меселя, икъамет рухсетнамесининъ (вид на жительство) ресмийлештирилюви ичюн ана-баба я да къартана, къартбаба ве дигер сойларнен сойдашлыкъ багъыны тасдыкъламакъ керек ола. Айны меселе дигер сааларда да проблемаларгъа ёл ача биле, меселя, асабалыкъ меселеси, нефакъанен темин этилюв ве дигерлери. Ватанына къайткъан къырымтатарлар ватандашлыкъны насыл къабул эте биле? Ватандашлыкъны алмакъ ичюн чокъ вакъыт керекми? Бу эснаснынъ бир къач басамагъы бар ве эр бир вазиетке хусусий якъынлашув мевджут. Орта къарарнен, ватандашлыкъны къабул этюв ичюн 3 ай къадар вакъыт керек. Лякин, шуны да къайд этмели ки, чешит себеплернен шу муддетке эр алда риает этильмей, ве муддет бутюн керекли весикъалар тапшырылгъан сонъ эсаплана. Сюргюн этильгенлер ве оларнынъ балалары ичюн ватандашлыкъ къабул этилювининъ къолай бир укъукъий усулы бармы? Эбет, сюргюн этильгенлер ичюн Русие Федерациясы ватандашлыгъы къабул этилювининъ саделештирильген тертиби бар. Президентнинъ къарарына коре, эгер сюргюн этильген инсанларнынъ озьлери я да оларнынъ догърудан сойлары, эвлятлыкъ балалары я да омюр аркъадашлары Къырым МССР территориясындан къанунсыз сюргюн этильген олсалар, олар ичюн саделештирильген тертип чалыша. Озюнъиз акъкъында тариф этинъиз, тахсилинъизни не ерде алдынъыз? Мен Таджикистанда догъдым. 1991 сенесине къадар Душанбе шеэринде яшадым. Айны шеэрде 1991 сенеси мектепни битирдим. Мектепни битирген сонъ, Къырымгъа авдет олдым. Сонъра Украина ордусында арбий хызметимни кечтим. 2000 сенеси Одесса миллий юридик академиясында укъукъшынаслыкъ зенаатыны огрендим. 1996-2014 сенелери девамында ватандашлыкъкъа алув ве инсан акълары боюнджа «Содействие» джемаат тешкилятында чалыштым. Ишиме ватандашлыкъ меселелери боюнджа мутехассыс оларакъ башладым, сонъра юрист олдым. 2009 сенесинден башлап исе, тешкилятнынъ иджраий мудири олдым. Фонднынъ эсас фаалиети репатриантлар, эксерий алларда, къырымтатарлар, ватандашлыгъы олмагъан шахыслар ве къачакъларнынъ укъукъий статусынынъ бельгиленювинен багълы эди. 1997 сенесинден эвлийим. 2 балам бар, къыз ве огълан. Экиси де шимди Къырым Федераль университетининъ студентлери олалар. «Озюне насыл давранышны корьмеге истесенъ, башкъаларгъа да айны давран» Сизинъ омюр шиарынъыз? Умумий омюр шиарым ёкъ. Чюнки яшайыш девамында базы шейлерге янъыдан, башкъаджа бакъмагъа башлайсынъ. Девиз дегиль де, къаидем бойле: «Озюне насыл давранышны корьмеге истесенъ, башкъаларгъа да айны давран», «Башкъаларны тенкъит этмесенъ, озюнъ де тенкъит этильмезсинъ». Умумен исе, эр вакъыт самимий, позитив олмагъа тырышам, имкяным олгъаны къадар якъынларыма ярдым косьтермеге арекет этем. Чюнки дюнья «айланма дюньясы» дейлер, – не япсанъ да, айнысыны аладжакъсынъ. Окъуйыджыларымызгъа тилеклеринъиз. Эр даим мусбет олунъыз. Эр кунюнъиз тебессюмнен башлансын, юрегинъиз къуванчнен толсун, эвинъизде исе, боллукъ-берекет ве тынчлыкъ олсун. Аллаху Тааля эпинъизге кучь-къувет, икмет ве чокъ йыл яшамагъа насип этсин! Эвелина Аблязова
Регъаиб геджеси
Опубликовано:
