«Ля иляхе илляллах» сёзюнинъ манасы | ЦРО ДУМК

Четверг

28

марта

18
Рамазан
1445 | 2024
Утр.5:02
Вос.6:20
Обед.12:53
Пол.16:20
Веч.19:16
Ноч.20:34
Времена намазов
Календарь 2024

Намаз

«Ля иляхе илляллах» сёзюнинъ манасы

Опубликовано:

Пейгъамберимиз Мухаммед Мустафа (с.а.с.) буюргъанына коре, зикирлернинъ энъ буюги – «Ля иляхе иляллах» сёзюдир. Келиме-и тевхид дие анъылгъан бу сёз – «Аллахтан гъайры илях ёкътыр» манасыны бильдире. Тевхид, яни бир тек Аллахкъа инанмакъ ве тек Онъа къуллукъ этмек – Ислям динининъ эсасыдыр.
Аллаху Тааля – Тек ве Екяне бир иляхтыр. Ондан башкъа къуллукъ этильмеге ляйыкъ кимсе ёкътыр. Онынъ ортагъы ёкътыр, Онъа тенъ оладжакъ кимсе ёкътыр, Онынъ анасы-бабасы, апайы ве балалары ёкътыр.
Юдже Раббимиз «Ихляс» суресинде бойле буюра:
قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ اللّٰهُ الصَّمَدُ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ
«Айт: «Аллах бирдир. Аллах ич бир кимсеге мухтадж дегильдир. О, догъмады ве догъурмады. Ве Онъа тенъ бир кимсе ёкътыр».
Къуран-ы Керим Аллахнынъ бар олгъаныны чокъ ерде исбат эте, Къураннынъ сёзюнден даа кучьлю сёз исе, ёкътыр! Келинъиз, бойле исбатларнынъ базыларына бир назар ташлайыкъ.
Биринджи исбат: Эр бир яратыкъ, Тек Бир Яратыджы тарафындан яратылгъан. Чюнки бир шейнинъ бар олмасы ичюн оны яраткъан бирисининъ олмасы меджбур. О яратыджы –Аллаху Таалядыр. Юдже Раббимизден башкъа яратыджы ёкътыр. Аллаху Тааля бойле буюра:
وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ اٰلِهَةً لَا يَخْلُقُونَ شَيْـأً وَهُمْ يُخْلَقُونَ
«Олар (мушриклер, путперестлер) Аллахны къалдырып, ич бир шей яратмагъан, аксине, озьлери яратылгъан танърыларны таптылар» («Фуркъан» суреси, 25/3);
قُلْ اَرَاَيْتُمْ شُرَكَاءَكُمُ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّٰهِ اَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْاَرْضِ اَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمٰوَاتِ
«Айт: «Аллахтан гъайры Онъа ортакъ оларакъ сыгъынгъанларынъызны ич тюшюндинъизми? Косьтеринъ манъа, олар ер устюнде не яраттылар ки? Я да коклернинъ яратылмасында ортакъ олдылармы?» («Фатыр» суреси, 35/40);
هٰذَا خَلْقُ اللّٰهِ فَاَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ
«Иште бу – Аллахнынъ яраткъаныдыр. Шимди Манъа костеринъ, Ондан башкъалары не яратты?» («Лукъман» суреси, 31/11).
Экинджи исбат: Шу бир керчектир ки, Аллахтан башкъа эр шей яратылгъан. Ве эр шейнинъ яратыджысы Аллахтыр. Яратылгъан барлыкълар оларны бар эткен Яратыджыгъа тенъ оламаз, ве Онъа ошамаз. Чюнки бутюн бу барлыкълар Аллахнынъ къулларыдыр. Аллах истегени вакъыт оларны яратты, истегенде, оларны ёкъ этер.
Аллаху Тааля бойле буюра:
إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِن دُونِ اللّٰهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ
«Аллахтан башкъа табынгъанынъыз (иляхлар), сизлер киби, яратылгъан къуллардыр» («Араф» суреси, 7/194);
قُلْ أَغَيْرَ اللّٰهِ أَبْغِى رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَىْءٍ
«Айт: «Аллах, эр шейнинъ Рабби экен, мен ондан башкъа Раб къыдыраджаммы?» («Энам» суреси, 6/164).

