Толу ады: Эбу Али эль-Хусеин ибн Абдуллах ибн эль-Хасан ибн Али ибн Сина. Халкъ арасында Авиценна оларкъ билинмекте. Тыббиет адамы, физикаджы, шаир, фельсефеджи ве алим.
Бухара якъынларындаки Афшана коюнде (Озьбекистан) 980 с. дюньягъа кельди ве 1037 сенеси Хамедан (Иран) шеэринде вефат эткендир. Тыббиет ве фельсефе сааларына даа чокъ дикъкъат айырып чешит сааларда 200 китап язгъандыр. Орта асыр модерн илимлернинъ эсасчысы, экимлернинъ лидери оларакъ билине ве «Буюк Устаз» ады иле таныла. Тыббиет саасында еди асыр боюнджа темель къайнакъ эсерлер оларакъ къулланылгъан «Эль-Къанун фи’т — Тыб» (Тыббиет къануны) адлы китабы иле мешур олды ве бу китап Авропа алий окъув юртларында 17-нджи асырнынъ орталарына къадар тыббиетте темель эсер оларакъ окъутылгъандыр. Фарс я да тюрк алимлеринден сайыла.
Ибн-и Сина Бухарада юксек севиели бир тасиль алгъан. Февкъульаде афызасы ве зеини да бу меселеде онъа пек ярдым этти. 14 яшына кельгенинде, оджаларынынъ бильгисинден де кечип кетмеге башлады. 16 яшында тыббиетке ёнъельди ве бу мевзудаки бильгилернен сынъырланмайып, янъы тедавийлев усулларыны киргизди. 19 яшында эким унваныны эльде этти ве бедава тарзда хасталарны тедавий этмеге башлады.
Ибн-и Сина, Кушьяр адлы бир экимнинъ янында тыббиет тасилини алды. Фаркълы мевзулар боюнджа кунюмизге къадар келип чыкъкъан 240 макъале, умумен исе, 450 къадар макъале язды. Эсерлерден энъ мешур фельсефе ве фен мевзуларыны къаврап алгъан кениш бир чалышмасы «Китабу’ш — Шифа» (Тедавийлеме китабы) ве «Эль-Къанун фи’т — Тыб»дыр. Бу эки эсер орта асыр алий окъув юртларында къайнакъ китаплар оларакъ къулланылды.
Буюк алим, Ислямнынъ алтын асыры оларакъ билинген ве юнанджа (Греция тилинде), фарсча ве хинд тилинде эсерлернинъ терджимелерини япып, терен бир шекильде огренмеге тырышты ве о вакъытларда эмиетли чалышмалар япкъандыр.
Ибн-и Сина ильк оларакъ 997 йылында телюкели бир хасталыкътан къуртаргъан Эмирнинъ янында чалышмагъа башлады. Бу хызметнинъ къаршылыгъында алгъан энъ эмиетли мукяфаты Саманийлернинъ ресмий китапханесинден истегени къадар файдаланмакъ имкяны олды. Бу онынъ энъ буюк зевкъы эди. Китапханеде янгъын юзь берген сонъ, алимнинъ душманлары онынъ къабаатлы олгъаныны сёйледилер.
22 яшында бабасыны гъайып этти. Ибн-и Сина Гъазнели Махмуднынъ теклифини къабул этмейип, гъарптаки Ургенчке кетти. Андаки везир илимни севген бириси эди, кучюк де олса онъа мааш таин этти. Озь истидатларыны догъру ёлда къулланмакъ ичюн, фаркълы шеэрлерни зиярет этти. Бир муддеттен сонъ, Ибн-и Сина агъыр бир хасталыкъка огърады. Сонъунда Хазар Денъизи ялысындаки бир шеэрде эски бир аркъадашыны расткетирди. Онынъ янына ерлешти ве бу топракъларда мантыкъ ве фелекият дерслерини берди. Къанун китабыны язмагъа да бу араларда башлады.
Ибн-и Сина къалгъан 10 я да 12 йылыны Эбу Джафернинъ хызметинде кечирди. О ерде эким, ильмий насиатчы оларакъ чалышты ве атта дженклерге де къатылды. Бу йыллары эдебият ве филология сааларында да салмакълы ишлер язды. Бир сефери сырасында хаста алында зорнен аякъта тура эди. Хамедан шеэрине барып чыкъкъанында, озь тедавийлев усулыны озю ичюн къулланмады ве алыны къадерине теслим этти. Олюм ятагъында малларыны фукъарелерге багъышлады, къулларыны азат этти ве сонъ 3 куньде Къуранны окъуп чыкъты. Рамазан айында рухуны теслим этти. Вефат эткенде 57 яшында эди.
АЛИМЕ Абдулмеинова