18.12.20 – ИМАМ-Ы АЗАМ ЭБУ ХАНИФЕ
اِنَّمَا يَخْشَى اللّٰهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ
[Иннема ехшеллахе мин ибадихи’ль- улема].
Азиз мусульманлар!
Акъыл деген уникаль бир ниметнен донатылгъан инсан ичюн энъ хайырлы гъае – бильги алмакътыр. Къуран-ы Керимде: «Ич бильгенлернен бильмегенлер бир олурмы?» (39/9); «Аллах ичинъизден иман эткенлернен илимге наиль олгъанларнынъ дереджелерини юксельте» (58/11); «Къуллары ичинде Аллахтан керек олгъаны шекильде ялынъыз илим саиплери къоркъа» (35/28) аетлеринде бельгиленген бу гъае, аятыны илимге адап, пейгъамберлернинъ варислеринден олмакъ ичюн гъайрет косьтерген пек чокъ алимнинъ етишмесине весиле олгъан. Бойледже етишкен энъ буюк алимлерден бири де, шубесиз, Имам-ы Азам Эбу Ханифедир.
Ислямда укъукъий тюшюндженинъ ве иджтихад анълайышынынъ инкишафында буюк ролю олгъан Эбу Ханифе замандашлары арасында ве сонъраки несиллерде буюк итибаргъа саип олгъан. Бу себептен «Энъ буюк имам» манасына кельген «Имам-ы Азам» адынен мешхур олгъан. Онен айны девирде яшагъан алимлер онынъ илим, такъва, джумертлик, эдеп, алчакъгонъюллилик, джесарет киби чизгилерге саиб олгъан бир Ислям алими олгъаныны бильдиргенлер. Бунъа коре, керчек ады Нуман олмасына бакъмадан, «Догъру ёлда олгъанларнынъ буюги» манасында Эбу Ханифе лагъабынен анъылмасы, онынъ акътан ве догъру ёлдан айрылмайып, инсанларны да бу ёлгъа ёнельтмесинден себептир.
Эбу Ханифе милядий 699 йылында Иракътаки Куфе шеэринде догъгъан. Тиджарет иле огърашкъан барлыкълы бир аиленинъ баласы олгъан Нуман, илимден эвель тиджаретнен огърашкъан. Сонъ илим тахсилине ёнельген. Оджаларынынъ да ярдымынен, къыскъа заманда Эбу Ханифе больгенинъ танылгъан ве итибар этильген алими олгъан. Эбу Ханифенинъ дерслерине о куньки Ислям мемлекетининъ эр тарафындан талебелер къошулгъан ве этрафында кениш бир дерс алкъасы мейдангъа кельген. Етиштирген талебелерининъ сайысы бир къач бинъге еткен, булардан къыркъынынъ иджтихад этеджек дереджеге кельгени бильдириле.
Эбу Ханифе девириндеки инкярджы ве бидатчы фикирлернен курешкен. Бу муджаделесинде о, Хазрет-и Пейгъамберден сонъраки несиллерге мирас къалгъан ве о девир мусульманларынынъ чокъусы тарафындан да менимсенген итикъадий эсасларны къорчаламагъа ынтылгъан. Бу макъсад иле «эль-Фикх’ль-Экбер» адлы сунний мусульманларнынъ иман эсасларыны ачыкълагъан бир китапчыкъ язды. Бойлеликнен, онынъ корюшлери, эхл-и суннет анълайышынынъ шекилленмесине де муим ольчюде ярдымджы олгъан. Даа сонъра имам Матуриди деген Орта Асиялы алим онынъ бу фикирлерни инкишаф эттиргендир.
Эбу Ханифе башкъа фикир ве корюшлерге анълайышнен якълашкъан. Дерслеринде ве илим меджлислеринде эр кеске сёз акъкъы таныгъан, акъикъий бир илим муити мейдангъа кетирген.
Бу муитте, Исламнынъ укюмлери ве шу джумледен ибадетлеримизнен алякъалы меселелер анализ этильди, ачыкъланды ве халкънынъ анълайджагъы шекильде белли бир ситематикагъа коре язылды. Аля даа биз бу ильмий мираснен файдаланамыз.
Афсус ки кунюмизде базы бильмир генчлер «Имамы Азам да инсан мен де инсаным» деген тербиесиз лафлар эте. Бу эльбетте мезхепсизликнинъ ве сыраны бильмеювнинъ бир нетиджесидир. Бунынъ иле Эбу Ханифенинъ дереджесини азалтмагъа тырышалар ве озюнен тенълештире. Албу ки ким алимлернинъ къадрине етмез исе бизден дегильдир деген Пейгъамбер Эфендимиз.
Мухтерем муминлер!
Алимлер Пейгаъмберлернинъ мирасчылары олгъаныны асла унутмайыкъ. Бу динни къорчалап кунюмизге къадар бизлерге тертемиз кетирген олардыр. Бу себептен оларгъа сайгъыда къусур этмейик!
Хакъ, адалет, илим ве икмет ёлунда буюк захмет ве сыкъынтылар ичинде бир омюр кечирген Эбу Ханифеге ве дигер мезхеп имамларына Раббим рахмет этсин. Мезхебининъ менсюплери оларакъ да, бизлерни ве джумле уммет-и Мухаммедни иман, такъва, эйилик, гузеллик, хакъ ве адалет ёлундан айырмасын. Амин.