20.12.2019 – КЪУЛ ВЕ ДЖЕМААТ АКЪКЪЫ
وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ
[Ве ма кане линебиййин эй егъулле ве мей егълюль ети бима гъалле евме’ль-къыяме. Сумме тувеффа куллю нефсим ма кесебет ве хум ля юзлемун]
Мухтерем мусульманлар! Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) бир кунь асхабындан: «Муфлис кимдир, билесинъизми?» – деп сорагъан. О ерде олгъанлар: «Малыны-мулькюни джойгъан, ифляс эткен кимседир, я, Ресуляллах», – деп джевап бергенлер. Аллах Ресули (с.а.в.) де бойле буюргъан: «Аксине, керчек муфлис шу кимседир: Къыямет куню къылгъан намазы, туткъан оразасы ве берген зекятынен келир. Амма, дюньяда экенде, инсанларны сёгген, ифтира аткъан, башкъаларынынъ малыны ашагъан, къанларыны акъыткъан, бир башкасыны талаштыргъан. Бозгъан бу акъларнынъ къаршылыгъы оларакъ, онынъ эйиликлеринден алынып, акъ саиплерине берилир. Эгер эсабы корюльмейп, эйиликлери битсе, зарар берген инсанларнынъ гунахларындан алынып, онынъ устюне юкленир, сонъра да джеэннемге атылыр» (Муслим, «Бирр», 59).
Сайгъылы мусульманлар! Ислям акъ ве акъикъат, укъукъ ве адалет динидир. «Акъ» анъламы эм месулиетлеримизни, эм де къорчаламакъ керек олгъанымыз дегерлерни ифаде эте. Аят ве хузур менбамыз олгъан вахий бизлерни акъикъаткъа саип чыкъмагъа давет эте. Раббимизнинъ Эсма-и Хуснасындан бири де «Эль-Хакътыр». Бу себептен акъикъаткъа риает эткен инсан, аслында, догърунынъ ве акъикъатнынъ янында, яни Аллах Таалянынъ эмир эткени ве разы олгъаны ёлда олур.
Урьметли муминлер! Инсан, ана къарнында джанлангъаны вакъыттан башлап, аят акъкъына саиптир. Раббимиз «Маиде» суреси, 5/32-нджи аетте: «Ким бир джангъа я да ер юзюнде бозгъунджылыкъ чыкъармагъа къаршылыкъ олмадан (акъсыз ерде), бир джангъа къыйса, бутюн инсанларны ольдюрген киби олур. Эр ким бир джанны къуртарса, бутюн инсанларны къуртаргъан киби олур», – буюрып, бу принципни бельгилей.
Эр инсаннынъ малыны ве элял къазанчыны къорчаламакъ акъкъы бар. Акъсыз ёлларнен мал къазангъан, тиджаретте ийле япып, муштерисини алдаткъан ве ишчисининъ акъкъыны там оларакъ тёлемеген кимсе харамгъа эль узаткъан демектир.
Инсаннынъ шахсиет дегерлери, шерефи, намусы ве инанчы да токъунылмаздыр. Бир башкъасынынъ дегерлерине акъарет этмек, адыны къараламакъ, ялан ве ифтира иле итибарыны лекелемек энъ муим акъ бозукълыкълары арасында ер ала. Акънынъ бозулмасы исе, къанунларгъа коре – къабааттыр, динимизге коре де буюк бир гунахтыр. Хусусан, эгер базы бир инсанлар, дигерлерине коре, сиясий я да иджтимаий бакъыштан фаркълы позицияда олсалар, оларнен разы олмагъанларны эр бир къабаатнен къабаатлай билелер. Бу да къул акъкъына кирмектир.
Мухтерем мусульманлар! Иманнынъ кереги – аятнынъ эр саасында орта къарар, инсафлы ве адалетли арекет этмектир. Озь акъларыны къорчалагъаны киби, этрафында олгъанларнынъ акъларыны да къорумакъ мумин олмакънынъ шиарыдыр. Шахсий менфаатлары ичюн дигер инсанларнынъ, атта, айванларнынъ ве табиатнынъ акъкъыны бозгъан кимсе, къыскъа вакъытта къазанчлы олгъаныны тюшюнсе де, аслында, зиянда ве ифлястадыр.
Акъ козетмек сезгирлиги энъ якъын аиле азаларындан башлай, эр акъ саибине акъкъы берильмели. Ана-бабамызнынъ акъларына сайгъы дуймакъ, апайымызнынъ акъларыны севги ве урьметнен ерине кетирмек, балачыгъымызнынъ акъларыны шефкъатнен къорчаламакъ эпимизнинъ месулиетидир. Акърабалыкъ мунасебетлеринде, хусусан, иш ортакълыгъы, той ве мирас пайлаштырувы киби мевзуларда зерре къадар акъ кечмемеси ичюн тырышмакъ эпимизнинъ вазифесидир.
Азиз муминлер! Къул акъкъынынъ джемиетнинъ эписине таркъалгъаны саа исе, – джемаат акъкъыдыр. Джемаат акъкъы къул акъкъына коре чокъ даа агъыр месулиети олгъан бир эманеттир. Бу эманетке хаинлик этмек, инсанны эм дюньяда, эм де ахиретте агъыр вазиетке сюрюклер. Юдже Раббимиз «Ал-и Имран» суреси, 3/161-инджи аетте: «(Ич бир) пейгъамбернинъ эманетке хыянетлик этмеси тюшюнилемез. Ким эманетке хыянетлик этсе, къыямет куню хаинлик эткенинен берабер келир. Сонъра да, ич бир акъсызлыкъкъа огъратылмадан, эр кеске къазангъаны тас-тамам берилир», – буюра. Рахмет Эльчиси, Пейгъамберимиз (с.а.в.) исе, бу мевзуда умметини бойле тенбиелеген: «Кимсе акъкъы олмагъан бир къарыш топракъны биле алмасын! Эгер алса, къыямет кунюнде Аллах еди къат ерни онынъ бойнуна сарар» (Муслим, «Мусакат», 141). Бир башка хадисинде исе, бойле деген: «Ким бир ишке вазифелендирилип, япкъан ишининъ къаршылыгъында бир уджрет алса, онынъ бу уджрет тышында аладжагъы эр шей эманетке хыянеттир» (Эбу Давуд, «Харадж, фей ве имаре», 9-10).
Сайгъылы мусульманлар! Адалетке таялы мунасебетлернинъ дюньяда хузургъа, ахиретте исе, къуртулышкъа весиле олгъаныны унутмайыкъ. Шахсий аятымызда эр тюрлю къул акъкъына кирмектен сакъынайыкъ. Етимнинъ акъкъыны тюшюнейик. Девлет я да топлулыкъ тарафындан берильген вазифени агъыр бир эманет оларакъ къабул этейик. Чюнки акъсатылгъан девлет акъкъы, зая этильген вакъыф малы айны заманда бинълердже къул акъкъы демектир. Эр хайырлы ишнинъ савабы олгъаны киби, эр акъсатув ве хатанынъ да къул ве джемаат акъкъы догъураджагъыны билип яшайыкъ.