Дёрт йыл девамында Акъмесджитте «Юрт» консультатив укъукъ меркези ватандашларымызгъа фаркълы меселелерде укъукъий дестек косьтере. Къырым Джумхуриети ве Севастополь шеэри мусульманлары диний идареси эркянында чалышкъан меркезнинъ рехбери – Ахтем Зейтуллаевдир. Меркезге насыл меселелер боюнджа мураджаат этмек мумкюн? Инсанлар энъ сыкъ насыл проблемаларгъа расткеле? Оларнынъ чезилюв ёллары насыл? Бу ве дигер суаллерге джевап тапмакъ ичюн «Юрт» меркезининъ рехберине мураджаат эттик.
«Юрт» укъукъий меслеат меркези акъкъында тариф этинъиз. Меркез не замандан берли чалыша? Онынъ ачылув тарихы насылдыр?
«Юрт» укъукъий меслеат меркези – бу ватандашларымыз ичюн укъукъий ярдым косьтерюв меркезидир. Ярдым, эсасен, Къырымда чокътан берли яшагъан, эм де якъын заманда сюргюнлик ерлеринден къайткъан ватандашларымызгъа косьтериле. Юрт меркези ишини 2017 сенеси, февраль айында башлады. Айны о вакъыт эалининъ буюк къысымынынъ, эсасен, къырымтатарларнынъ укъукъий статусынынъ бельгиленюви меселеси кесен-кес тура эди. Эсас себеп – Къырымнынъ девлет менсюплигининъ денъишмесинен багълы олды. Айны шу себептен, бутюн укъукъий низам денъишкени ичюн, инсанларгъа оглеринде тургъан укъукъий проблемаларны озь башына чезмек къолай дегиль эди. Ватандашларнынъ кутьлевий мураджаатлары эсасында айры къурумны, яни джемааткъа укъукъий ярдым косьтерюв меркезини тешкиль этмек къарары къабул этильди.
«Ватандашларымызгъа консультациялар беремиз, чешит макъамларгъа аризалар язмагъа ярдым этемиз ве, керек олгъанда, ресмий малюмат да талап эте билемиз».
Фаалиетинъиз ненен багълы?
Ишимизнинъ эсас ёнелиши – укъукъий ярдым косьтерильмесинен багълы. Яни ачылгъанымыздан берли, бугуньки куньге къадар, ватандашларымызгъа консультациялар беремиз, чешит макъамларгъа аризалар язмагъа ярдым этемиз ве, керек олгъанда, ресмий малюмат да талап эте билемиз.
Асылында, «Юрт» меркези Къырымгъа даимий яшамасы ичюн къайткъан репатриантларгъа, семетдешлеримизге ярдым косьтермек ичюн тешкиль этильди. Лякин, бунъа бакъмадан, бизге чешит меселелер боюнджа мураджаат этелер. Биз дигер меселелерни де бакъмагъа тырышамыз. Ве, керек олгъанда, инсанларны дигер макъамларгъа да ёллаймыз.
«Мураджаатлар арасында энъ сыкъ расткельген меселелер – нефакъа, реабилитация акъкъында малюматнаменинъ къабул этилюви, топракъ меселелери, шахсий весикъаларда япылгъан хаталар…»
Инсанлар энъ сыкъ насыл меселелерге расткеле? Оларны чезюв ёллары насыл?
Эгер 2017-2018 сенелери акъкъында айтсакъ, бу муддет девамында бизге, эсасен, миграция меселелеринен мураджаат эткен эдилер. Яни бу миграция эсабы, вакъытынджа яшав рухсети, икъамет рухсетнамеси ве, эльбетте, Русие Федерациясында ватандашлыкънынъ къабул этилювидир. Лякин къанунларгъа денъишмелер кирсетильген сонъ, яни саделештирильген процедуралар кирсетилювинен, кесен-кес тургъан меселелер бираз къарышты. Бундан да гъайры, мураджаатлар арасында энъ сыкъ меселе – нефакъа, реабилитация акъкъында малюматнаменинъ къабул этилюви, топракъ меселелери ве дигерлери.
