Хазрет-и Юсуфнынъ ферасети
Хазрет-и Юсуф (алейхи’с-селям) фиравун акъикъатны гузельдже анъламагъандже, меселенинъ асылы яхшыджа ашкяр олмадан, ве акъсыз ерге аписке атылгъаны эр кес тарафындан къабул этильмеден эвель зиндандан чыкъмагъа истемеди. Акъылыны къулланып, сабыр ве агъырбашлылыкъ косьтеререк, онъа асет эткен эткенлернинъ ишни даа зияде къарыштырмаларына да мани олды. Онъа иснат этильгенлернинъ эписи ялан ве ифтира олгъаныны исбат этип, къабаатлавлардан бус-бутюн къуртулгъанынен да зиндандан чыкъмакъны къабул этти.
Шу себептен, эр бир мусульман Юсуфнынъ (а.с.) шу ферасетли арекетинден ибрет алып, устюнден тёхмет ве къабаатлавны атмакъ ве устюне тёхмет келеджек ерлерден сакъынмакъ хусусында сонъ дередже дикъкъатлы олмакъ ве титиз давранмакъ керек.
Тёхмет – кесен-кес делильнен исбат этильмегени алда, бир къабаат ишленгени тюшюнильген, я да бойле бир шубе уяндыргъан бир вазиеттир. Ислям алимлери муминлернинъ тёхмет ерлеринден, яни бир къабаат ишлегенлерине даир шубе пейда оладжагъы ерлерден сакъынмакъ керек олгъаныны айталар.
Хазрет-и Умер (р.а.) де: «Ким тёхмет ёлларына кирсе, тёхметке огърар», – деп буюргъан.
Хазрет-и Юсуфнынъ къабаатлавлардан къуртулмакъ хусусында косьтерген хассасиетининъ бир бенъзерини Ресулуллах Эфендимизнинъ (с.а.с.) орьнек аятында да коремиз. Муминлернинъ анасы Сафие бинт Хуэй (р.а.) Аллахнынъ Ресулинен яшагъан бир хатырасыны бойле анълаткъан:
«Ресулюллах (с.а.с.) итикафкъа кирген эди. Бир гедже оны зиярет этип, онен лаф эттим. Сонъ, эвге къайтмакъ ичюн тургъаным вакъыт, о да мени, эвиме озгъармакъ ичюн турды. Бу сырада энсардан эки кишинен къаршылаштыкъ. Олар, Пейгъамберни (с.а.с.) корьгенинен, ондан аман узакълашмагъа истедилер. Ресулюллах (с.а.с.):
– Бираз яваш oлунъыз. Янымдаки – (апайым) Сафие бинт Хуэйдир, – деди.
Олар:
– Ресулининъ уйгъунсыз бир арекетте булунмасындан Аллахны тензих этемиз, я, Ресулюллах! – дегенлеринде:
– Шейтан инсаннынъ вуджудында къан киби дoлаша. Онынъ сизинъ юрегинъизге бир яманлыкъ я да бир шубе атмасындан эндише эттим, – буюрды» (Бухарий, «Итикаф», 11; Муслим, «Селям», 23-25).
Тёхметке огърамакътан сакъынмакъ керек олгъаны киби, тёхмет этмектен де сонъ дередже узакъ олмалы. Аллах Тааля, бунен багълы оларакъ, биз, къулларыны, бойле тенбиелей: «Акъкъында бильгинъ олмагъан бир шейнинъ пешине тюшме. Чюнки, къулакъ, козь ве гонъюль – буларнынъ эписи ондан месульдир» («Исра» суреси, 17/36 ает).
Озюнинъ бус-бутюн къабаатсыз олгъаныны исбатлап, халкънынъ тёхметинден къуртулгъан Хазрет-и Юсуф кене де нефиснинъ ийлесинден Аллахкъа сыгъынды ве бойле деди: «(Бунен берабер) нефисимни темизге чыкъармайым. Чюнки нефис адден ашыры шекильде феналыкъны эмир эте. Раббим аджып къорчалагъанындан гъайры. Шубесиз, Раббим чокъ багъышлайыджы, пек мерхаметлидир» («Юсуф» суреси, 12/53 ает).
