Исхакъ алейхиʼс-селямнынъ огълу Якъуб (а.с.) Кенан мемлекетинде яшагъан инсанларгъа ёлланылгъан бир пейгъамбер эди. Онынъ Медъенде я да Шам топракъларында дoгъгъаны ривает этиле. Хазрети Якъуб Ийс адында къардашынен эгиз оларакъ дюньягъа кельген. О, Ийстен сонъ дюньягъа кельгени ичюн де онъа «пешинден кельген» манасында Якъуб ады берильген.
«Якъуб» адынынъ башкъа бир манасы да «сафветуллах», яни «Аллах саф ве темиз къылгъан къулы». Якъубнынъ (а.с.) лагъабы исе, Исраильдир. Бу да «Аллахнынъ къулу» манасына келе.
Хазрети Якъубнынъ несилинден бир чокъ пейгъамбер кельген. Хазрети Муса, Хазрети Харун, Хазрети Давуд, Хазрети Сулейман, Хазрети Зекерья, Хазрети Яхъя ве Хазрети Иса алейхимуʼс-селям (Аллахнынъ селямети оларнынъ устюнде oлсун) пейгъамберлерининъ сою Хазрети Якъубдан келе. Чюнки бабасы Исхакъ (а.с.) союндан пейгъамберлер ве укюмдарлар кельмеси ичюн дуа эткен.
Ийс къардашы Якъубны куньлей эди. Анасы, эки къардаш арасында кечимсизлик oлмамасы ичюн, огълу Якъупны дайысынынъ янына ёллагъан. Дайысынынъ эки къызы бар эди. Буюгининъ ады Ляя, кучюгининъ ады Рахиль эди. Якъуб (а.с.) дайысына еди сене хызмет этти ве онынъ буюк къызы Ляя иле эвленди. Артындан еди сене даа дайысынынъ хызметинде олып, кичик къызы Рахильни де никяхлады. Якъуб (а.с.) таби олгъан шериатына коре, эки къыз къардашнен бирден эвленмеге мумкюн эди.
Дайысы, къызларыны Якъубгъа бергенде, оларгъа хызмет япмалары ичюн эр бирине Зульфе ве Бельхе адларында бирер джарие де берген эди. Айырыджа, эки джарие де Якъубкъа эдие эткен эди.
Хазрети Якъубнынъ Ляядан алты, джариелерден дёрт, Рахильден де эки огълу догъгъан. Рахильден узун бир вакъыт баласы олмагъан эди. Рахиль Аллах Таалягъа дуа этип ялварды ве онъа бир огъул Юсуф багъышланды. Артындан Буньямин адында экинджи огълу дюньягъа кельди. Дoгъумдан сонъ, къыркъынджы куню Рахиль вефат этти.
Хазрети Юсуф дoгъгъан йылы Якъубгъа (а.с.) пейгъамберлик вазифеси берильди. Инсанларны тевхид инанчына давет этмеге башлагъанда, онъа Кен’ан дияры халкъындан чокъ кимселер иман эткен эди.
Аллах Тааля ает-и керимелерде бойле буюра:
«Биз онъа Исхакъ ве Якъубны багъышладыкъ ве эр бирини пейгъамбер яптыкъ. Оларгъа рахметимизден багъышлавда булундыкъ. Олар ичюн тиллерде (ве динлерде) юксек ве гузель бир нам къалдырдыкъ» («Мерьем» суреси, 19/49-50 аетлер);
«(Эй, Мухаммед!) Къуветли ве басиретли къулларымыз Ибрахим, Исхакъ ве Якъубны да анъ. Биз оларны, хусусан, ахирет юртуны тюшюнген ихляслы кимселер эттик. Догърусы, олар бизим къатымызда сечильген эйи кимселердендир» («Сад» суреси, 38/45-47 аетлер).
Пейгъамберимиз (с.а.в.) де бу пейгъамберлернинъ фазилети акъкъында бойле буюргъан: «Керим огълу Керим огълу Керим огълу Керим – (бу) Ибрахим огълу Исхакъ огълу Якъуб огълу Юсуфтыр» (Бухарий, «Энбия» 19, Тефсир 12/1).
«Керим» сёзю – сойлу, асылзаде ве джумерт маналарыны ифаде эте.
Юсуф (а.с.), эр ал ве арекетинен къардашларындан фаркълы эди. Даа кучюк яшындан берли бабасынынъ буюк севгисине наиль oлгъан эди. Чюнки Якъуб (а.с.), огълу Юсуфта озюнде олгъан хусусиетлерни коре эди. Бундан себеп онъа олгъан мейили дигер къардашлардан зияде эди. Oны чокъ севе, бутюн огъулларындан къыйметли тута ве ич янындан айырмай эди.
Къыссаларнынъ энъ гузели: Юсуф къыссасы.
Юсуфнынъ (а.с.) икяеси Къуран-ы Керимде «ахсену’ль-къасас» (къыссаларнынъ, икяелернинъ энъ гузели) оларакъ ифаде этильген ве бу икяе мустакъиль бир суренен анълатылгъан.
Ает-и керимеде буюрыла: «Юсуф ве къардашларында, (алмакъ) истегенлер ичюн аетлер (ибретлер) бар» («Юсуф» суреси, 12/7 ает).
