Инсан къусурсыз барлыкъ дегильдир. Юдже Раббимиз «Меаредж» суресинде нукъсанлыкъларымызны анълатып, тюзетмегенимиз вакъыт бизни умютсизликке ве исьянгъа алып баргъан, инанчымызгъа, ахлякъымызгъа зарар кетирген чизгилеримизни ачыкълай: «Инсан, керчектен, чокъ сабырсыз яратылгъан. Башына бир феналыкъ кельгенде, сызланып тура, амма, бир нимет кельгенде, о, чокъ къытмыр ола» («Меаридж» суреси, 70/19-21).
Куньлюк аятымызда, чокъусы вакъыт, бир тек ярамайлыкъларны корип, тилини шикяетке алыштыргъан, этрафындаки гузелликлерни фаркъ этемеген, нетиджеде, эм озюни, эм якъынларыны сыкъынтыгъа аткъан инсанларны коремиз. «Ава пек сыджакъ», «дерслер чокъ къыйын», «иш аяты чокъ сыкыджы», «балалар пек ярамаз», «инсанлар анълайышсыз», «олар саткъын», «яшайыш чокъ яман» киби ибарелер сыкъ агъызлардан чыкъа. Бу сёзлер этрафымызда баягъы эшиткенимиз я да, фаркъына бармадан, даима къулланып, алышкъанлыкъ алына кетиргенимиз бир давранышкъа чевирильсе, ахлякъымызны гузеллештирмек, эм де рух сагълыгъымызны къорчаламакъ ичюн, вакъыт джоймадан, арекетке кечмек энъ догъру олур. Акс алда, эр шейге шикяет этмек ве ярамай меселелернен къаршылашмакъ – къадеримиз олур.
Ватанымызда базы инсанларнынъ, базы фыркъаларнынъ башындан берли бутюн ишлери – шикяет этмек ола: «бу ойле дегиль, ойле олса эди…». Амма коремиз ки, йыл-йылдан аллары даа яман ола, чюнки шикяет мусибетлерни чеке! Ичинде разылыкъ олмагъан эр тюрлю сёз, сызланма – шикяеттир. Яни шикяетлеримиз догъру олмакъ керек, догъру заманда, догъру кишиге, догъру шекильде япылса, файдасы олур, меселени чезер, чарелер тапмагъа ярдымджы олур. Алышкъанлыкъ алына кетиргенимиз эр тюрлю мызмызланма исе, бельки, ичимизни бошатса да, амма сыкъынтыларнынъ чокълашмасына ёл ача. Мызмызланмагъа алышкъан адам этрафтаки гузелликлерни де корип оламай, онен разы олмагъанларны, алындан мемнюн олгъанларны душман саймагъа башлай.
Эр меселеде къыйынлыкъ корьген, къавгъа эткен, гевезелик эткен бири олмакъ ерине, эр зорлукъта бир къолайлыкъ тапмакъ, меселелерни чезмеге тырышмакъ, озюне ве якъынларына файдалы олмакъ керек. Биз Аллахкъа ве къадерге инангъан инсанлармыз. Шукюр – ниметни, шикяет – мусибетни чеке!
Эр шейге шикяет эткен къарт койлюнинъ икяесини билесинъизми? Бу къыскъа икяе элиндеки ниметнинъ фаркъына бармагъан, бир тек ёкъларны анълатып, шикяет эткенлернинъ аяткъа насыл бакъкъаныны косьтере.
Бир адам эр заман эр шейге шикяет эте, мызмызлана эди. Оны ич бир шей мемнюн этмей эди. Къомшусы о яз шу адамнынъ багъчасындаки алма тереклерининъ чокъ мейва бергенини корип, оны хайырламакъ ичюн зияретине кельди. Йыллар сонъ да олса, агъызындан ильк кере шикяетини ташлап, шукюр сёзюни эшитирим деп, умют этти. Сухбет девамында, – «Бу йыл энди къуванманъ керек, чюнки алма тереклеринъ чокъ яхшы ве бол мейва бергенини корем», – деди. Къарт, кене мызмызланып, джевап берди: «Фена дегиль, амма бу йыл кечкен йылларда олгъан ве айванларгъа ем оларакъ бергеним чюрюк алмалар ёкъ!»