Февральнинъ 18-19 куньлери кечер геджесинде бутюн мусульман дюньясы мубарек Регъаиб геджесини къаршылай. Бу гедже Аллахтан багъышлав тилегенлерни Раббимиз афу эте. Бу азиз геджеде япылгъан дуалар къабул этиле, къылынгъан намазлар, тутулгъан оразалар ве берильген садакъалар, бутюн ибадетлер ичюн сайысыз саваплар языла. «Регъаиб» арапчадан кельген бир сёздир. Бир де бир шейни истемек, арзу этмек, онъа авесленмек, мейиль этмек ве оны къазанмакъ ичюн кучь сарф этмек демектир. Ислям алеми эеджаннен беклегени мубарек Учь айлар Регъаиб геджесинен джанлана. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) Регъаиб геджесининъ эмиети ве къыймети акъкъында бойле буюргъан: «Бу беш геджеде япылгъан дуалар къабул этиле: Регъаиб геджеси, шабан айынынъ 15-инджи геджеси, джума, Ораза байрамы ве Къурбан байрамы геджелери» (Ибн Асакир). Регъаиб геджеси реджеб айынынъ ильк джума геджесидир. Эр джума геджеси къыйметлидир. Бу эки къыйметли гедже бир арагъа кельгени вакъыт исе, даа къыйметли ола. Аллаху Тааля бу геджеде муминлерге ихсан ве икрам япа. Регъаиб геджесинде япылмасы мумкюн ибадетлер 1. Къуран-ы Керим окъумакъ. Бу себептен Аллахнынъ сёзюне олгъан севги, сайгъы ве багълылыкъ дуйгъулары янъылана ве къуветлене. 2. Пейгъамберимиз Мухаммед Мустафагъа (с.а.с.) саляват кетирмек. Бунен Эфендимизнинъ шефааты умют этиле, умметинден олма шууры тазелене. 3. Бир куньлюк фарз намазларынынъ къазаларыны ве нафиле намазлар къылмакъ. Регъаиб геджеси, онъа итибар этилип, ибадетнен кечириле. Ибадетлер ихсан шуурынен япыла. 4. Тефеккюр этмек. – «Мен кимим?», «Къайдан кельдим?», «Къаерге кетем?», «Аллахнынъ менден истеген шейлери нелердир?» киби суаллер берип, буларны яхшы этип тюшюнмек керек. 5. Олып кечкенлернинъ нетиджесини чыкъармакъ. Ве, бунъа эсасланаракъ, келеджекнинъ планы сызыла биле. 6. Гунахларгъа самимий оларакъ тёвбе ве истигъфар этмек. Шу мубарек геджени сонъ фырсат оларакъ билип, гонъюльден тёвбе кетириле. 7. Бол-бол зикир этмек. 8. Муминлернен эляллашмакъ, оларнынъ дуа ве разылыгъыны алмакъ. 9. Аралары бозулгъанларны барыштырмакъ. Гонъюллер алына, кедерли юзьлер кульдюриле. 10. Озюне ве дигер муминлерге дуа этмек. 11. Фукъаре, кимсесиз, оксюз, етим, хаста ве къарт олгъан кимселерни зиярет этип, оларны севги, шефкъат, урьмет, эдие ве садакъаларнен бахтлы этмек. 12. Къураннынъ тефсирини, хадислерни окъумакъ. 13. Диний сухбетлер япмакъ. 14. Мубарек гедженинъ акъшам, ятсы ве саба намазларыны джемаатнен ве джамилерде къылмагъа гъайрет косьтермек. 15. Кечинген сойларымызнынъ, достларымызнынъ ве якъынларымызнынъ къабирлери зиярет этилип, оларгъа дуа этмек. 16. Аятта олгъан ана ве бабаларымыз, достларымыз ве дигер якъынларымызнынъ мубарек геджелерини хайырламакъ, оларнынъ дуаларыны алмакъ. 17. Шу мубарек геджелернинъ куньдюзлеринде ораза тутмакъ. Реджеп айында ораза тутмакъ чокъ фазилетлидир. Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.с.) Рамазан айындан сонъра энъ чокъ ораза туткъаны ай – реджеб айыдыр. Юдже Аллах мубарек Учь айларнынъ биринджи джума геджеси олгъан Регъаиб геджесинде япаджагъымыз ибадет ве дуаларымызны къабул этсин. Юдже Мевлямыз эпимизни Аллаху Таалягъа ляйыкъ бир къул, Пейгъамбер Эфендимизге де ляйыкъ уммет эйлесин! Эки дюньяда да бахтлы этсин! Ремзи Куртдеде
Мубарек учь ай
Опубликовано:
Мерхамет саиби Раббимиз инсанларны гунахлардан темизлеп, дженнеттеки ерлерини юксельтмек ичюн хусусий геджелер, куньлер ве айлар бар этти. Шу мубарек куньлерни ве айларны джанландырып, ибадетнен кечирген кимселер, вакъытыны файданен кечирген ве къазанчлы чыкъкъандыр. Бу куньлерге эмиет бермегенлер исе, гъайып эткен кимселерден олурлар. Чюнки вакъыт къылыч кибидир, сен оны кесмесенъ, о, сени кесер. Сен оны хайыр ёлунда къулланмасанъ, о, сени янълыш ёлда къулланыр. Ахыр замангъа якъынлаштыкъ, вакъыт даа да тезлешти, омюримиз насыл тез келип-кечкенини дуймай къаламыз. Вакъыт омюримизден даима бир парча кесип, бизлерни олюмге якъынлаштыра. Даа якъында Рамазан айыны озгъаргъан эдик, амма козюмизни ачып къапаткъандже, бир