«Динде къолайлыкъ бар» сёзюни насыл Анъламакъ керек? | ЦРО ДУМК

Суббота

07

декабря

5
Джумазие'ль-ахир 
1446 | 2024
Утр.6:34
Вос.7:58
Обед.12:40
Пол.14:44
Веч.17:12
Ноч.18:36
Времена намазов
Календарь 2024

Намаз

«Динде къолайлыкъ бар» сёзюни насыл Анъламакъ керек?

Опубликовано:

Къуран-ы Керимде Аллаху Таалянынъ динде ич бир къыйынлыкъ юклемегени буюрыла (Бакъ: «Хадж» суреси, 78 ает). Хазрет-и Пейгъамберимиз де хадис-и шерифинде бойле буюргъан: «Къолайлаштырынъыз! Зорлаштырманъыз! Мужделенъиз, нефрет эттирменъиз! Бир-биринъизнен анълашынъ, аранъыз яхшы олсун, ихтиляфкъа тюшменъиз!» (Бухарий, 3:72). Аетнинъ ве хадиснинъ манасы белли, яхшы да анълашыла, хусусан, динимизни яшамагъа башлагъан балаларымыз ичюн чокъ икметлидир. Чюнки оларда эр шейде бир ясакъ къыдырып тапмагъа, эр шейни харам деп анъламагъа буюк истеклери бар. Бу да, асылында, заманнен кечмеси керек олгъан яшлыкъ эеджаныдыр. Динимизни темелли огренмеге ве анъламагъа башлагъан сонъ, не къадар янълыш анълайышта олгъанларыны анълайджакълар. Лякин, башкъа тарафтан да, базылары къолайлаштырам деп, япкъан шейлери ич бир шекильде динге уймай.
Къолайлаштырынъыз демек, сизге къыйын кельген ибадетлерни япманъыз, оларны истегенинъиз киби авуштырынъыз демек дегильдир. Динимиз бильдирген къолайлыкъларнен файдаланынъ демектир. Чюнки Ислямда замангъа, ерге ве шахысларнынъ вазиетине коре, базы рухсетлер танылгъан.
Ёкъса, ичкининъ, сархош этмесе де, бир дамласы биле харам олгъаны киби, тесеттюр, яни къадынларнынъ ортюльмеси де фарздыр. Къолайлаштырмакъ я да зорлаштырмакънен бир алякъасы ёкътыр. Фукъаре тоюрмакънен мусульман намаз къылмагъанынынъ ерини аламаз. Ойле олса эди, динимиз, намаз къылмакъ ерине, фукъаре тоюрынъыз дер эди. Хазрет-и Пейгъамберимиз аякъта намаз къылып оламагъан, отурып къылсын; отурып къылып оламагъан, ятып къылсын, деп буюра (Бухарий, «Такъсир», 19; Тирмизий, «Мевакъит», 157; Эбу Давуд, «Салят», 175). Амма сагълыгъынъ еринде олса, джамиде отургъычкъа отурып къыл демей.
Динимиз къаерлерде насыл къолайлыкъ олгъаныны косьтере. Озь акъылымызгъа коре япсакъ, динге уймагъан олурмыз. Шериатымыз рухсет берген бир къач къолайлыкъны мисаль оларакъ кетирейик:
1. Сув ёкъ олса, я да сув бар олса да, къулланылмасы зарарлы исе, меселя, инсаннынъ джан техлюкеси пейда оладжакъ исе, тееммум этилир.
2. Хаста ве алсыз олгъан, отурып оламаса, намазны яткъаны алда, има иле къылар.
3. Рамазан айында мусульманларгъа ораза тутмакъ фарздыр, анджакъ бир кимсе хаста олса, я да дин боюнджа мусафир сайыладжакъ къадар узакъ бир ерге ёлджулыкъ этсе, ораза тутмакъ фарзы устюнден кечиджи олып тюше. Даа сонъра, келишкен бир вакъытта, тутамагъан оразаларыны къаза этер.
4. Ёлджу (мусафир) сайыладжакъ къадар узакълыкътаки ёлджулыкъларда дёрт рекятлы фарз намазлар эки рекят оларакъ къылына. Мында бельгилемек керек ки, динимизде ёлджу сайылмакъ ичюн эн азы 90 километрлик ёлгъа чыкъмакъ керек, ёкъса, базыларнынъ бу месафени къолайлаштырмакъ адына 17 ве даа аз километрге тюшюрмелери янълыштыр.
