Эр заман олгъаны киби, кунюмизде де инсанлар тюшлеринде, руяларында корьген шейлернинъ манасыны меракъ этелер ве, уяныр-уянмаз, унутмамакъ ичюн оны къыдырмагъа башлайлар. Ойле ки, базы тюшлер бар ки, кишини теренден сарып алыр ве о киши, о андаки дуйгъусыны башкъа бирилерине анълатмакъ ихтияджыны дуя. Лякин руяны башкъаларгъа анълатмакъ догърумы?
Руяларны анълатмакъ меселесине, тюшнинъ манасы, яни эйи я да яман олмасына коре къыймет кесилир. Чюнки яман руяларнынъ шейтандан олгъаныны ачыкълагъан Хазрет-и Пейгъамбер, буларнынъ кесен-кес анълатылмамасы ве корьген кишининъ шейтандан Аллахкъа сыгъынып, буны акъылындан сильмек керек олгъаныны эмир буюргъан (Бухари, «Табир», 3). Бу мевзуда Хазрет-и Пейгъамберден кельген хадис-и шериф бойледир: «Сизден бир кимсе хошуна кетмеген яман бир руя корьгенде, тез-тез сол тарафына айланып, учь кере «тьфу» айткъан сонъ, учь кере де «эузу биллях» айтып, Аллахкъа сыгъынсын, олгъаны тарафтан башкъа янгъа айланып, яни тёшектеки ятма шекилини авуштырып ятсын» (Бухари, «Табир», 14; Муслим, «Бую», 1; Эбу Давуд, «Эдеб», 88; Ибн Мадже «Табиру’р-руя», 4; Дарими, «Руя», 5).
Башкъа бир хадисте исе, сахабеден Эбу Селеме яшагъан бир теджрибесини бойле анълаткъан: «Бир руя корьдим, меним чырайымны бозды. Эбу Къатаденинъ бойле дегенини эшиткенимде раатладым: «Аллах Ресулининъ шуны буюргъаныны эшиткениме къадар корьгеним руялар акъылымны, чырайымны боза эди: «Гузель руялар Аллахтандыр. Сизден бири гузель бир тюш корьсе, оны бир тек севген бир кимсеге анълатсын. Хошуна кетмеген бир тюш корьсе, яман руянынъ ве шейтаннынъ шерринден Аллахкъа сыгъынсын, учь кере сол тарафына «тьфу» десин ве бу шекильдеки руясыны асыл кимсеге анълатмасын. Буларны япса, корьген о руя онъа асыл зарар берип оламаз» (Бухари, «Табир», 46; Муслим, «Руя», 4).
Гузель ве эйи руяларгъа бакъкъанымызда, буларнынъ да эр заман ве эр ерде анълатылмасы догъру дегильдир. Чюнки Хазрет-и Якъуб, огълу Юсуфкъа бойле айткъан эди: «Яврум, руянъны сакъын къардашларынъа анълатма. Санъа бир тузакъ къура билирлер. Чюнки шейтан инсангъа ап-ачыкъ душмандыр» (Коран, «Юсуф» суреси, 12/5). Шу аетнинъ тефсиринде белли муфессир Куртубий руяларнынъ гизли тутулмасынынъ кереклиги акъкъында фикирини айтып, Хазрет-и Пейгъамбернинъ хадисини кетире: «Руялар пейгъамберликнинъ къыркъ алтыда биридир. Корюльген бир руя, инсан оны анълатмагъандже, бир къушнынъ аягъында асылы кибидир. Анълаткъаны заман тюшер ве джоюлыр. Бундан себеп, акъыллы, бильгили, сизни севгенини бильгенинъиз ве гузель ниетте булунаджакъ, яни хайыргъа ачыкълайджакъ кишилер тышында руянъызны кимсеге анълатманъыз» (Ахмед бин Ханбель, «Муснед», дж. XXVI, с. 103). Имам Малик де хайыргъа ачыкълайджакъ бирини тапмагъандже, руянынъ эр кеске анълатылмамасыны, руя табирлерини япкъан кишининъ де, я хайыр лаф этмесини, я да индемесини тевсие эткен. Хазрет-и Якъубнынъ огълу Юсуфкъа айткъанларыны дикъкъаткъа алгъанымызда, бу чешит руяларнынъ гизли тутулмасы керек олгъаны анълашыла. Чюнки Хазрет-и Пейгъамбернинъ: «Бир ихтияджынъызны къазанмада мувафакъиетли олмакъ ичюн, оны сакълы тутмакъ ниетинен ярдым истенъиз. Чюнки эр гузель ниметке къаршы инсанларнынъ ичинде къыскъанма пейда ола биле» (Табераний, «Эль-Муджему’ль-кебир», ншр. Хамди б. Абдульмеджид, Кахире 1415/1994, дж. ХХ, с. 94; Эбу Нуайм, «Хильету’ль-эвлия», дж. V, с. 215; Нуреддин Сабуни, «Эль-Мунтекъа мин исмети’ль-энбия», ншр. Мехмет Булут, Бейрут 1435/2014, с. 63; Аджлуний, «Кешфу’ль-хафа», дж. II, с. 135).