бакъсакъ, – кене Рамазан айынынъ хаберджилери олгъан мубарек реджеп ве шабан айларына киремиз. Иште, бу мубарек айлар къапыларымызгъа келип, бизге мубарек Рамазан оразасы якъынлашкъаны акъкъында хабер берелер. Олар, санки бизлерни Рамазан оразасына азырлагъанлары киби, нефислеримизни ве беденлеримизни маддий ве маневий кирлерден темизлемемизни истей. Насыл бир фарз намазынынъ башында, о фарзгъа азырлыкъ олсун деп, суннет намазы кельген олса, реджеп ве шабан айлары да, санки Рамазан айына бир азырлыкъ олып келелер. Бунынъ ичюн эр кес реджеп ве шабан айларында ораза тутып, озюни Рамазан айына азырламакъ керек. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) де бу айларны бус-бутюн оразанен кечирмесе де, мумкюн олгъаны къадар чокъча ораза тутмагъа тырыша эди. Хазрет-и Айше анамыз ривает эткени киби: «Пейгъамбер (с.а.в.) шабан айынынъ буюк бир къысымыны оразанен кечире эди» (Муслим). Аллахнынъ дюнья ве семаларны яраткъанындан берли айларнынъ сайысы он экидир ве бу айлар арасында мубарек айлар, куньлер ве анълар бар. Юдже Раббимиз бойле буюра: «Догърусы, айларнынъ сайысы, коклерни ве ерни яраткъан кунюнден берли, Аллахнынъ китабында он экидир. Иште, буларнынъ дёртю харам (айларыдыр)» («Тёвбе» суреси, 9/36 ает). Иште, бу айлар – зилькаде, зильхидждже, мухаррем ве реджептир. Бу мукъаддес айлар – харам айларыдыр. Яни, бу айларда дженк этмек, къан тёкмек, зулум япмакъ харамдыр. Бу айларны зикир, тефеккюр ве илим меджлислеринде кечирмек керек. Чюнки бойле меджлислер мелеклернен чеврелене ве анда булунгъан эр бир инсангъа савап бар. Къайда олсакъ-олайыкъ, Раббимизден къоркъайыкъ ве онынъ севгисини къазанмакъ ичюн къолумыздан кельген эр шейни япмагъа тырышайыкъ. Чюнки Раббимиз дагъда чобанлыкъ япса биле, вакъытыны ибадетнен кечирген къулуны севе. Бир хадис-и шерифте Пейгъамбер Эфендимиз (а.с.) бойле буюргъан: «Раббинъ къой бакъкъан бир чобаннынъ бир дагънынъ тёпесине чыкъып, намаз ичюн эзан окъуп, сонъра да намаз къылмасындан хошлана ве бойле дей: «Меним шу къулума бакъынъ! Эзан окъуй, намаз къыла, Менден къоркъа. Къулумны багъышладым ве дженнетиме къойдым» (Эбу Давуд). Ибадетнен мешгъуль олгъан кимсе ибадетини энъ гузель шекильде япмагъа тырышмасы керек. Эгер япкъан ибадетинде эксикликлер олса, Къыямет куню о эксикликлер нафиле намазларнен текмилленир. Айрыджа, суннет ве нафиле ибадетлерге багълы олгъан кимсе, Пейгъамбер Эфендимизнинъ (а.с.) шефаатына наиль олур ве дженнетте онен берабер олур. Пейгъамбер Эфендимиз (а.с.) бир хадис-и шерифинде бойле буюргъан: «Ким меним суннетимни джанлы тутса, мени севген демектир. Мени севген исе, дженнетте меннен берабердир» (Тирмизий). Аллахнынъ севгиси, мерхамети ве дженнетиндеки «Бабу’с-саля» деп айтылгъан «Намаз къапылары» фарз намазларнынъ янында он эки рекят суннет намазны къылгъан кимселер ичюн ачылыр. Булар – саба намазынынъ эки рекят суннети, уйле намазындан эвель дёрт рекят ве сонъ эки рекят суннет намазы, акъшам намазынынъ фарзындан сонъраки эки рекят суннети ве ятсы намазындан сонъраки эки рекят суннет намазларыдыр. Бунынъ янында беденимиздеки эр бир азанынъ, эр бир кемигининъ шукюри олгъан духа намазы да унутылмамакъ керек. Базар эртеси ве джума акъшамлары, бир де эр хиджрий айнынъ 13-юнджи, 14-юнджи ве 15-инджи куньлери ораза тутмагъа гъайрет этейик. Саарьде техеджджут намазына турайыкъ. Пейгъамберимиз (а.с.) бу вакъытта аякълары шишкендже ибадет эте эди. О, бир хадисинде бойле буюргъан: «Сизлерге гедже саатында турманъызны тевсие этем. Чюнки, бу, сизлерден эвель яшагъан салихлернинъ адетидир. Сизлерни Раббинъизге якъынлаштырыр, гунахлардан къорчалар, ярамайлыкъларгъа къаршы кеффарет олур ве сизлерден хасталыкъларны узакълаштырыр» (Тирмизий). Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде бойле буюра: «Гедже тур ве санъа эмир эткенимиз техеджджут намазыны къыл. Бельки, Раббинъ сени макътавлы бир макъамгъа ириштирир» («Исра» суреси, 17/79 ает). Аллахнынъ ризасы Оны чокъча анъгъан кимселер ичюндир. Шу айларда даа зияде дуалар этип, Раббимизге ялварайыкъ ве гунахларымызнынъ багъышланмасыны тилейик. Чюнки, О, чокъ багъышлайыджы ве чокъ мерхамет этиджидир. Техеджджут намазларына турып, геджелерни ибадетнен кечирейик. Чюнки суннет ве нафиле ибадетлер фарз ибадетлер ичюн бирер азырлыкътыр. Бу айларда япкъанымыз нафиле ибадетлернен озюмизни фарз олгъан Рамазан айына азырлайыкъ. Вакъытымызны Къуран окъумакъ ве огренмек ичюн харджайыкъ ки, Рамазан айында озь кучюмизнен хатим япа билейик. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бу дуасыны да тиллеримизде, зикир киби, тутайыкъ: «Аллахым! Реджеп ве шабанны бизлер ичюн мубарек эт ве бизлерни Рамазан айына къавуштыр» (Ахмед бин Ханбель). Ридван Максудов
Бош ве файдасыз шейлерден узакъ турмакъ
Опубликовано:
Гузель динимиз Ислям аятымызнынъ эр саасында файдалы ве маналы ишлернен мешгъуль олмамызны эмир эте. Сёйлегенимиз вакъытта, сёзнинъ энъ догърусыны сёйлемемизни ве энъ гузелине тырышмамызны тевсие эте. Дюнья ве ахирет аятымызда файдасы олмагъан, вакъыт ве эмек исрафына себеп олгъан бош шейлерден узакъ турмамызны огютлей. Саип олгъанымыз къыйметлер ве Раббимиз эдие эткен ниметлер керексиз ве макъсатсыз ерге масраф этильмейджек къадар къыйметли. Бу шуурны ташыгъан эр бир мусульман озюне ве этрафына файда бермеген бош ишлерден узакъ турар. Асылсыз сёзлерге, бош тюшюнджелерге итибар этмез. Акъылыны ве юрегини эйилик ёлунда, Аллах ризасыны къазандыраджакъ ишлерде къулланыр. Къурангъа коре, къуртулышкъа иришкен муминлернинъ энъ буюк сыфатларындан бири – оларнынъ манасыз, файдасыз ве бош шейлерден узакъ турмаларыдыр («Муминун» суреси, 23/3). Базы алимлер дей ки: «бош шейлерден узакъ турмакъ – гунахлардан узакъ турмакъ демектир». Айса, сёзюмиз, фикиримиз, виджданымыз ве ахлякъымызнен кямиль бир мумин олмагъа гъайрет этейик. Унутмайыкъ ки, файдасыз ишлерден не къадар узакъ турсакъ, о къадар мусульманлыгъымыз гузеллешеджек, Аллахнынъ къатында къуллугъымыз къыйметли оладжакъ. Къуран-ы Керимде Раббимиз бойле буюра: «Муминлер керчектен къуртулышкъа ириштилер. Олар намазларыны Аллах къоркъусынен къылалар. Олар бош ве файдасыз шейлерден узакъ туралар. Олар зекятларыны берелер. Ве олар намусларыны къорчалайлар...» («Муминун» суреси, 23/1-10). Севгили Пейгъамберимиз исе, бу акъта бойле айткъан: «Бош ве файдасыз шейни терк этмек – бир инсаннынъ гузель мусульман олгъаныны косьтере» (Тирмизий). Бош ве файдасыз шейлер экиге болюне: 1. Бош ве файдасыз сёзлер; 2.Бош ве файдасыз ишлер. Бош ве файдасыз сёзлер мевзусында мусульман тилине дикъкъат этмек керек. Мусульман акъылындан чыкъармамакъ керек ки, сёзлер де амельнинъ бир парчасыдыр. Бунен багълы оларакъ, Муаз бин Джебель (р.