Яхшылыкъкъа чагъырмакъ ве яманлыкътан токътатмакъ – муминнынъ хусусиетидир. Къуран-ы Керим Пейгъамберимизни бойле тарифлей: «Эй, Пейгъамбер! Биз сени эм бир шаат, эм бир муждеджи (къуванчлы хаберлер берген), эм бир тенбиелейиджи оларакъ ёлладыкъ, эм де Аллахнынъ изини иле, Аллахкъа чагъыргъан ве нурлар яйгъан бир айдынлатыджы оларакъ ёлладыкъ» («Ахзаб» суреси, 33/45-46). Яни Пейгъамберимиз (с.а.с.) инсанларны тенбиелеп, оларны яманлыкъ япмакътан сакъындыра эди, яхшылыкъларны огретип, ёлларыны айдынлата эди.
Аллаху Тааля буюк лютуф ве мерхамет саиби олгъаны ичюн, ер юзюнинъ халифелери оларакъ яраткъан инсанларны озь башына быракъмады. Ильк инсан ве ильк пейгъамбер Хазрет-и Адемден башлап, пейгъамберлер ёллады ве инсанларгъа дюнья ве ахирет бахтынынъ ёлларыны косьтерди. Пейгъамберлер эм догъру ёлны косьтере эдилер, эм де озьлери гузель арекетлер япып, орьнек ола эдилер. Соньки пейгъамбер, бизим пейгъамберимиз Мухаммед Мустафа (с.а.с.) де Аллахнынъ эмир ве ясакъларыны энъ гузель бир шекильде ве ич бир эксик быракъмайып, инсанларгъа бильдирди ве еткизди.
Пейгъамберимиз мешхур Веда хутбесининъ сонъунда о ерде динълегенлерден сорагъан:
– Эй, инсанлар! Ярын меним акъкъымда сизден сорайджакълар, не айтырсынъыз?
Сахабелер эписи бирден:
– Аллахнынъ эмир ве ясакъларыны бизлерге бильдирдинъ, пейгъамберлик вазифесини яптынъ, бизлерге тевсие ве насиат эттинъ, деп шаатлыкъ этермиз, – дедилер.
Бундан сонъ Пейгъамберимиз (с.а.с.) мубарек шаатлыкъ пармагъыны юкъары котерип, учь кере:
– Шаат ол, я, Рабби, шаат ол, я, Рабби, шаат ол, я, Рабби, – деди (Муслим).
Онынъ вефатындан башлап, заманымызгъа къадар онынъ къабирини зиярет эткенлер: «Селям санъа, эй, Аллахнынъ Пейгъамбери», – деген сонъ тыпкъы сахабелер киби:
– Мен шаатлыкъ этем ки, Аллахтан башкъа илях ёкъ. Сен де Онынъ къулу ве пейгъамберисинъ. Шаатлыкъ этем ки, Аллахнынъ эмир ве ясакъларыны бизлерге бильдирдинъ, эманетни ерине кетирдинъ. Умметке насиат эттинъ ве Аллах ёлунда курештинъ. Къыяметке къадар Аллах санъа салят этсин, – деп айталар.
Керчектен де, о, шу шерефли хызметни текмиль оларакъ ерине кетирген ве бунынъ раатлыгъынен Аллахкъа къавушкъан. Ондан сонъра пейгъамберлер кельмейджегине коре, инсанларны эйиликке чагъырмакъ ве яманлыкътан токътатмакъ вазифесини ким япаджакъ? Бу ойле бир мукъаддес вазифе ки, буны асыл да ихмал этмек олмай. Къуран-ы Керимде: «Сен огют берип, хатырлат. Чюнки хатырлатмакъ муминлерге файда бере», – буюрыла («Зариат» суреси, 51/55).
Эльбет, Пейгъамберимизден сонъра инсанларгъа догъру ёлны косьтермек ве оларны тенбиелемек вазифеси бутюн мусульманларгъа кечти. Чюнки Къуранда: «Сиз инсанлар ичюн чыкъарылгъан энъ хайырлы умметсинъиз, эйиликни эмир этип, яманлыкътан узакълаштырасыз, ве Аллахкъа инанасыз», – буюрылып, бунынъ бутюн муминлернинъ вазифеси олгъаны бильдириле («Ал-и Имран» суреси, 3/110).
Шу аетке коре, мусульманларны башкъа инсанлардан айыргъан хусусиет – Аллахкъа инанмакъ, эйиликни эмир этип, яманлыкътан узакълаштырмакъ. Шу хусусиети себебинен де энъ хайырлы уммет олгъанлары бильдириле. Эльбетте, къардаш къардашны тенбиелейджек ве онъа догъру ёлны косьтереджек. Аллаху Тааля шу мевзуны хатырлатып, бойле буюра: «Эркек ве къадын муминлер бир-бирининъ досту ве ярдымджысыдыр. Олар, эйиликни эмир этип, яманлыкътан узакълаштыралар, намаз къылар, зекят берелер, Аллахкъа ве пейгъамберине итаат этелер. Иште, шуларны Аллах мерхаметинен эсапкъа чекеджек. Чюнки Аллах Азиз, Икмет саибидир» («Тевбе» суреси, 9/71).
Пейгъамберимиз де шу мевзунен багълы оларакъ бойле буюра: «Сизден биринъиз чиркин бир иш корьсе, оны элинен денъиштирсин. Эгер бунъа кучю етмесе, тилинен денъиштирсин. Бунъа да кучю етмесе, юрегинде къаршы чыкъсын. Бу исе, иманнынъ энъ зайыф дереджесидир» (Муслим).
