Руя табири | ЦРО ДУМК

Пятница

29

марта

19
Рамазан
1445 | 2024
Утр.5:00
Вос.6:18
Обед.12:53
Пол.16:20
Веч.19:17
Ноч.20:36
Времена намазов
Календарь 2024

Намаз

Руя табири

Опубликовано:

Руя – тюш демектир, табир исе, – бир шейнинъ ачыкъланмасы, анълатылып, мана чыкъарылмасы демектир. Руя табири – юкъуда, тюшке корьген шейлернинъ ачыкъланмасы, не манагъа кельгенини чыкъармакъ демектир.
Инсанлар корьген тюшлерини ичинде тутып оламайлар, амма Хазрет-и Пейгъамбернинъ (с.а.с.) корьген руяларны эр ерде ве эр кесге анълатылмамакъ кереклигини ифаде эткен эди. Хадислерге коре, тюшюнъизни анълатаджагъынъыз инсан бойле чизгилернинъ саиби олмалы:
1. Акъыллы ве бильгили;
2. Хайыргъа ачыкъламакъ ниетини ташымалы, яни гузель насихатларда олмалы;
3. Ачыкълагъаннынъ тюшни корьген кишини севмеси, яни араларында нефрет, къавгъа ве къыскъанчлыкънынъ олмамасы керек.
Буларнынъ эписи, хусусан, учюнджиси дикъкъаткъа алынгъанда, руя табирининъ кишиге багълы олгъаныны коремиз. Шу алда руя корьген кишининъ косьтерильген васыфларнынъ тамамына саип догъру кишилерни тапмагъандже, тюшюни эр ерде ве эр кеске анълатмасы догъру дегильдир. Хазрет-и Якъубнынъ огълу Хазрет-и Юсуфтан тюшюни агъаларына анълатмамасы истеги де шу керчекни косьтере.
Ислям муфессири Мухаммед Хамди Языр «Руя табири вехбий ве кешфий илимлерден олгъанындан себеп, акъыл ве мантыкъ ёлунен ачыкъланмасы къыйын», – деп айта. Онъа коре, бойле истидаты олмагъан инсанларгъа тюшке тыштан бакъып, рахманий руя (Аллахтан бир тюш) иле хулюм деп айтылгъан шейтаний руяларны айырмакъ зордыр. Бунынъ ичюн, диний бильгилери олмагъан инсанлар бутюн тюшлерни шейтаний оларакъ ачыкълайлар (Мухаммед Хамди Языр, «Хак дини, Къуран дили», Истанбул, Эсер нешрияты, дж. IV, с. 2869).
Бу нокта-и назардан «Юсуф» суресинде руя табирлеген кишилернинъ иляхий вахий алгъан Хазрет-и Якъуб ве Хазрет-и Юсуф пейгъамберлер олмалары чокъ маналыдыр. Чюнки Хазрет-и Якуб огълу Хазрет-и Юсуфкъа айткъанлары, – «Иште, бойледже, Раббинъ сени сайлады, санъа руя табир этмекни огретти, бундан эвель, аталарынъ Ибрахимге ве Исхакъкъа япкъаны киби, санъа ве Якъуб огъулларына ниметини екюнледи. Шубесиз, Раббинъ илим ве икмет саибидир», – асылында, тюш табирининъ иляхий дестекнен керчеклешкенини косьтере («Юсуф» суреси, 12/6). Айны шекильде, Хазрет-и Юсуф зинданда эки яшнынъ тюшлерини табир этмеден эвель, – «Бу манъа Раббимнинъ огреткенлеридир» шекилинде бир кириш япып, руя табирини озь акъыл ве мантыкъ ольчюлеринен дегиль, Аллахнынъ вахийсине коре япкъаныны айта («Юсуф» суреси, 12/37).
Хазрет-и Якъубнынъ Хазрет-и Юсуфнынъ тюшю не манагъа кельгенини вахий ёлунен алгъаныны тюшюнген Эбу Мансур Матуридий шу анълайышыны аеттеки ич бир ихтималгъа ер бермеген кесен-кес «Булар санъа бир тузакъ къура билирлер» сёзюнинъ делиль олгъаныны айтып, Хазрет-и Юсуфнынъ зиндандаки яшларнынъ руяларыны ёрумлама сырасында айткъаны «Бу манъа Раббимнинъ огреткенлеридир» («Юсуф» суреси, 12/37) сёзюни «Иште, бу Аллахнынъ пейгъамберлерине бир лютфудыр» шекилинде ачыкълагъан (Матуридий, «Тевилят», дж. II, с. 568, 581).
Земахшерий исе, айны аетни «Сизге фал я да кеханет джынсындан бир шей айтмайым, буны манъа Раббим вахий ёлунен буюрды» шекилинде тефсир эткен (Земахшерий, «Эль-Кешшаф», c. II, с. 514).
Хазрет-и Пейгъамберге (с.а.с.) келип, тюшюни анълаткъан бир шахыснынъ руя табирини Хазрет-и Эбу Бекир япкъан эди. Табирнинъ сонъунда, догъру айтып-айтмагъаныны Хазрет-и Пейгъамберден сорагъанда, Эбу Бекир шу джевапны алды: «Базысында исабет эттинъ, базысында исе, хата эттинъ». Емин этип, исабет ве хата эткени хусусларнынъ ачыкъламасыны истемеси къаршысында Хазрет-и Пейгъамбер, – «Емин этме», – деп, оны уяргъан ве истегине джевап бермеген эди (Бухарий, «Табир», 47; Муслим, «Руя», 17).
