Динимиз джами ве джемааткъа пек буюк эмиет бермектедир. Чюнки джемаатта кучь, айырылыкъта исе зайыфлыкъ ве ёкъ олмакъ хавфы бар. Джами исе джемаатнынъ бир ерде ве бир макъсаднен топлангъан бахт ве ишанч еридир. Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.в.) ифадесинен джамилер «Аллах къатында энъ макъбуль мекянлардыр» [Муслим]. Джамилернинъ минарелери инсанларны намазгъа, къуртулышкъа чагъыра, михраплары бир эмирге итаат этип, аркъасындан кетмеге огрете, минберлери медресе вазифесини эда эте.
Динимиз эр иште риает этилюви керек олгъан эдеп къаиделерини къойды. Онынъ ичюн ёлнынъ, эвнинъ, тиджаретнинъ, лаф этмекнинъ, джамининъ ве джемаатнынъ эдеби ве къаиделери бардыр.
- Джами эдебинде биринджи къаиде: джамилернинъ тек Аллах ичюн къурулмасыдыр. Аллахкъа бинълердже шукюрлер олсун, кунюмизде Къырым ярымадамызнынъ эр кошесинде бир чокъ джами къурулмакътадыр. Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде шойле буюрдылар;
«Аллахнынъ джамилерини бир тек Аллахкъа ве ахирет кунюне инангъан, намазны къылгъан, зекятны берген ве Аллахтан башкъасындан къоркъмагъан кимселер къурарлар. Догъру ёлда олгъан кимселер — олардыр» («Тёвбе» суреси, 9/18 ает). Севгили Пейгъамберимиз (с.а.в.) бир хадисте шойле буюрдылар:
«Ким Аллах ичюн бир эв (джами) къурса, Аллах да дженнетте онынъ ичюн бир эв къурар» (Бухари, Муслим). Къурулгъан джамилер «Месджид-и Дырар», яни фитне макъсадынен къурулгъанындан себеп Пейгъамберимиз (с.а.в) тарафындан сындырылгъан джами киби олмасын.
- Джамиге кельген адамнынъ зикир, намаз, ибадет ве Аллахнынъ ризасыны къазанмакъ макъсадлары олмалы. Инсанлар арасында фитне, джемаат арасында душманлыкъ, давалашмакъ, къавгъалашмакъ ичюн кельмемели. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) бир хадисте шойле буюрдылар:
«Бир кимсе эвине кельгенини насыл икрам этсе, Аллах да эвине (джамисине) кельгенлерни ойле икрам эте» (Бухарий).
- Джамиге сарымсакъ, согъан, сигарет чекип я да сасыгъан чорапларнен кирмемек керек. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) шойле буюрдылар:
«Согъан я да сарымсакъ ашагъан, джамиден узакъ турсын, эвинде отурсын» (Бухарий). Гузель къокъулар сюрюп, кулерюзьлю олмагъа тырышмакъ керектир.
- Кельген эр кеснинъ ибадет ичюн кельгенини унутмайып, джамиде дюньялыкъ лафлардан, тиджареттен ошек ве раатсыз этеджек башкъа арекетлерден къачынмакъ керек. Пейгъамберимиз (с.а.в.) шойле буюрдылар:
«Дикъкъатлы олунъыз! Эпинъиз Раббинъизге ибадет этесинъиз. Бири-биринъизни раатсыз этменъиз!…»(Бухарий).
- Имам хутбе окъугъанда, сабыр ве хушу ичинде оны динълемек диний бир бордждыр. Бирисинен лаф этмек, телефонгъа бакъмакъ, аякъ узатып ятмакъ, бирисини тенбиелемек олмаз. Севгили Пейгъамберимиз (с.а.в) бир хадисте шойле буюрдылар:
«Джума куню имам хутбе окъугъанда, лаф этменъиз ве башкъасына «яваш ол, чшш», деп айтманъыз. Бойле япкъан кимсе янълыш япкъандыр» [Бухарий].
- Джемааткъа етишмек ичюн джамиге чапып кирмек, имамдан эвель руку ве седжделерге кетмек, аякъларны пек ачып, омузларны узакълаштырмакъ олмаз. Сафларны бозуп, инсанларны раатсыз этип, огге чыкъып, сонъ кене эр кес намазгъа тургъанда, сафларны ачып, аркъагъа чекильмек, намаз къылгъанларнынъ огюнден кечмек, сафта белли ер айырмакъ ясакъ этильгендир. Пейгъамберимиз (с.а.в.) шойле буюрдылар:
«Бир кимсе намаз къылгъан кимсенинъ огюнден кечмекнинъ не къадар буюк гюнах олгъаныны бильсе эди, кечмемек ичюн, юз йыл беклемеге разы олур эди» [Ибни Мадже].
- Джамиге сагъ аякънен кирип, сол аякънен чыкъмакъ, кимсени раатсызлатмайджакъ шекильде джамини селямламакъ макъсадынен эки рекят намаз къылмакъ суннеттир.
- Джамиге абдест алып, темиз урбалар кийип, кетмеге тевсие этиле. Юдже Раббимиз шойле буюралар: «Эй, Адемнинъ балалары! Джамиге кеткен вакъытынъызда гузель ве темиз урбалар кийинъиз …» («Араф» суреси, 7/31-нджи ает). Бу меселеде муим олгъан хусусиетлерден бири — кийильген урбаларнынъ динимизге уйгъан шекильде олмасыдыр. Аврет ерлерининъ керекли киби къапалы олып, намазда рукугъа кеткенде аркъанынъ ачылмамасыдыр. Кийильген урбаларда айван, шейтан я да къадын ресимлерининъ олмамасыдыр. Урбанынъ пек индже я да аврет ерлерини косьтереджек къадар тар олмамасыдыр. Бу къаиде ве шартлар эм акъай, эм де къадынларгъа аиттир.
Раббим эпимизни эр бир ишнинъ усулуны билип, догъру арекет эткен къулларындан эйлесин. Джемааттан ве джемаат арасы гузель мунасебетлерден айырмасын!
Ридван МАКСУДОВ