Эль-Мутекеббир – буюкликте эши, бенъзегени олмагъан.
Аллах буюктир! Буюклик тек Онъа хастыр. Ич кимсе ве ич бир шей Раббимизге бенъземей. О,a яратылгъанларгъа хас олгъан сыфатлардан узакътыр. Эр бир махлюкъта Онынъ буюклиги ифаде этиле. Раббимиз Озю Къуран-ы Керимде бойле дей: «О, Аллах, Ондан гъайры Илях ёкъ. .О – Маликтир (эр шейге саиптир), Къуддустыр (эр тюрлю эксикликтен узакътыр), Селямдыр (къулларыны селяметликте ве эсенликте туткъандыр), Муминдир (хавфсызлыкъ бергендир), Къоругъандыр, Азиздир (сонъсуз устюнликке саип олгъандыр), Джеббардыр (Истегенини ич бир маниасыз япкъан ве яптыргъандыр), Мутекеббирдир (керчек буюкликке ляйыкъ олгъандыр). Аллах Онъа къошкъанлары шериклерден узакътыр» («Хашр» суреси, 59/23 ает).
Бизим ич бир тюрлю кучюмиз ёкъ, биз аджизмиз, Аллах исе, буюктир, мутекеббирдир. Эгер буны анъласакъ, иманымыз къуветленир ве Раббимизнинъ бизге севгиси артар.
Эр-Раззакъ – Бутюн махлюкъларнынъ рызыкъыны берген ве ихтияджларыны къаршылагъан.
«Эр-Раззакъ» сёзю «рызыкъ» сёзюнден мейдангъа келе, «рызыкъ» сёзюнинъ манасы да – инсангъа бу дюньяда яшамасы ичюн керек олгъан шейлердир. Яни, Раббимиз инсангъа бутюн аяты девамында эр кунь берген ниметлердир. Аллах бу кяинатны ве ичиндекини яратты. Бизге де бу яраткъанларыны къулланувымызгъа берди. Къуран-ы Керимде Аллах бойле дей: «Шубесиз, Аллах рызыкъ берген, сагълам къувет саибидир» («Зарият» суреси, 51/58 ает). Башкъа аетте де бойле кече: «Эй, инсанлар! Аллахнынъ сизге олгъан ниметини хатырланъыз; Аллахтан башкъа сизге коктен ве ерден рызыкъ береджек бир яратыджы бармы? Ондан башкъа илях ёкътыр. Насыл ола да, (тевхидден куфюрге) чевирилесинъиз?» («Фатыр» суреси, 35/3 ает). Бу дюньяда, иман эткенге де, иман этмегенге де, Аллах эр кеске рызыкъыны бере. «Ер юзюнде рызыкъы Аллахкъа аит олмагъан ич бир джанлы ёкътыр…» («Худ» суреси, 11/6 ает).
Рызыкъ Аллахтандыр, бизим ишимиз исе, Онъа дуа этип, элимизден кельгенини япмакъ.
Эль-Алим – Бильген. Сакълы, ачыкъ, кечкен, келеджек, эр шейни, энъ тафсилятлы шекильде бильген.
Эль-Алим ады «илим» сёзюнден мейдангъа келе. «Илим» сёзюнинъ манасы – бильги, анълав (асылны корьмек). Аллахкъа нисбетен бу сёзнинъ манасы даа кеништир, Онынъ бильгиси махлюкъларнынъ бильгисинден фаркъ эте. Инсаннынъ илими сынъырлангъан ве аздыр, Раббимизнинъ илими исе, минсиздир ве сынъырсыздыр, Аллахнынъ Озюнинъ, Онынъ яраткъанларынынъ арекетлерини ве бутюн кяинатта олып кечкенлерни къаврап ала. Аллахнынъ бу ады Къуран-ы Керимде 157 кере анъыла. Бойле аетлернинъ бири будыр: «О, ойле Аллахтыр ки, Ондан башкъа илях ёкъ. О, корюнмегенни ве корюнгенни бильгендир. О, Рахмандыр, Рахимдир» («Хашр» суреси, 59/22 ает).
Ич бир шей Аллахнынъ бильгисинден тыш къалмаз! Ич бир шейни Ондан сакълап оламамыз. «Гъайыпнынъ анахтарлары Аллахтадыр; оларны (сакълы шейлерни) Ондан башкъасы бильмез. О, ерде ве денъизде не бар исе (эписини) биле; Онынъ илиминден тыш (хабери олмадан) бир япракъ биле тюшмез. О, ернинъ къаранлыкълары ичиндеки тек бир данени биле билир…» («Энам» суреси, 6/59 ает). Эгер буны яхшы анъласакъ, эр ишимизни япкъанымызда буны хатырласакъ, иманымыз даа да къуветленир.
Таир ИБРАИМОВ