5. Динде зорлукъ ёкътыр демекнинъ башкъа бир манасы да бар. Меселя, эр кунь ораза тутмакъ, гедже юкламайып, сабагъа къадар ибадет этмек, озюни зорламакъ, ич эвленмемек – динде ёкътыр.
Аллаху Таалянынъ къулларына олгъан ихсанлары ве эмирлери эр кес ичюн тенъ дегиль. Меселя, Раббимиз базы муминлерге байлыкъ бере, ве оларгъа хадж япмасыны эмир эте. Базыларына да фукъарелик берип, онъа хадж япмасыны эмир этмей. Зенгинге зекятны эмир эте, фукъареге эмир этмей. Бунынъ киби мисаллер чокъ, амма, къыскъасы, кимер инсанларгъа чокъ ихсан эте. Олар да ниметке шукюр этип, шукюр эткенлер дереджесине къавушалар. Кимерлерге де аз ихсан эте. Олар да сабыр этип, сабыр эткенлер дереджесине иришелер. Хадис-и шерифте буюрылгъан ки: «Аллаху Тааля ич кимсеге кучюнден зиядесини эмир этмез» (Несаий).
Инсан, кучю еткени къадар, ибадет этмели, рухсетлерден де, ери кельгенде, истифаде этмели, зорлукъ чыкъармамалы, ич кимсени динден сувутмамалы. Хадис-и шерифте буюрылгъан ки: «Къолайлаштырынъыз, зорлаштырманъыз, мужделенъиз, севдиринъиз, нефрет эттирменъиз! Бири-биринъизнен яхшы мунасебетте олунъыз, ихтиляфкъа тюшменъиз!» (Бухарий).
Динимизде ифрат ве тефритнинъ, яни адни ашмакънынъ ери ёкъ. Динимиз орта ёлда олмакъны эмир эте. Бир хадис-и шерифте: «Ишлернинъ хайырлысы васат олгъаныдыр», – буюрылгъан (Бейхакъий). Васат – ифрат ве тефриттен узакъ орта ёл демектир. Ифрат керегинден зияде, тефрит исе, – керегинден аз япмакъ демектир. Меселя, чокъ юкъламакъ – ифрат, пек аз юкъламакъ исе, – тефриттир.
Ифраткъа къачып, кучюнинъ етмегени шекильде ибадет этмеге чалышмакъ – яхшы мусульман олмакъ манасына кельмей. Бир хадис-и шериф буны ачыкълай: «Къолай бир диннен ёлландым. Динимизде рухбанлыкъ ёкътыр. Эт ашанъыз, апайынызнен джынсий мунасебетте олунъ! (Нафиле) ораза да тутунъ! Тутмагъанынъыз куньлер де олсун! (Нафиле) намаз да къылынъ! Юкъланъыз да! Мен буларнен эмир олундым» (Табераний).
Ашамайып, ичмейип, юкъламайып, ибадет этмек зордыр, базыларнынъ япкъанлары киби, гедже-куньдюз джамиден чыкъмамакъ да догъру дегильдир. Бир хадис-и шерифте: «Дин къолайлыкътыр. Динде ашыры кеткенни дин магълюп этер, юткъуздырыр, йыкъар», – деп буюрылды (Несаий). Бир де тефритке кетип, динде къолайлыкъ бар, деп, динни бозгъанлар да бар. Оларгъа уймайыкъ. Меселя:
1. Индже чорапларгъа месх къолай олса да, диннинъ эмири авуштырылгъан олур, намазларымыз сайылмаз.
2. Рамазан язгъа кельгенде, ораза тутмайып, ерине къышта тутарым демек джаиз олмаз.
3. Намазларны вакъытында кылмайып, эписини гедже яткъанда къылмакъ да – динни денъиштирмек демектир.
4. Ханефий мезхебинде гъусульде агъызнынъ ичини чайкъаламакъ фарз олгъаны алда, башкъа мезхеплерде фарз дегиль, деп, агъызыны чайкъамамакъ – мезхепсизлик олур, джаиз дегильдир.
Аллаху Тааля джумлемизни догъру ёлдан айырмасын, озь къыйметлеримизни яхшы яшамагъа насип эйлеп, фитне чыкъармагъа тырышкъанларгъа ёл бермесин.

Раим Гъафаров