Учюнджи исбат: Эки ве даа зияде яратыджы олгъан олса эди, араларында ихтиляф чыкъар, кяинатта бозгъунлыкъ пейда олур эди. Бири инсанны яшатмагъа истесе, башкъасы ольдюрмек истер эди. Бири бир шейни къыбырдатса, башкъасы оны токътатмакъ истер эди в.с. Экисининъ де истегенини япмасы мумкюн дегиль, чюнки инсан бир анда эм тири, эм олю оламаз. Эм къыбырдагъан, эм токътагъан оламаз. Дигер тарафтан, бирининъ истеги ерине кельсе, экинджисининъ истеги ерине кельмесе, демек бири танъры, экинджиси дегиль. Бирининъ кучю эр шейге ете, экинджисининъ исе, етмей. Кучьсиз ве истеклери ерине кельмеген бири илях оламаз.
Этрафта эр шейнинъ низамлы ве екяне къанунлар узьре олгъанына бакъсакъ, анълашыла ки, яратыджы бирдир, о да Аллахтыр!
Буны исбат эткен бойле бир ает бар:
لَوْ كَانَ فِيهِمَا اٰلِهَةٌ اِلَّا اللّٰهُ لَفَسَدَتَا
«Эгер эр экисинде (ерде ве коклерде) Аллахтан башкъа иляхлар олса эди, ер ве коклер бозулыр (дагъылып кетер) эди» («Энбия» суреси, 21/22).
Аллаху Тааля бойле буюра:
قُلْ لَوْ كَانَ مَعَهُ اٰلِهَةٌ كَمَا يَقُولُونَ اِذاً لَابْتَغَوْا اِلٰى ذِي الْعَرْشِ سَبِيلاً
«Айт: «Эгер, айткъанлары киби, Аллахтан башкъа танърылар олса эди, олар да Аршнынъ Саиби (Аллахкъа) якъынлашмакъ ичюн ёллар къыдырыр эди» («Исра» суреси, 17/42).

Дёртюнджи исбат: Эгер биз эки танърынынъ бар олгъаныны тюшюнсек, олардан эр бири фаркълы шейлер яратыр эди. Бирининъ яраткъан шейлери, башкъасынынъ яраткъан шейлеринден фаркъы олур эди. Биз дюньяда олгъан барлыкъларгъа бакъкъанымызда, оларнынъ бир-биринен багълы олгъаныны коремиз. Бутюн инсанлар тек бир анадан ве бабадан бар олгъан. Айванлар да, фаркълы-фаркълы олсалар да, юзйыллар ичинде ич денъишмейип, бар олгъанлар. Бунынъ манасы шудыр: эр инсаннынъ, эр айваннынъ, эр осюмликнинъ ве бутюн дюньянынъ яратыджысы Аллахтыр!
Инсаннынъ яшамасы ичюн аш, сув, ер, ава, кунеш, ай ве саире керек, ве буларнынъ эр бири дигеринен багълы олмасы керек. Мадде маддени танымай. Мадде маддени бильмей. Мадденинъ маддеге кучю етмез. Эр бир шейни бир-биринен багълагъан Аллахтыр. Эр бир шейни бойле чалыштыргъан Аллахтыр. Эр шейнинъ бир-бирини анълагъаны киби арекет этмеси Аллахнынъ эмиринен керчеклеше.
Аллаху Тааля бойле буюра:
إِنَّـمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْـٔاً أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ
«(Аллаху Тааля) бир шейнинъ бар олмасыны истегенде, Онынъ буюругъы «Ол!» демектир. О да аман ерине келе» («Ясин» суреси, 36/82);
مَا اتَّخَذَ اللّٰهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلٰهٍ إِذاً لَذَهَبَ كُلُّ إِلٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلٰى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللّٰهِ عَمَّا يَصِفُونَ
«Аллах ич бир вакъыт озюне эвлят алмады. Онен берабер башкъа бир илях да ёкътыр. Эгер ойле олса эди, эр бир илях яраткъаныны алып кетер эди. Ве базылары базыларына устюн келир эди. Керчектен де, Аллах (мушриклернинъ Онынъ акъкъында) айткъанларындан узакътыр» («Муминун» суреси, 23/91).
Аллаху Тааля бирдир. Ортагъы, шерики, эвляды, апайы, къызлары, ярдымджылары ёкъ. Аллах эр шейге къадир, ве эр шей Онынъ яратмасынен барлыгъыны девам эттире.

 

Рамазан Асанов