Аллаху Таалянынъ инсанлар ичинден сайлап чыкъаргъаны энъ тербиели, энъ ахлякълы, энъ акъыллы, энъ мерхаметли ве энъ догъру инсанлар – пейгъамберлердир. Оларнынъ эписи инсанларны Аллахкъа иман этювге давет эте эдилер. Пейгъамберлер (алейхимус-селям) ич кимсенинъ япып оламайджагъы муджизелер косьтердилер. Муджизелер пейгъамберлернинъ догърулыгъыны исбат эткен аджайип ишлердир. Муджизени корьген инсанлар Аллахнынъ бар олувына, онынъ пейгъамберине ве эндирген китабына инанмакъ кереклер. Муджизелернинъ базылары булардыр: девенинъ къаядан чыкъувы, асанынъ йылангъа чевирильмеси, олюлернинъ тирильтилюви, айнынъ экиге болюнюви, сувнынъ пармакълар арасындан чыкъувы ве башкъаларыдыр.
Муджизени корьген инсанлар ичинде пейгъамберге инангъанлар олгъаны киби, пейгъамберни яланлагъанлар да бар эди. Инангъан инсанлардан Аллах разы олды, инанмагъан инсанлар исе, даа яшагъан вакъытта Аллахнынъ лянетине огърап, джеза чектилер. Аллаху Тааля Къуран-ы Керимде бойле буюра:
فَكُلّاً أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِباً وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ و َمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
«Олардан эр бирини, гунахы себебинден, джезаландырдыкъ. Кимининъ устюне таш савургъан рузгярлар ёлладыкъ, кимини къоркъунч бир сес якъалады, кимини ернинъ тюбюне батырдыкъ, кимини де сувда богъдыкъ. Аллах оларгъа зулум этмей, аслы, олар озьлерине зулум эте эдилер» («Анкебут» суреси, 29/40 ает).
Аллаху Тааля, пейгъамберлерни ве оларгъа уйгъан инсанларны джезадан къуртарды.
ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُواْ كَذَلِكَ حَقّاً عَلَيْنَا نُنْجِ الْمُؤْمِنِينَ
«Биз сонъра пейгъамберлеримизни ве, айны шекильде, иман эткенлерни къуртарырмыз. Инангъанларны, узеримизге бир бордж оларакъ, къуртараджакъмыз» («Юнус» суреси, 10/103 ает).
Муджизелерни косьтермек ве инанмагъанларны джезаламакъ пейгъамберлернинъ догърулыгъыны косьтере ве февкъульаде олгъан, инсанлар япамагъан бир шейнинъ Аллах тарафындан япылгъаныны бильдире. Аллаху Тааля бунынъ акъкъында бойле буюра:
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ
«(Ресулим!) Эгер олар (инкярджылар) сени яланджыгъа чыкъарсалар (шуны биль ки), олардан эвель Нухнынъ къавмы, Ад, Семуд, Ибрахимнинъ къавмы, Лутнынъ къавмы ве Медйен халкъы да (пейгъамберлерини) яланладылар. Муса да яланлангъан эди. Иште, мен о кяфирлерге вакъыт бердим, сонъ оларны якъаладым. Насыл олды меним оларны ред этювим (джезаландырывум)»! («Хадж» суреси, 22/42-44 аетлери).
Эвельки миллетлернинъ эляк этилюви акъкъында кельген башкъа аетлерде де Аллах бу акъикъатны белли эте. Бойле аетлер Къуран-ы Керимде пек чокъ расткеле. Муджизелернинъ Аллахнынъ бар олувына делиль олмасы, Муса (алейхис-селям) вакътындаки сиирбазларнынъ седжде этмелеринден беллидир. Муса (алейхисселям) таягъыны атып, муджизе косьтергенде, сиирбазлар онынъ адий инсан олмагъаныны анъладылар. Ве бу аджайип ишнинъ ялынъыз Аллах тарафындан яратылгъаныны бильдилер. Нетиджеде, Аллахкъа инанып, седжде эттилер.
Пейгъамберлернинъ муджизелери акъкъында Къуран-ы Керимде хабер этиле. Бундан гъайры, тарих китаплары бунъа шааттыр. Ким Къуран-ы Керимге инанмаса, тарих китапларына не айтаджакъ? Тарих китапларына инанмаса, эвельки къавмларнынъ эляк этильген ерлерине, оларнынъ ташлашкъан беденлерине насыл мана береджек?
Аллаху Тааля бунынъ акъкъында бойле буюра:
قُلْ سِيرُوا فِي الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
«Айт оларгъа: «Ер юзюнде долашынъ, сонъ (пейгъамберлерни) яланлагъанларнынъ сонъу насыл олгъанына бакъынъ» («Энам» суреси, 6/11 ает).
Башкъа бир аетте:
وَعَاداً وَثَمُودَ وَقَدْ تَبَيَّنَ لَكُمْ مِنْ مَسَاكِنِهِمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ
«Ад ве Семудны да (эляк эттик). Сиз ичюн, (оларнынъ башына нелер кельгенини олар) отургъан ерлеринден ап-ачыкъ анълашылмакъта. Шейтан оларгъа япкъан ишлерини гузель косьтерип, оларны догъру ёлдан чыкъарды. Албуки, бакъып, коре биледжек вазиетте эдилер» («Анкебут» суреси, 29/38 ает).
وَلَقَدْ أَتَوْا عَلَى الْقَرْيَةِ الَّتِي أُمْطِرَتْ مَطَرَ السَّوْءِ أَفَلَمْ يَكُونُوا يَرَوْنَهَا بَلْ كَانُوا لَا يَرْجُونَ نُشُوراً
«(Ресулим!) Ант олсун, (бу меккели путперестлер) беля ве фелякет ягъмурына тутулгъан о больгеге бардылар. Я оны корьмей эдилерми? Ёкъ, олар ольгенден сонъ, тирильмекни умют этмейлер» («Фуркъан» суреси, 25/40 ает).