а.) Пейгъамберимизден бойле сорагъан эди: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Биз айткъан сёзлерден эсапкъа чекиледжекмизми?» Ресулюллах бойле джевап берген: «Эй, Муаз! Инсанларнынъ бурунлары устюнде джеэннемге атылмаларына себеп – тиллеринен къазангъан шейлеридир» (Тирмизий). Демек ки, мусульман лаф сатып отурып, заманны гъайып этмемек керек. Бунынъ ерине вакъытыны Къуран окъуп, хайырлы ишлер япып, тёвбе-истигъфар ве зикирнен кечирмели. Ишлер тарафтан бош ве файдасыз шейлерге келеджек олсакъ, булар мусульманны алдаткъан ве эсас олгъан ишлерден узакълаштырып, дикъкъатыны башкъа тарафкъа чеккен амеллердир. Буларнынъ мусульмангъа ич бир файдасы олмаз. Бу ишлер вакъыт хырсызлыгъыны япа. Языкъ ки, бу бош ишлернинъ энъ башында телевизор ве интернет тура десек, ич де янълыш олмаз. Бир мусульман телевизор башында, я да интернет сайтларында масраф эткен вакъыт акъылгъа сыгъмай. Керексиз ве бош шейлернен огърашмакъ иманнынъ зайыфлашкъаны аляметидир. Юдже динимиз Ислямнынъ энъ темель макъсатларындан бири – инсаннынъ аятыны маналы этмектир. Онынъ бош, манасыз ве файдасыз эр тюрлю сёз ве арекетлерден узакъ бир аят яшамасыны теминлемектир. Шу себептен де, китабымыз Къуранда къуртулышкъа иришкен муминлер бойле сёзлернен анълатыла: «Олар бош ве манасыз сёз эшиткенлери вакъыт, бундан юзь чевирелер ве: «Бизим ишлеримиз бизге, сизинъ ишлеринъиз де сизге олсун. Сизге селям олсун. Джаиллик эткенлернен ишимиз ёкъ», – дейлер» («Къасас» суреси, 28/55); «Олар ялангъа шаатлыкъ этмейлер. Файдасыз бош шейлернен къаршылашкъанлары вакъыт, бунъа эмиет бермейип, шерефли бир шекильде кечип кетелер» («Фуркъан» суреси, 25/72). Инсанларнынъ бир чокъу Ислям динининъ темелинден, яратылыш макъсадындан узакълашкъанлары ичюн, оларнынъ акъыл ве юреклери ярамай фикирлерге, тиллери исе, эсап берилемейджек, керексиз ве бош сёзлерге эсир олды. Беденлери файдасыз ишлерде йыпранды. Омюр байлыгъыны нанкёрликнен къулландылар. Амма, асылында, Раббимиз бизни Къураннен ве Пейгъамберимизнен тербие этти; акъыл, анълайыш ве даа пек чокъ сайысыз ниметлернен донатты. Бизге ёлумызны ве ёнюмизни косьтерди; барлыгъымыз ве яратылышымызнынъ макъсадыны огретти; мерхамет, севги ве адалет дуйгъусыны бахшыш этти. Аллаху Тааля бутюн берильген ниметлерни кереги киби къулланмамызны истей. Эр бир ниметтен бизлерни месулиетли этти. Тилимизден тёкюльген эр бир сёзнинъ, элимизнен япкъанымыз эр бир ишнинъ Къыямет куню эсабы сораладжагъыны китабымыз Къуран пек чокъ кере хатырлата. Пейгъамбер Эфендимиз де бош ве файдасыз ишлерни терк эткенлерни кямиль мумин оларакъ сыфатландыргъан (Бухарий). Башкъа бир хадисте исе: «Аллахкъа ве Ахирет кунюне инангъан инсан я хайырлы лаф сёйлесин, я да суссын» (Бухарий), – буюрып, лафларымызнынъ маналы ве икметли олмасыны истеген. Билейик ки, Аллахнынъ ачувына себеп олгъан, инсаннынъ озюне ве этрафына зарары тийген эр иш ве сёз харамдыр. Къаба ве чиркин лафлар, ялан, бефтан, ошек – буларнынъ эписи динимизде ясакъ. Инсанларнынъ шахсий алларыны араштырмакъ, адамлар арасында лаф ташымакъ, фитне-фесат чыкъараджакъ эр тюрлю лаф этмек – бош лаф ве гунахтыр. Бунынъ киби сёзлер эм сёйлеген инсаннынъ шахсиетине, сайгъы ве урьметине зарар бере, эм де ким акъкъында лаф кетсе, о адамнынъ акъкъына кириле, онъа зарар кетире. Асылында, кунюмизде инсанларнынъ энъ чокъ мухтадж олгъан ниметлеринден бири – вакъыттыр. Чокъусы алларда вакъытымыз олмагъанына янамыз. Хусусан, бугунь технология имкянларынынъ чокълашмасынен, заман даа веримли ве маналы къулланмакъ ерине, аксине шаат оламыз. Келинъиз, бош ве манасыз эр тюрлю иш ве сёзден узакъ турайыкъ. Пейгъамберимизнинъ пек маналы дуасынен битирейик: «Аллахым! Санъа теслим олгъан бир къальп, догъру сёзлю бир тиль ве гузель бир ахлякъ истейим. Гунахларымны багъышламанъны ве эр тюрлю хайырдан манъа берменъни истейим. Бутюн шерлерден де Санъа сыгъынам» (Несаий). Иса ВЕЛИЕВ