Не языкъ ки, бугунь этрафымызда ойле адамлар чокъ. Аллах о къадар нимет бере, амма адамлар оны корьмей, шукюр этмей. Чюнки аяткъа шикяет пенджересинден бакъмагъа башлагъанымыз вакъытта, бар олгъан гузелликлерни корьмек васфымызны да джоямыз. Заманнен эр шейни яман корьмек алышкъанлыгъымыз пейда ола. Кедерден, хасталыкъ ве шикяеттен бесленген бир табиатымыз бар исе, бу ал эм озюмизге, эм янымыздаки кишилерге сыкъынты олмакътан башкъа бир ишке ярамай. Элимиздеки ниметлерни корьмемекнинъ янында, бар олгъан ниметлернинъ де элимизден чыкъмасына себеп ола.
Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) эр вазиетке хайырнен бакъкъан инсанны «мумин» оларакъ таныды. Девамлы шикяет этмек – барлыкъ макъсадымызнынъ тышында бир арекеттир. Аятымыз ич бир сыкъынты, зорлукъ олмагъаны бир ер дегиль. Къаршылашкъанымыз проблемалар ичинде догъру сайлав япып, нетиджеде къуванчкъа етмеге тырышмакъ – асыл гъаемиздир. Шикяетке дегиль, шукюрге, озюрге дегиль, чезимге япышкъан кишилер кучьлю, озюне ишангъан, джесарети еринде, къоркъуларындан темизленген инсанлардыр.
Раббимиз зорлангъанымыз, озюмиз чезим тапамагъанымыз вазиетлерде догъру чыкъышны тевсие этеджек кишилерден ярдым алмамызны истей. Бир-бирине акъны ве сабырны тевсие эткенлернинъ кедерден къуртуладжагъы муждесини бере. Эгер чезими ёкъ исе, не ичюн шикяет этемиз? Шикяетлеримиз ве сызланмамыз бир ишке яраймы? Шимдиге къадар бир ишке ярадымы? Бундан сонъ ярайджакъмы? Девамлы мызмызланма бош иш дегильми? Бу давранышларымыз Аллахнынъ разылыгъына, Пейгъамбер Эфендимизнинъ суннетине уйгунмы?
Шикяетлеримизде эдеп олмасы керек. Пейгъамберлернинъ аятлары, ярамайлыкъларнен насыл курешкенлери, незакет иле сыкъынтыларгъа даврангъанлары – бизлер ичюн энъ гузель мисаллердир. Хазрет-и Эюб хасталыгъы агъырлашкъаны энъ къыйын заманда дердини «Аллахым, манъа бир сыкъынты тийди» джумлесинен, эдеп ичинде ифаде эткен («Энбия» суреси, 21/83). Санки шикяет япылгъаны анълашылмасын деп, шу гузель шекильде дуа этти. Хазрет-и Якъуб чокъ севген эвлядыны джойгъанда, шикяетини энъ юдже макъамгъа эткенини огренемиз: «Аллахым, мен дердимден ве кедеримден Санъа шикяет этем!» – деп, дуа этти («Юсуф» суреси, 12/86). Бенъзер бир давранышны Пейгъамберимизнинъ Таиф сеферинден къайткъанда, бети яралы, гонъюли даргъын, къан ичинде олгъан эллерини ачып, япкъан дуасында коремиз: «Аллахым, кучьсюз ве чаресиз къалгъанымны, халкъ назарында хорлангъанымны бир тек Санъа шикяет этем».
Проблемаларымыздан чаре берген, бизни бизден яхшы бильген, ич беклемегенимиз ерлерден бизге ярдым эткен, къаранлыкълардан айдынлыкъкъа чыкъаргъан Раббимиздир, эльбет. Онъа ишанайыкъ, Ондан ярдым истейик. Берген бутюн ниметлернинъ фаркъына барып, шукюр эткен къулларындан олайыкъ. Шикяетлер бизни исьянгъа алып бармасын. Озюмизге, къорантамызгъа, ватанымызгъа файда кетирмек ичюн чалышайыкъ. Зарар берген техликели ишлерден ве тюшюнджелерден вазгечейик. Не озюмизнинъ, не де якъынларымызнынъ аятыны къарартмайыкъ. Аллах джумлемизни шукюр эткен къулларындан эйлесин…
Раим ГЪАФАРОВ