(Тефсирлерде бу аетте меккели мушриклернинъ тиджарет ичюн баргъанлары Шам сеферлери эснасында инкярджылыкълары ве сапыкъ ёлда инатлыкъ этювлери себебинден таш ягъмурынен эляк этильген Лут къавмынынъ къалымтыларыны корьгенлерине ве кене де ибрет алмагъанларына ишарет этильгени анълатыла).
Юкъарыда орьнек оларакъ кетирильген бу аетлер шериатны къабул эткенлерге де, инкяр эткенлерге де делильдир. Муджизенинъ пейгъамберлер тарафындан япылгъаны Къуран-ы Керимде, хадис-лерде, тарих китапларында анълатыла.
Биз Аллаху Тааляны танымагъа истесек, Къуран-ы Керимге бакъамыз; Аллаху Тааляны бизге анълаткъан Пейгъамберимизнинъ сёзлерине ве косьтерген муджизелерине бакъамыз; Аллаху Тааля яраткъан шу Кяинатны тедкъикъ этемиз. Бу учь хаберджи бизге Аллахны таныттыра, бизни Аллахкъа якъынлаштыра.
Этрафымыз бизге Аллахны таныттыра, амма бизим ичимиз, юрегимиз, акълымыз, фытратымыз бизге нелер акъкъында хабер эте?
«Акъл-ы селим» деп, айткъанымыз, «догъру тюшюнген акъыл», Аллахнынъ бар олгъаныны къабул эте. Эр бир инсан, догъгъанындан берли, Яратыджыгъа къул олгъаныны ве Онъа мухтадж олгъаныны дуя. Чюнки бу, козь огюндеки салтанатнынъ пек буюк ве пек кучьлю бир султаны олгъаныны анълай. Эр бир инсан пек яхшы анълай ки, бойле мукеммель къурулгъан бир дюньянынъ, мукеммель бир яратыджысы бар. Аллаху Тааля бойле буюра:
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ
«(Ресулим!) Сен юзюнъни ханиф оларакъ, динге чевир. Бу – Аллахнынъ инсанларны узеринде яраткъаны фытраттыр. Аллахнынъ яратувында денъишме ёкътыр. Иште, дос-догъру дин будыр; факъат инсанларнынъ чокъусы бильмейлер» («Рум» суреси, 30/30 ает).
Пейгъамберимиз (салляллаху алейхи ве селлем) бойле буюргъан: «Эр бир сабий (балачыкъ) фытрат узьре догъгъан».
Аллаху Тааля бойле буюра:
وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتَ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ
«Къыямет куню, биз бундан хаберсиз эдик, демезсинъиз, дие Раббинъ, Адем огъулларындан, оларнынъ беллеринден зурриетлерини чыкъарды, оларны озьлерине шаат тутты ве деди ки: «Мен сизинъ Раббинъиз дегилимми?». (Олар да): «Эбет (бунъа) шаат олдыкъ, дедилер» («Араф» суреси, 7/172 ает).
Эр бир инсан Аллахны танымакъ къабилиетинен яратылгъан. Пейгъамберлер инсанларгъа бойле сеслене эдилер:
قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُّسَـمًّى قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَآؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ
«Пейгъамберлери деди ки: «Коклерни ве ерни яраткъан Аллах акъкъында шубе бармы? Албуки, О, сизинъ гунахларынъыздан бир къысмыны багъышламакъ ве сизни муайен бир вакъыткъа къадар яшатмакъ ичюн, сизни (хакъ динге) чагъыра». Олар дедилер ки: «Сиз де бизим киби бир инсандан башкъа бир шей дегильсинъиз. Сиз бизни аталарымызнынъ табынгъан шейлеринден дёндюрмек истейсинъиз. Ойле исе, бизге ап-ачыкъ бир делиль кетиринъ»! («Ибрахим» суреси, 14/10 ает).
Инсан огълу, башына бир сыкъынты кельсе, аман корьмеген, эшитмеген Раббине сыгъынмагъа башлай, джан-юректен ялвара:
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ مُنِيبِينَ إِلَيْهِ
«Инсанларнынъ башына бирден бир сыкъынты кельсе, Рабблерине ёнелерек, Онъа ялваралар» («Рум» суцреси, 30/33 ает).
قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَخُفْيَةً لَّئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَـذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ
«Айт: «Ернинъ ве денъизнинъ къаранлыкъ-ларындан (телюкелеринден) сизни ким къуртарыр ки?». (О вакъытта) Онъа гизли-гизли ялвараракъ: «Эгер бизни бундан къуртарсанъ, ант олсун, шукюр эткенлерден оладжакъмыз», – дие дуа этерсинъиз» («Энам» суреси, 6/63 ает).
Бойле инсанлар бир телюкенен къаршылашкъанда, Аллахны танырлар ве анарлар, амма эр шей яхшы олгъанда, кимсеге боюн эгмеге истемез ве кимсеге шукюр этмезлер. Лякин, инсаннынъ ичи де, тышы да, азалары да, юреги де, руху да, бедени де Аллахны таныттырыр, Онынъ гузель эсери олгъаныны бильдирир. Ондан башкъасы да буны япамаз. Бойле мукеммель яратылыш анджакъ ве анджакъ коклерни ве ерни яраткъан Аллах тарафындан бар ола билир.
Биз эп берабер Раббимизге шукюр оларакъ «Ихдинас-сыраталь-мустакъим» – Аллахым, бизни догъру ёлгъа ириштир», – деп, хидаетининъ девамлы олмасыны истемек керекмиз.
Рамазан АСАНОВ