Хазрет-и Эбу Бекир киби, сахабенинъ энъ фазилетлиси къабул этильген бир шахыснынъ тюш табиринде хата ихтималынынъ олмасы, башкъа инсанларнынъ табирлерининъ къыйметини не оладжагъыны косьтермек бакъымындан сонъ дередже муимдир. Бундан анълашыла ки, руя табирини истеген ве табирини япкъан инсанлар чыкъкъан нетиджеге кесен-кес бир шей оларакъ бакъмамакъ кереклер. Чюнки Хазрет-и Пейгъамбернинъ асхабынен умре ичюн Худейбиеге догъру ёлгъа чыкъкъаны сырада, Пейгъамбер корьген тюшюнинъ о йыл керчеклешмейджеги анълашылгъанда, мунафыкълар руясынынъ янълыш чыкъкъанына лафлар яймагъа башладылар, ве Юдже Аллах бу аетни ёллады: «Аллах пейгъамберининъ руясы керчек олгъаныны бильдирген. Аллах изин берсе, ич бир къоркъу дуймайып, сачларынъызнынъ бутюнини я да бир къысмыны къыркъып, умренъизни япмакъ ичюн Месджид-и Харамгъа аманлыкъ ичинде киреджексинъиз» («Фетх» суреси, 48/27). Ает-и керимеде Юдже Аллах мунафыкъларгъа къаршы Хазрет-и Пейгъамбернинъ руясыны анълатты.
Башкъа бир муим хусус руянынъ керчеклешме заманынен багълы. Чюнки юкъарыда анъылгъан хадисте, Хазрет-и Пейгъамбернинъ хиджретнинъ 6 йылында (628 сенеси) умре япмакъ ичюн асхабынен ёлгъа чыкъкъанлары, амма, о йыл япамайып, келеджек сене япкъанлары акъкъында тариф этиле. Бу ал юкъарыда кечкен «Фетх» суресининъ 27-нджи аетинде де бильдириле. Бундан анълашыла ки, тюшнинъ не вакъыт керчеклешеджеги мевзусында бир заман тилимини бельгилемек де пек мумкюн дегиль. Эбу Мансур Матуридий руя табиринде заман бакъымындан фаркълылыкъ олмасы ихтималынынъ мумкюн олгъанына Хазрет-и Юсуфнынъ корьген тюшю къыркъ йылдан сонъ керчеклешкенини мисаль оларакъ косьтере. Бунъа къошма, о, «Пейгъамберине руяны косьтерген Юдже Аллах не ичюн вакъыты хусусында эсабат этмесини ираде этмеди?» суалине бойле джевап бере: «Юдже Аллах базыда бир шейни эмир эте, амма эмир эткени хусуснынъ керчеклешмесини истемей биле. Худейбие йылындаки руяда там да бу хусус керчеклешкен. Айны шекильде, Хазрет-и Ибрахимге огълуны къурбан этмесини эмир эткен Юдже Аллах, пычакънынъ кесмесине ёл бермейип, Хазрет-и Ибрахимнинъ эмирни ерине кетирмесини истемеген. Демек ки, Юдже Аллах мында эмир эткени хусусны дегиль, терсининъ керчеклешмесини истеген» (Матуриди, «Тевилят», дж. IV, с. 533-534).
Эм Хазрет-и Пейгъамбернинъ эм де Хазрет-и Ибрахимнинъ тюшлерининъ бельгиленген заманда я да шекильде керчеклешмесининъ истенмемеси, келеджекнен багълы башкъа ишлерде олгъаны киби, руя мевзусында да япылгъан табирлерге кесен-кес малюмат оларакъ бакъылмамасы, аксине, шу чешит хусусларнынъ Юдже Аллахнынъ тилемесине къалдырылмасы керек олгъаныны хатырлата (Фахреддин Рази, «Эт-Тефсиру’л-кебир («Мефатиху’ль-гъайб»), Бейрут, Дару Ихьяи’т-тураси’л-араби, дж. XXVIII, с. 105).
Хазрет-и Пейгъамбернинъ эм озь руяларына, эм де асхабынынъ тюшлерине даир табирлери хадис китапларында баягъы чокъ зикир этиле. Хазрет-и Айшенен эвлилигининъ онъа руяда мужде оларакъ берильмеси, аласы Умму Харамнынъ бир денъиз сеферинде шеит тюшеджегининъ бильдирильмеси, хиджреттен хабер берильмеси – булардан бир къач мисальдир. Анджакъ бу табирлернинъ керчеклешме вакъыты акъкъында бир ибаре ёкъ (Бухарий, «Табир», 12, 20, 21, 39; Муслим, «Руя», 20, 39, Муслим, «Руя», 14-16).
Бунен бирликте Хазрет-и Пейгъамбер яман руяларны «шейтаннынъ юкъусында инсаннен ойнамасы» деп адландырды, буларнынъ анълатылмасыны кесен-кес ясакъ этти ве табирлев талапларыны да ачыкъламагъан (Муслим, «Руя», 14-16). Дигер тарафтан, халкъ арасында окъулгъан чешит руя китапларында олгъан тюш табирлери де эр кеснинъ тюшюне догъру кельмез. Чюнки тюшлер инсангъа коре фаркълы олгъаны киби, оларнынъ манасы да инсангъа коре фаркълыдыр, бир-бирине ошатылып япылгъан ачыкъламалар, янълыш нетиджелерге алып бара.
Аллах бизлерге гузель тюшлер ве оларны анълата биледжек достларны насип эйлесин!

 

Раим Гафаров