Бизим аятымыз бир дакъикъагъа биле токътамай. Биз, инсанлар, бутюн кунь арекет, шаматада булунамыз. Эр кунь чалышамыз, вакъытымыз озюмизге къалмай. Акъшам эвге келип, ашкъазанны толдурып ятакъкъа ятамыз. Ойлесине йыллар кече, ве, бир кунь, бу «бомба» патлай. Сиз баш агъыртысыны дуйып башлайсыз, отуз яшта къан басымынъыз котериле, бугъумлар къырсылдай ве агъырта, шекер дередженъиз юкселе. Буны насыл токътатмалы? Хасталыкъ даиресине насыл тюшмемели? … Озюмизни файдалы адетлерге алыштырмакъ керекмиз. Догъру адетлер дегенде, биз сагълам ашлар ашамакъ, беден тербиесинен огърашмакъ, вакъытында раатлыкъ япмакъны анълаймыз.
Бугуньки макъалемизде сагълыкъкъа ярагъан диета къаиделери акъъында тариф этеджекмиз. «Диета» сёзю юнан тилинден «яшайыш тарзы», яни «аш режими» деп терджиме этиле. Бунен алякъалы малюмат кетирип, ач кезмекни дегиль де, базы къаиделернинъ кутюльмесини сизге теклиф этеджекмиз. Такъдим этеледжек бутюн къаиделерни шахсен къулландыкъ, сынадыкъ ве файдасыны корьдик. Бу нормаларнынъ, керчектен, сагълыкънынъ тюзельмесине ярдымджы олгъаныны корьдик.
Биринджи къаиде – суний емеклер ашамамакъ. Базы инсанлар бундан узакъ олмагъа пек зор дерлер. Лякин, биз бунъа инанмаймыз. Беденининъ акъкъыны тюшюнген инсан ярым саат зияде базарда, маркетте юрер ве темиз, халис ве кейфиетли ашайт мадделерини сайлар. Меселя, маркетте ашлыкъ сайлагъанымыз вакъыт, къутусыны эллеримизге алып, теркибини окъуй билемиз.
Екинджи къаиде – чокъ сув ичмек. Саба намазына тургъан вакъытымызда, темиз сув ичмек керекмиз, бир литргедже. Ким бу къадарыны беджерип оламаса, ярым литр. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) суннети боюнджа сувгъа бал къошула билир. Бундан да гъайры, сувгъа пек файдалы олгъан ве беденимизни сагълыкълы япкъан лимон сыкъыла билир. Бир бардакъкъа балабан къашыкъ бал ве бир лимоннынъ сувуны къошып ичмек пек ярарлыдыр. Бунъа иляве оларакъ, афтада бир кере тузлу минерал сув ичмек беденни зарарлы ягълардан темизлей. Дикъкъат этейик ки, халкъымыз чокъ севген къаве ве чай сув ерине кечмез.
Учюнджи къаиде – эт ашамакънен алякъалыдыр. Бизим йигитлеримиз бир куньни этсиз хаял этип оламайлар. Аман-аман бутюн миллий емеклеримиз этнен япыла. Шунынъ ичюн этли аштан сонъ татлы десерт ашамамакъ лязим. Ягълы эт пешинден татлы десерт ашамакъ астмиде безини зияде ишлетмек демектир. Бойле алда астмиде бези даа чокъ фермент ве инсулин чыкъармагъа меджбур къала. Ягълы-этли ашлардан сонъ, энъ файдалысы, ешиль чай я да айран ичмек. Эгер ашны азим этмекнен проблемалар бар исе, емектен сонъ бир къаве къашыгъы къадар къара зере ягъыны ичмек мумкюн.
Бу саде къаиделерни кутип, адетке кирсетсенъиз, мытлакъа сагълыгъыныз къавийлешир. Ашымызгъа, нени ве насыл ашагъанымызгъа дикъкъат этмек керекмиз. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бу сёзюни унутмайыкъ: «Инсан толдургъан савутларындан энъ ярамайы – онынъ ашкъазаныдыр» (Хаким).
Девамы оладжакъ…
Алим Аметов