Бу бильгилер косьтере ки, руя инсаннынъ омюринде белли бир ер ала. Чокъусы заман «Мен яман тюш корьдим, энди бу дюньяда чокъ вакъытым къалмады» деген ве тедавийленмеге истемеген бир талай адамны коремиз. Эм де буларнынъ тюшлерини ямангъа тартып, ачыкълагъан инсанлар да къошулса, о хастагъа ярдым этмек пек къыйын ола. Бунынъ янынъда Ислям алимлерининъ руя иле амель этильмейджеги мевзусында корюш бирлиги ичинде олмалары да бу анълаткъанымызны кучьлендире. Юкъарыда кечкени киби, руянынъ бир чешит керамет олмасы, керамет ичюн кечерли олгъан хусусиетлернинъ бунынъ ичюн де кечерли олмасыны керекли эте.
Бунъа коре, Хакътан олгъан гузель руя корюльгени маальде, шукюр этмек керек, оны эр заман ве эр ерде анълатылмакъ суретинен бир косьтериш мальземесине чевирмек олмай, кучюмиз еткенине къадар гизли тутмакъ керек. Башкъа тарафтан кишининъ корьмегени бир руяны корьгени киби анълатмасыны Хазрет-и Пейгъамбер (с.а.с.): «Яланларнынъ энъ буюги», – оларакъ ачыкълагъан (Бухарий, «Табир», 45; Ахмед бин Ханбель, «Муснед», дж. II, с. 96, 119). Чюнки мында ялан сёйлеменинъ янында башкъасыны алдатмакъ я да дуйгъуларыны яманлыкъкъа къулланмакъ киби къатмерли бир сахтекярлыкъ ортададыр. Дигер яндан, бойле бир кишининъ руясында Хазрет-и Пейгъамберни я да джемиет ичинде итибар саиби салих бир кимсени корьгенини иддиа этмеси, бу къабаатсыз ве итибарлы кишилер адына ялан айтмакъ киби бир чиркинликке имза атмасы демектир. Хазрет-и Пейгъамбер яланларнынъ энъ буюги дегенде, иште, бу яман вазиетке ишарет эткен.
Бунынъ янында Пейгъамберимизнинъ: «Меним адыма къасытлы олып, ялан уйдургъан, джеэннемдеки ерине азырлансын», – буюргъаны бу кишилер ичюн де кечерли олса керек (Бухарий, «Илим», 38). Бир хадис-и шерифте Хазрет-и Пейгъамбер шу учь хусусиетте керчек олмагъан ачыкъламалар япмакъны яланларнынъ энъ балабаны деп васыфландыргъан: «Бир кишининъ озь бабасындан башкъа бир кимсени бабасы оларакъ танытмасы, яни мен онынъ огълум демеси, корьмегени руяны корьдим демеси, Пейгъамбер адына ялан уйдурмасы» (Бухарий, «Менакъиб», 6; Табераний, «Муджему’ль-кебир», c. XXII, с. 71).
Шу вазиетте бойле бир руя анълаткъан киши, эм керчек олмагъан бир шейлер уйдурмасы, эм де буны Хазрет-и Пейгъамберге иснат этмек суретинен чифт янълышлыкъкъа имза аткъан ола. Буларнынъ янынъда миллетимизде ойле бир инанч бар, айталар ки, уйле вакъытына къадар руяны анълатмагъа керек, акъшам устю олмай. Амма дин бою бойле бир фикирнинъ манасы ёкъ, дин боюнджа руя асыл да анълатылмаса, даа яхшы олур. Аллаху Тааля бизлерге гузель руялар корьмеге насип эйлейип, бутюн яманълыкълардан къорчаласын.
Раим Гъафаров