Бир башкъа ает-и керимеде Аллах Тааля бойле буюра: «Эгер устюнъизде Аллахнынъ лютуф ве мерхамети олмаса эди, аранъыздан ич бир кимсе асла темизге чыкъалмаз эди. Лякин Аллах истегенини арындыра. Аллах эр шейни эшите ве биле» («Нур» суреси, 24/21).
Бу бакъымдан къулгъа тюшкен вазифе – истигъфар этмек, Аллахкъа сыгъынмакъ ве дуагъа сарылмакънен нефиснинъ шерринден къорчаланмакъны ве ахиретке темиз юзьнен бармакъны Раббимизден нияз этмектир.
Аллах, истесе, къулны султан этер
Ниает, Хазрет-и Юсуфнынъ индже сиясетини, акъылыны ве дигер инсанлардан фаркълы олувыны фаркъ эткен Мысыр Мелики – фиравун, оны юксек бир вазифеге кетирмеге истеди. Бу ал ает-и керимеде бойле ифаде этиле: «Мелик деди: «Оны манъа кетиринъ, оны озюме шахсий месляатчы япайым». Онен къонушкъандан сонъ: «Бугунь (бундан сонъ) сен янымызда юксек макъам саиби ве ишанчлы бирисинъ», – деди» («Юсуф» суреси, 12/54).
Юсуф (а.с.) зиндандан чыкъкъанда, къапысына бойле язды: «Бу ер белялар мекяны, тирилернинъ къабири, душманлар зиндангъа тюшкен ракъиплерине къаршы севинип кульгени ве дoстлар имтиан этильген ердир».
Артындан гъусуль алып, янъы урбаларыны кийди. Зиндандакилер ичюн де бойле дуа этти: «Аллахым! Салихлернинъ юреклерини оларгъа мейиль эттир ве достларынынъ хаберлерини олардан гизлеме!»
Меликнинъ янына киргенде де: «Аллахым! Бундан келеджек хайырдан эвель ве даа зияде Сенден хайыр беклейим. Бунынъ шерринден Сенинъ буюклигине ве къудретине сыгъынам», – деди.
Бу укюмдар Юсуфны (а.с.) сатын алгъан азиз дегиль эди. Зулейханынъ акъайы олгъан азиз, риваетке коре, Юсуф (а.с.) зиндандан чыкъмадан эвель ольген эди. Мында анълатылгъан укюмдар Арабистандан келип, дёрт юзь йыл Мысырда укюм сюрген суляледен олгъан фазилетли бир инсан эди. О, чокъ тиль биле эди. Юсуфнынъ (а.с.) ондан даа зияде тиль бильгенини корип, чокъ шашыргъан эди. Сонъра, тюшюнинъ табирини бир де Юсуфнынъ озюнден динълемеге истеди. Хазрет-и Юсуф да онъа даа эвель анълаткъанларыны текрар анълатты. Бу гузель табир къаршысында айретте къалгъан мелик, насыл бир тедбир алынмакъ кереклигини сорады.
Юсуф (а.с.) да бойле джевап берди: «Бoллукъ йылларында чокъ экин экилип, махсулатны топлап сакъламакъ керек. Бойледже, къытлыкъ йылларында эм озь кечиминъизни теминлерсинъиз, эм де буларны сатып, хазинеге келир кетирирсинъиз».
Бу сефер мелик: «Яхшы да, бу ишни ким япаджакъ?» – деп сoрагъанда, Хазрет-и Юсуф: «Мени улькенинъ хазинелерине тайин эт! Чюнки, мен (оларны) пек яхшы къорчаларым ве бу ишни билем», – деди» («Юсуф» суреси, 12/55 ает).
Бу аеттен анъшылгъанына коре, адалетни ве диннинъ укюмлерини юрютмеге беджереджек бир кимсенинъ идареджилик вазифесини истемеси джаиздир. Анджакъ мусульманларнынъ озь араларында бойле истеклернинъ пешинде олмалары джаиз дегильдир.