Хазрет-и Халиме (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Хазрет-и Халиме Севгили Пейгъамберимизни (с.а.с.) эмиздирип, онъа аналыкъ япкъан бир ханымдыр. Меккенинъ авасы пек сыджакъ ве къуру олгъаны ичюн, къурейшлилер янъы догъгъан балаларны койлерге сют аналаргъа бере эдилер. Эм де Меккеде алыш-вериш ичюн чокъ ябанджылар кельгени ичюн, тили де яваш-яваш денъише эди. Койлерде исе, темиз арап тили сакъланыла эди. Балалары сагълыкълы осьмелери ичюн темиз ава алмалары, арап тилини гузельдже менимсемелери ичюн де ябанджы тесирлерден узакъ къалгъан темиз арапчаны огренмелери муим эди. Халиме (р.а.) Бену Сад къабилесинден эди. Шу къабиле Меккеден 200 км узакълыкъта, бир койде яшай эди. Темиз ава, ешиль саалары, даима сув акъкъан озенлеринен белли бир кой эди. Сют аналыгъыны япаджакъ къадынлар йылда эки кере Меккеге келип, кичик балаларны алып, эвлерине къайта эдилер. Халиме (р.а.) де олардан бири эди. Пейгъамберимиз догъгъан сене, о, Меккеге бираз кеч кельген. Бутюн балаларны энди алгъанлар, онъа исе, бала къалмагъан эди. Бунъа пек кедерленген. Пейгъамберимизнинъ бабасы олмагъаны ичюн, оны кимсе алмагъа истемеген эди. Чюнки бабалар сют аналаргъа айлыкъ бере эдилер. Меккенинъ реиси, Пейгъамберимизнинъ къартбабасы – Абдулмутталиб Халимени эвине чагъырып, баланы алмасыны теклиф эткен. Халиме акъайы Хариснен акъыл танышкъан, о да: «Мен беллесем, шу баланы алмакъ керек. Ким биле, бельки онынъ себебинен эвимизге берекет келир», – деген. Одагъа кирип, баланынъ нурлу бетини корьген сонъ, Халименинъ ич бир шубеси къалмагъан. Оны ойле бегенген ки, акъча берселер де, ташламагъа истемез эди. Кичкене Мухаммед Халименинъ къучагъында янъы эвининъ ёлларына тюшкен. Амма бу сефер, эр кестен яваш кеткен эшечик, башкъаларындан даа тез кетмекте эди. Халименинъ достлары тааджипленип: «Эй, Халиме! Бу сенинъ къарт ве хаста эшегинъ дегильми?» – деп сорай эдилер. Эльбет, о кене шу айван эди. Лякин ташыгъаны мубарек инсанны ис этип, кучьлене эди. Халименинъ даа эвель озь огълуна биле етмеген сютю, энди экисини де тойдура эди. Берекетленген тек бу дегиль эди. Эвлеринде зайыф бир девелери бар эди, шимди де онынъ сютлери чокълашкъан. Бу ал фукъаре къорантаны пек севиндирген. Акъайы Харис: «Халимем! Биль ки, сен мубарек ве огъурлы бир бала алдынъ! Бутюн бу берекет онынъ урьметине эвимизге келе». О йылы къытлыкъ олды. Айванлар отлакъкъа ач барып, ач къайта эдилер. Амма Халименинъ къойлары тойып келе ве сютлери де чокъ эди. Буны корьген айван саиплери чобанларына: «Корьмейсизми, Халименинъ айванлары насыл да семирип кете! Бизим айванларны да, онынъкилер отлагъан ерде отлатсанъыз я!» – дей эдилер. Халиме ве акъайы бу берекетнинъ «бабасыз» деп алмагъа истемегенлери о сабийчик себебинен кельгенини коре ве Аллахкъа шукюр эте эдилер. Пейгъамберимиз энди баягъы оськен, оны сюттен кесмеге де вакъыт кельген эди. Меккеде анасы сабырсызлыкънен джандан азиз огълуны беклей эди. Амма Хазрет-и Халиме оны юрегинден насыл къопарсын? О нур юзьлю, татлы сёзлю балачыкътан айырылмакъ не къадар да кучь эди. Ёлгъа азырланмагъа башлай, лякин Меккеде башлагъан юкъунчлы хасталыкъ хабери келе. Ве анасы Хазрет-и Амине даа бираз анда къалмасына изин берген. Куньлерден бир кунь, Мухаммед (с.а.с.) сют къардашы Абдуллахнен берабер чёльге къойларны бакъмагъа кеткен. Къойларны отлаткъанлары маальде, янларына беяз урбада эки адам кельген. Олар, Пейгъамберимизни ерге яткъыздылар ве кокрегини ачкъанлар. Ичинден бир къан уюшыгъыны алып: «Бу сенде олмайджакъ ярамай хусусиетлердир», – деп, четке атып, юрегини ювгъанлар. Сют къардашы Абдуллах, буны корип, пек къоркъкъан. Чапып эвине кельген ве ана-бабасына: «Тез олунъ, Меккели къардашымны ольдюрдилер», – деген. Халиме ве акъайы тез-тез о ерге кельгенлер. Мухаммед (с.