Халкъымыз ичюн даа 1991 сенесинден башлап, (базылар ичюн исе, –даа эвель) энъ сыкъ ве агъыр меселелер арасында – шахсий весикъаларда япылгъан хаталардыр. Кечмишнинъ мирасы бугуньки куньде аля даа актуаль. Яни бу меселе эр бир саада акс этиле. Меселя, икъамет рухсетнамесининъ (вид на жительство) ресмийлештирилюви ичюн ана-баба я да къартана, къартбаба ве дигер сойларнен сойдашлыкъ багъыны тасдыкъламакъ керек ола. Айны меселе дигер сааларда да проблемаларгъа ёл ача биле, меселя, асабалыкъ меселеси, нефакъанен темин этилюв ве дигерлери.
Ватанына къайткъан къырымтатарлар ватандашлыкъны насыл къабул эте биле? Ватандашлыкъны алмакъ ичюн чокъ вакъыт керекми?
Бу эснаснынъ бир къач басамагъы бар ве эр бир вазиетке хусусий якъынлашув мевджут. Орта къарарнен, ватандашлыкъны къабул этюв ичюн 3 ай къадар вакъыт керек. Лякин, шуны да къайд этмели ки, чешит себеплернен шу муддетке эр алда риает этильмей, ве муддет бутюн керекли весикъалар тапшырылгъан сонъ эсаплана.
Сюргюн этильгенлер ве оларнынъ балалары ичюн ватандашлыкъ къабул этилювининъ къолай бир укъукъий усулы бармы?
Эбет, сюргюн этильгенлер ичюн Русие Федерациясы ватандашлыгъы къабул этилювининъ саделештирильген тертиби бар. Президентнинъ къарарына коре, эгер сюргюн этильген инсанларнынъ озьлери я да оларнынъ догърудан сойлары, эвлятлыкъ балалары я да омюр аркъадашлары Къырым МССР территориясындан къанунсыз сюргюн этильген олсалар, олар ичюн саделештирильген тертип чалыша.
Озюнъиз акъкъында тариф этинъиз, тахсилинъизни не ерде алдынъыз?
Мен Таджикистанда догъдым. 1991 сенесине къадар Душанбе шеэринде яшадым. Айны шеэрде 1991 сенеси мектепни битирдим. Мектепни битирген сонъ, Къырымгъа авдет олдым. Сонъра Украина ордусында арбий хызметимни кечтим. 2000 сенеси Одесса миллий юридик академиясында укъукъшынаслыкъ зенаатыны огрендим. 1996-2014 сенелери девамында ватандашлыкъкъа алув ве инсан акълары боюнджа «Содействие» джемаат тешкилятында чалыштым. Ишиме ватандашлыкъ меселелери боюнджа мутехассыс оларакъ башладым, сонъра юрист олдым. 2009 сенесинден башлап исе, тешкилятнынъ иджраий мудири олдым. Фонднынъ эсас фаалиети репатриантлар, эксерий алларда, къырымтатарлар, ватандашлыгъы олмагъан шахыслар ве къачакъларнынъ укъукъий статусынынъ бельгиленювинен багълы эди. 1997 сенесинден эвлийим. 2 балам бар, къыз ве огълан. Экиси де шимди Къырым Федераль университетининъ студентлери олалар.
«Озюне насыл давранышны корьмеге истесенъ, башкъаларгъа да айны давран»
Сизинъ омюр шиарынъыз?
Умумий омюр шиарым ёкъ. Чюнки яшайыш девамында базы шейлерге янъыдан, башкъаджа бакъмагъа башлайсынъ. Девиз дегиль де, къаидем бойле: «Озюне насыл давранышны корьмеге истесенъ, башкъаларгъа да айны давран», «Башкъаларны тенкъит этмесенъ, озюнъ де тенкъит этильмезсинъ». Умумен исе, эр вакъыт самимий, позитив олмагъа тырышам, имкяным олгъаны къадар якъынларыма ярдым косьтермеге арекет этем. Чюнки дюнья «айланма дюньясы» дейлер, – не япсанъ да, айнысыны аладжакъсынъ.
Окъуйыджыларымызгъа тилеклеринъиз.
Эр даим мусбет олунъыз. Эр кунюнъиз тебессюмнен башлансын, юрегинъиз къуванчнен толсун, эвинъизде исе, боллукъ-берекет ве тынчлыкъ олсун. Аллаху Тааля эпинъизге кучь-къувет, икмет ве чокъ йыл яшамагъа насип этсин!
Эвелина Аблязова