Эбу Муса Эшарий (р.а.) бойле деген эди: «Эмджемнинъ огъулларындан экисинен Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янына кирген эдим. Олардан бири:
– Я, Расулюллах! Идаресини Аллах санъа бергини вазифелерден бирине бизни эмир тайин эт, – деди.
Эмджемнинъ экинджи огълу да бунъа ошагъан бир шейлер айтты.
Бунъа джевап оларакъ, Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюрды:
– Валлахи, биз истегенни я да вазифе хырсы олгъан кимсени идареджи япмаймыз» (Бухарий, «Ахкям», 7; Муслим, «Имаре», 15).
Бу хадис-и шерифтен де анълашыладжагъына коре, вазифе береджек макъамда олгъан кимселер ишни мутлакъа шу ишни бильген кимсеге бермели. Вазифени истеген инсанларгъа шахсий талап, арзу ве истеклерине коре дегиль, лайыкъ олувларына коре дегер бермек керек.
Юсуфнынъ (а.с.) идарий бир вазифени истемесини бильдирген ает-и кериме, айны вакъытта, Аллахнынъ эмирини аким этип, батылны ёкъ этмек ве Аллахнынъ бутюн къудрет ве барлыгъынен ашкяр олмасы ичюн башкъа чаренинъ къалмагъаны заманда идарени кяфирнинъ ве залым султанннынъ элинден алмакънынъ ваджип олгъаныны да косьтере. Анджакъ бу вазифе агъыр эди ве месулиети пек буюк эди. Шу себептен, ляйыкъ олгъанларгъа аиттир. Иште, Юсуф (а.с.) да бу хусустаки бутюн шартларны озюнде юксек дереджеде ташыгъаны ичюн, алемнинъ тюзельтильмеси макъсадынен ве вазиетнинъ меджбуериети себебинен малие незаретини устюне алгъан олды.
Юдже Аллах бойле буюра: «Ве, бойледже, Юсуфкъа о ерде истегени киби арекет этмек узьре, ульке ичинде акъ-укъукъ бердик. Биз истеген кимсемизге рахметимизни ириштиремиз. Ве гузель даврангъанларнынъ мукяфатыны зая этмемиз. Иман этип де, (феналыкълардан) сакъынгъанлар ичюн ахирет мукяфаты даа хайырлыдыр» («Юсуф» суреси, 12/56-57).
Мелик озь салахиетлерини къулланмасына биле мусааде этип, бутюн Мысырны Юсуфнынъ (а.с.) идаресине берди. Бир пейгъамберге косьтерген бу шан ве ишанч себебинендир ки, мелик Аллахнынъ лютуфынен Юсуфнынъ (а.с.) хузурында иман этти. Янындаки бир чокъ инсан да онен берабер иман этти. Чюнки Юсуф (а.с.) оларгъа пейгъамбер оларакъ ёлланылгъан эди ве оларны бир Аллах инанчына давет эте эди.
Билинмели ки, лютуф ве джомертлик эбедий сеадет ичюн бир весиледир. Бу гузелликлер бир кяфирден биле кельсе, мумин кимсе бойле бир анда оны – гонъюлиндеки йымшама ве джумертлик аслетинден истифаде этерек, – имангъа ве тевхитке давет этмектен гъафиль къалмамалы. Чюнки бу себепнен о кяфирнинъ къуртулышкъа иришеджеги умют этиле.
Мысырнынъ идареси элине берильген Хазрет-и Юсуф, бу вазифеге башлар-башламаз, аман зирааткъа эмиет берди. Махсулатны арттырды. Ихтиядждан зиядесини топлап сакълады. Къытлыкъ йыллары кельгенде де, бу сакълангъан махсулларны эм озь мемлекетининъ ихтияджлары ичюн къулланды, эм де оларны чет мемлекетлерге сатып, хазинеге келир кетирди. Инсанлар эр тарафтан келип, ондан эрзакъ сатып алмагъа башладылар.
Девамы оладжакъ…
Лейля Умерова