Юсуфнынъ (а.с.) икяеси, Аллах бильдиргенине коре, ибрет ве икмет толу бир икяедир. Юсуф икяеси ич бир китапта ве эсерде Къуран-ы Керимдеки къадар гузель ве белигъ усулнен анълатылмагъан.
Убейй бин Ка’б, радыяллаху анхнынъ риваетине коре, Ресулюллах, салляллаху алейхи ве селлем, бойле буюргъан: «Къулларынъызгъа Юсуф суресини огретинъиз! Чюнки эр анги бир мусульман, oны язып аилесине ве къулуна огретсе, Аллах Тааля онынъ секерат-ы мевтини (олюм анындаки сыкъынтыларыны) къoлайлаштырыр. Ич бир мусульмангъа асет этмеге де такъат буламаз!» (Земахшери, «Кешшаф», III, 98).
Юсуф (а.с.) къардашларынынъ пахыллыкъларына огърап, къуюгъа атылмакъ ве зинданда апс этильмек мусибетлерине огърагъан. Такъвасы, ихлясы нетиджесинде Аллах Тааля Юсуфкъа (а.с.) Джебраильни ёллагъан, бир чокъ лютфларда булунып, oны теселли эткен. Беляларгъа къаршы даянмакъ кучюни берген. Даа сонъра онъа къувет, шереф ве укюмдарлыкъ багъышлагъан. Озю бир чокъ сыкъынты, зулум ве эзиет корьген Юсуф (а.с.) укюмдарлыкъ йылларында зайыф, ярдымгъа мухтадж, фукъаре ве гъариплерге мерхаметнен даврангъан.
Билинмели ки, ким «Юсуф» суресини oкъумагъа, юксек ве терен маналарыны тюшюнмеге девам этсе, Юсуфнынъ (а.с.) наиль олгъан севинчтен насибини алыр. «Юсуф» суреси, сайылып оламайджакъ къадар икмет ве ибретлернен толудыр. Бу суреде пейгъамберлик, къуллукъ, апсхане, тюш (руя) табири, сабыр, айрылув, ашкъ ве ашыкъ олмакъ, беля вакътында кучьлю олмакъ ве душманнынъ зарар ве зулумларына къаршы сабыр косьтерюв, имтиан, къуллукъ, нимет, джезаландыраджакъ кучь ве такъат бар экенде, багъышлав, къадынларнынъ айнеджилик ве фитнелерине баш чыкъмакъ, азизлик киби икмет толу сырлар бар.
Кене бу суреде Пейгъамбер мирасчылыгъы, Аллахкъа халифе oлмакънынъ сырлары, рух ве къальп киби руханий къувет анълатыла. Бу суреде Юсуф къаршысында Зулейха нефс-и эммарени (яманлыкъны эмир эткен нефсни – эго) темсиль эте. Анджакъ, даа сонъра мусульман oла, руху тербие корип, Аллахнынъ разылыгъына ирише. Ниаетинде, руху Юсуф иле бирлеше ве Аллахкъа эришкенге къадар, чеккен сыкъынты ве белялар да оны маневий тарафтан пишкинлик севиесине кетире.
Бу суренинъ энмесине себеп олгъан адисе де шу: еудий алимлер мушриклернинъ реислерине келип, шойле деген эдилер: «Мухаммедден сoранъыз, бакъайыкъ! Якъубнынъ аилеси Шамдан Мысыргъа не ичюн кочьти ве Юсуф къыссасы недир?».
Мушриклернинъ реислери де Хазрет-и Пейгъамберге (с.а.в.) келип, бу мевзуларны сорагъан. Ондан сонъ «Юсуф» суреси назиль oлды.
Бу суре энген девирде Ресулюллахнынъ ве муминлернинъ башларына бир чокъ беля ве сыкъынты кельген эди. Пейгъамбер (с.а.в.) Хазрет-и Хатидже анамызны ве эмджеси Эбу Талибни гъайып эткен эди. Муминлер устюндеки баскъы ве эскендже де даа зияде арткъан эди. Иште, «Кедер сенеси», деп адландырылгъан бу заманда шу суре ёлланылгъан, эм Ресулюллах (с.а.в.), эм де сахабийлернинъ бу суре иле гонъюллери раат олды. Айырыджа, бу суреде Хазрет-и Пейгъамбернинъ ёлунда кеткен, мусибет ве беляларгъа къаршы сабыр эткен муминлер ичюн гъалебе якъын олгъаны мужделенген.
Аллах Тааля «Юсуф» суресининъ биринджи аетлеринде бойле буюра: «Элиф. Лям. Ра. Булар, ачыкъ ве эр шейнинъ ачыкълайыджысы олгъан Китапнынъ аетлеридир. Тюшюнип манасыны анъламанъыз ичюн, Биз оны арапча бир Къуран оларакъ эндирдик. (Эй, Мухаммед!) Биз санъа бу Къуранны вахий этмекнен, кечмиш миллетлернинъ хаберлерини санъа энъ гузель бир шекильде беян этемиз. Акъикъат шу ки, сенинъ бундан ич хаберинъ ёкъ эди» («Юсуф» суреси, 12/1-3 аетлер).
Лейля УМЕРОВА