а.с.) аякъта тура, янында да ич кимсе ёкъ эди. Бети сап-сары эди, амма озю кулюмсюрей эди. Халиме ве акъайы Харис пек къокъкъанлар. Оларгъа эманет этильген бу мубарек балагъа бир шей олса, не япар эдилер?! Юреклери аджыса да, истемеселер де, козьлеринден яшлар акъса да, кичкене Мухаммедни Меккеге анасына алып кетмеге меджбур эдилер. Меккеге киреджекте, Мухаммед (с.а.с.) чокъ адам ичинде гъайып олгъан. Эм Халимелер, эм къартбабасы ве достлары оны эр ерде къыдыргъанлар, амма тапамагъанлар. Козьяшлар ичинде къартбабасы Абдулмутталиб Кябенинъ янына келип, дуа эткен. Сонъра да саиби корюнмеген бир сес эшитильген: «Къоркъма! Мухаммеднинъ Раббиси бар. Оны ич ялынъыз къалдырмаз!» Абдулмутталиб торуны къайда олгъаныны сорагъан, ве о сес: «О Тихаме тегизлигинде бир терек тюбюндедир», – деген. Аман анда баргъанлар, Пейгъамберимиз о терек тюбюнде терекнинъ япракъларынен ойнап отура эди. Оны алып, анасына кетиргенлер. Халиме аман-эсен бу эманетни анасына кетиргенине севине эди. Келеджекнинъ шанлы пейгъамберини дёрт яшына къадар бакъмагъа онъа насип олгъан эди. Арадан йыллар кечкен. Пейгъамберимизнинъ эм анасы Амине, эм де къартбабасы Абдульмутталиб вефат эткенлер. Озю де эвленип, озь ювасыны къургъан. Амма, ич бир вакъыт сют анасы Халимени унутмагъан, оны зиярет этип тургъан. Оны корьсе, «аначыгъым» дей, урьмет эте эди. Устюндеки абасыны чыкъарып, анасынынъ отурмасы ичюн ерге джая эди. Бир кунь Халиме Пейгъамберимизни зиярет этмеге кельген. Юртларында къытлыкъ олгъаныны, айванларнынъ хаста олгъанларыны айткъан. Пейгъамберимизнинъ онъа береджек чокъ бир шейи ёкъ эди, амма апайы Хазрет-и Хатидже оны бош эльнен йибермеге разы олмагъан. Къыркъ къойнен бир деве багъышлагъан. Халиме (р.а.) пек севинген ве мемнун олгъан. Хазрет-и Халиме Пейгъамберимизнинъ Ислям динини анълаткъаныны кеч эшиткен, амма аман къабул эткен. Чюнки онынъ балалыкътан берли аджайып ве темиз табиатыны биле, ве келеджекте буюк инсан оладжагъыны беклей эди. Халиме (р.а.) «Бакъи» мезарлыгъында дефин этильген. Аллах ондан разы олсун!
РЕСИМ, СУРЕТ ве ЭЙКЕЛЬ
Опубликовано:
Инсанлар бар олгъанлары куньден берли тевхид динлери эр вакъыт путперестликнен куреше. Путперестлик исе, суретке ве эйкельге бойсунмакъ, оларны буюк корьмек, оларгъа сайгъы косьтермек ве ибадет этмектир. Суретке ве эйкельге сайгъы тарих бою инсанларны Аллахтан узакълаштыргъаны, догърудан ресим ве эйкеллердеки шахысларгъа ибадет этюв, шу шекиллерден бахт ве огъур тилемек, ярдым беклемек ниет ве арекетлери, суретчиликнинъ ве эйкельджиликнинъ тевхид динлерининъ назарында итибар джоймасына себеп олгъан. Кунюмизде энди бу анълайыш ёкъ демеге де догъру дегиль, чюнки эйкельнинъ я да суретнинъ япылув себеби, умумен, я буюк косьтермек, я да сайгъы косьтермектир. Бир инсангъа аддинден зияде сайгъы косьтермек энди оны мукъаддеслештирмек демектир. Бу ёлнынъ сонъу танърылаштырмакъ олгъаны себебинден Ислямиетте эйкель сакъынджалы къабул этильген ве ясакълангъан. Эльбетте, бала оюнджакъларыны, кичкене фигураларны, тек тарафлы ресимлерни, тек чизгили карикатураларны «эйкель» киби саймакъ янълыш. Чюнки буларгъа бир сайгъы костерильмей ве олар тевхидке де зарар кетирмейлер. Ахлякътан тыш олмагъанлары такъдирде оларны япмакъ, сатмакъ ве къулланмакъ мумкюндир. Базы кимселер: «Эйкель бир санаттыр, не ичюн ясакъ олсун?», – деп сорайлар. Музейлерде олгъан эйкеллерни араштырсанъыз, джахилие вакъытында, Рома ве Бизанс девлетлерининъ заманларында инсанларнынъ чокъусы эйкель ве ресимлерге ибадет эткенлерини корерсинъиз. Аллаху Тааля исе, инсанны таштан ве агъачтан озь элинен ясагъаны эйкель ве ресимлерге япкъан ибадеттен къуртарып, ляйыкъ олгъаны макъамгъа чыкъармакъ ичюн джанлы махлюкъларнынъ эйкель ве ресимлерини ясакълады. Бу мевзуда Пейгъамбернинъ (с.