Пейгъамберимизнинъ шу сёзюнден анълашылгъанына коре, чиркин ве акъсыз бир ишни корьген мусульман бунъа сессиз къалмайып, арекет этмек керек. Шу арекет учь шекильде олмакъ мумкюн, – кучю етсе, оны элинен токътатыр. Бу вазифе идареджилерге аиттир. Бойлеликнен, яманлыкънынъ огюни алгъан олурлар. Бунъа кучю етмесе, инсан насиат эте. Яманлыкънынъ зарарыны анълата. Бунъа да кучю етмесе, о ишке юректен наразылыкъ косьтерип, къол тутмаз. Онынъ бу арекетлери тесирли ола биле ве яманлыкънынъ яйылмасына маниа тешкиль эте биле.
Пейгъамберимиз даима мусульманларнынъ шу вазифесини оларгъа хатырлата эди. Бир хадисте Пейгъамберимиз (с.а.с.):
– Ёллар устюнде отурмакътан сакъынынъыз, – деп буюргъан.
Сахабелер:
– Ёл устюнде отурмакъ бизим ичюн керек бир шей. Керек шейлерни о ерде лаф этемиз, – дегенлер.
Бунъа джевап оларакъ Пейгъамберимиз:
– Ёл устюне отурмакътан вазгечип оламасанъыз, ёлнынъ акъкъыны беринъ, – буюргъан.
Сахабелер сорагъанлар:
– Эй, Аллахнынъ Ресули, ёлнынъ акъкъы недир?
Пейгъамберимиз:
– Харам олгъан шейлерге бакъмамакъ, келип кечкенге эзиет бермемек, берильген селямны алмакъ, эйиликни эмир этип, яманлыкътан токътатмакъ. (Иште ёлнынъ акъкъы бу), – деп, джевап берген (Муслим).
Эгер мусульманлар шу вазифелерини япмасалар, яманлыкъ ве акъсызлыкълар эр тарафны сарып алыр. Энъ башта, ким яманлыкъ япса, онынъ зарары тек о инсангъа токъунаджакъ, деп тюшюнемиз, амма ойле дегиль. Юкъкъан бир хасталыкъ киби, яманлыкъ топлумны сарып алыр ве бутюн джемиет пек буюк зарар корер.
Пейгъамберимиз (с.а.с.) яманлыкъкъа къаршы первасыз къалмакънынъ джемиетке насыл бир беля кетиргенини бир мисальнен бойле анълаткъан: «Ёлджулар гемиде ерлерини къуранен белли этелер. Къура нетиджесинде инсанларнынъ базылары гемининъ усть къатына, базылары да ашагъы къатына ерлеше. Ашагъы къаткъа ерлешкенлер, бу ерде сув олмагъаны ичюн, сув ихтияджларыны ерине кетирмек ичюн тёпедеки къаткъа чыкъмакъ меджбурлар. Сув алмакъ ичюн тёпеге чыкъкъанда, тёпе къаттаки инсанларнынъ янларындан кечелер. Бу эснада озь араларында лаф этелер: «Озюмизге ашагъы къаттан бир делик ачсакъ да, сув ихтияджымызны о ерден корьсек ве юкъарыдакилерни раатсыз этмесек, яхшы олур», – дейлер ве гемининъ ашагъысында бир делик ачмагъа башлайлар. Шимди усть къаттакилер буларны корип турып, шу япкъанлары ишке козь юмып, сес чыкъармасалар, ве оларны токътатмасалар, ачылгъан деликтен ичериге сув кирер ве геми сувгъа батар. Бойлеликнен, тек деликни ачкъанлар дегиль, гемиде олгъан эр кес богъулыр. Эгер усть къаттакилер оларны шу иштен токътатса, эм озьлери къуртулыр, эм де оларны къуртарырлар» (Бухарий).
Пейгъамберимизнинъ бу мисали мезкюр мевзуда пек тесирли бир мисаль. Бу мисальден биз анълаймыз ки, мусульман бир киши джемиетте олгъан вакъиалардан четте къалмайып, лякъайд инсан олмамалы ве: «Манъа не, эр къой озь баджагъындан асыладжакъ», – деп айтмайджакъ. Китабымыз Къуранда Аллах бойле буюра: «Ойле бир фитнеден сакъынынъ ки, о, ичинъизде тек зулум эткенлерге зарар бермекнен битмез (яни инсаннынъ яманлыгъы тек озюне зарар бермез, джемиетнинъ ичине кирип эписини бозар). Билинъиз ки, Аллахнынъ азабы пек буюктир» («Энфаль» суреси, 8/25). Шу ает пек муим бир тенбие бере. Ойле яманлыкълар бар ки, пек чокъ къабаатсыз адамларны келип тапар. Бугунь топлум ичинде эпимизни раатсыз эткен янълышлыкъларнынъ ве гунах сайылгъан арекетлернинъ себеби буларны токътатмакъ меселесинде ихмалкярлыгъымыздыр.
Бунынъ ичюн ает ве хадислернинъ насиатларына къулакъ берип, топлумнынъ зарарына оладжакъ ал ве арекетлерге лякъайд къалмамакъ керекмиз. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) ишарет эткени ольчюлерге коре, эр бир мусульман вазифесини япмакъ керек.
Девамы бар…
Иса Велиев