Бир мусульман, эвеля, саип олгъаны илимден файдаланмагъа гъайрет этер ве онен амель этер. Даа сонъра да, гузель бир къуллукъ аяты яшаяракъ, Аллахнынъ ризасыны къазанмагъа ярдымджы оладжакъ файдалы илимлер эльде этмеге чалышыр. Айны заманда, бойле гузель бир ниметке къавушмасы ве ильмини артырмасы ичюн Аллахкъа дуа этер.
Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) бойле дуа эте эди:
«Аллахым, манъа даа эвель огреткенлеринъден файдаланмакъны насип эйле, файда береджек илимни манъа огрет ве ильмимни арттыр» (Тирмизий, «Даават», 128/3599).
Илимден истифаде этмекнинъ энъ буюк алямети – къулнынъ, такъва саиби оларакъ, диннинъ эмирлерине дикъкъатнен уймасыдыр. Илим файда берген кимсе бильгенлеринен амель этер ве иляхий азапкъа огърамакътан къоркъкъаны ичюн такъва узьре яшар. Чюнки Аллах Ресули (с.а.с.): «Шубесиз, Аллахкъа нисбетен энъ чокъ такъва саиби олгъанынъыз ве Оны энъ эйи бильгенинъиз меним!» – буюргъан (Бухари, «Иман», 13; «Эдеб», 72).
Демек ки, илим артса, такъванынъ севиеси де бунъа паралель оларакъ артмакътадыр. Ресулюллах (с.а.с.), Аллахны энъ эйи бильген инсан олгъаны ичюн, такъвасы энъ юксек киши де кене одыр. Файдалы илим, инсангъа аятта ярдымджы олгъаны киби, вефатындан сонъ ахирети ичюн де файдалыдыр. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бир мусульманнынъ, инсанлар файда корьгени бир илим къалдыргъан олса, вефат эткен сонъ да онъа савап язылмагъа девам этеджегини хабер берген (Муслим, «Васиет», 14). Онынъ ичюн, эм озюне, эм де инсанларгъа файдалы оладжакъ илимнен огърашмалы, керексиз ве файдасыз шейлернен вакъыт джоймамалыдыр.
Ресулюллах (с.а.с.) бойле дуа эткен:
«Аллахым! Файда бермеген илимден, къоркъмагъан къальптен, тоймагъан нефистен ве къабул олмагъан дуадан Санъа сыгъынам» (Муслим, «Зикир», 73).
Файда бермеген бильгилернен мешгъуль олмакъ – бошуна ёргъунлыкъ ве, эр бакъымдан, буюк бир исрафтыр. Шу себептен, Аллах Ресули (с.а.с.) къальпни кемалгъа ириштирмеген, нефисни тербие этмеген ве ахлякъны гузеллештирмеген илимден Аллахкъа сыгъынгъан. Чюнки бойле бир илим не дюньяда, не де ахиретте инсанны сеадетке алып бармаз.
Бир де илимнен мешгъуль олуп да, ондан файдаланмагъан ве огренгенлерининъ энъ ярамай тарафларыны анълатып юрьгенлер бардыр. Бойле кимселер, шубесиз, инсанларнынъ энъ бедбахтларыдыр. Олар илимнинъ файдаларыны терк этип, керексиз, атта, зарарлы шейлернен мешгъуль олмакъталар. Бир муддет сонъра япкъанларынынъ зарарыны озьлери чекеджеклер. Бойле бир инсан, файдалы илим огренерек, пек чокъ хайырлар къазанмакъ фырсаты бар экен, буны терк этип, зарарлы шейлерни къыдырып тапа. Бойле инсанларны Пейгъамбер Эфендимиз бу шекильде анълаткъан:
«Илим меджлисинде отурып, икметли шейлерни динълеген, сонъра да аркъадашындан эшиткени шейлернинъ ярамайларыны башкъаларгъа анълаткъан кимсенинъ алы бунъа бенъзей:
Бир кимсе чобангъа келе, ве:
– Эй чобан, манъа сюрюнъден бир къой бер», – дей.
Чобан да:
– Бар, энъ яхшысынынъ къулагъындан тут, кетир!», – дей.
О кимсе бара ве сюрюнинъ ичинден копекнинъ къулагъыны тута» (Ибн Мадже, «Зухд», 15).
Хадисте берильген мисальде олгъаны киби, бир адам балабан сюрюден къолайджа бир къой алмасы мумкюн экен, бельки де юз къой ичинде бир дане олгъан, эти ашалмагъан копекни тутып кетире. О копек, къулагъындан чеккени ичюн, бир талай вакъыт сонъра оны тишлейджек, бельки де парчалайджакътыр. Яни, бу инсан эм къыйын, эм де зарарлы олгъан шейни сайлагъан.
Дигер тарафтан, инсан илимни ялынъыз дюньялыкъ къазанмакъ ве нефсаний арзуларыны къаршыламакъ ичюн огренмеси догъру дегильдир. Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан:
«Ким Аллахнынъ ризасыны къазандыраджакъ бир илимни ялынъыз дюньялыкъкъа саип олмакъ ичюн огренсе, къыямет куню дженнетнинъ къокъусыны биле дуямаз» (Эбу Давуд, «Илим», 12/3664). Бойле кимсе ихляснен, самимиетнен арекет этмеген, гъайретлерининъ къаршылыгъыны Аллахтан дегиль де, инсанлардан беклеген кимседир. Ресулюллах (с.а.с.) илимни Аллах разылыгъы тышында бир макъсатнен огренген кимселер акъкъында бойле буюра: «Ким илимни, алимлернен тартышмакъ, дигер инсанларнен мунакъаша этмек ве инсанларнынъ дикъкъатыны озюне чекмек ичюн огренсе, Аллах оны джеэннемге къояр» (Тирмизий, «Илим», 6/2654).
Анджак бир алим Аллах ризасы ичюн огренген илими саесинде дюнья ниметлерине де наиль ола биле. Бу Аллахнынъ лютуфидир. Лякин, илим огренмесининъ макъсады, дюньялыкъ эльде этмек ичюн олмамалы, Аллах ризасы ичюн олмалы, инсанларгъа файдалы олмакъ ичюн олмалы Рызыкъ исе, Аллахтандыр.
Мустафа Аджибекиров