а.с.) бир сыра сахих хадислери бар. Мисаль: «Къыямет куню бу суретлерни япкъанларгъа: «Япкъанынъызны джанландырынъыз», – айтыладжакъ» (Бухарий); «Къыямет куню Аллахнынъ энъ шиддетли азабына тюшеджеклер – Аллахнынъ яраткъанларыны такълит эткенлердир» (Ахмед бин Ханбель, «Муснед»). Эльбетте, шу хадислерде ибадет макъсадынен япылгъан ресимлер козьде тутула. Ве иконопись киби ишлернен огърашкъан рессамлар къатты суретте тазирлене. Мында, айрыджа, Ислямнынъ ильк девирлеринде ширктен якъында къуртулгъан мусульман джемиетини эсапкъа къошмакъ керек. Этрафта даа яйгъын олгъан путперестлик киби фена арекетке къаршы Пейгъамберимизнинъ къатты тедбирлер алгъаны табиийдир. Кельген хадис бунъа ишареттир: «Хазрети Айше бир кунь ресимли бир ястыкъ сатып алды. Пейгъамбер (с.а.с.) тышардан ястыкъны корьгенде, ичериге кирмеди. Къапынынъ огюнде аякъта къалды. Хазрет-и Аише (р.а.) да онынъ бетиндеки мемнюниетсизликни анълады ве бойле деди: – Я, Ресулюллах! Тёвбелер этем, гунахым не? Пейгъамбер (с.а.с.) онъа джевап берди: – Ястыкътыр! Хазрет-и Айше: – Устюне отурып ясланманъ ичюн сатып алдым, – деди. Пейгъамбер (с.а.в.) буюрды ки: – Ресим япкъанларгъа азап бериледжек, япкъанынъызны джанландырынъыз айтыладжакъ. Ичинде ресим олгъан эвге мелеклер кирмез» (Муслим, IV/90). Ибн Хаджер джанлы махлюкъларнынъ суретлерини япмакъ харам олгъаныны, эвде асылмасыны да джаиз олмагъаныны бельгилегенден сонъ, бойле деген: «Джансыз махлюкъатларнынъ ресимлерини япмакъ ве яптырмакъ ясакъ олмагъаны киби, ерде ве аякъ астында ятмаларында сыкъынты ёкъ» («Зеваджир», II/33; «Эль-Фыкъху аля’ль-мезахиби’ль-эрбеах», II/41). Амма ясакъ олмагъан ресимлер де бар. Булар: 1. Кичкене балаларнынъ ойнамалары ичюн оюнджакъ ресимлер. 2. Баш я да кобектен башлап, юкъары тарафнынъ ресими. Бойле бир ресим там олмагъанындан мумкюндир. Чюнки бойле бир махлюкънынъ яшамасы мумкюн дегильдир. 3. Юкъарыда ачыкълангъаны киби, ерде ве аякъ астында олгъан килимлердеки ресимлер. Бу тюр ресимлернинъ олмасында бир яманлыкъ ёкъ. 4. Дагъ, денъиз, терек ве бутюн джансыз махлюкъатларнынъ ресимини япмакъ ве яптырмакъ мумкюндир. Фотосуретлер ресим кибилерми? Бир чокъ алимнинъ фикирине коре, фаркълыдыр. Олар, кузьгюде корюнген шекиль кибидир. О, харам олмагъаны киби, бу да харам дегильдир, деп айталар. Намаз къылынгъан одада фотосурет къоймакъ Фоторесимлер къыбла тарафында турса, мекрух кучьлене, янда олса, азала, аркъада турса, даа да азалгъан сайыла. Бойле ресимлер я алыныр, я да усьтю орьтюлип, намазгъа турулыр. Бутюн бойны косьтерген ресимлерни къапалы бир ерде тутмакъта, бир тек керек олгъанда, бакъыладжакъ алда мухафаза этмекте яманлыкъ ёкътыр. Амма ахлякъкъа, инсанлыкъкъа ве Ислямгъа терс кельген ресимлер ола биле ве булар ясакъ. Шимдики вакъытта эр ерде ресим чекип, интернетке къоймагъа пек мот олды, Ислям боюнджа бунынъ да бир чокъ сакъынджылары бар. Ве эр вакъыт айткъанымызны мында текрарламакъ истейим, баш ташларгъа ольген кишининъ ич бир ресимини къоймакъ олмаз, о кишиден мелеклерни ве дуаларны узакълаштырманъыз! Аллахнынъ рахмети, мелеклернинъ дуалары джумлемизнинъ устюнде олсун!