Эр-Рахман – Мераметли
Бу дюньяда бутюн махлюкъларына нисбетен, инсанлар ве джинлер арасындан эм иман эткенлерге, эм де иман этмегенлерге нисбетен Мераметли олгъан. Бутюн джанлыларгъа рызыкъларыны берген.
Аллахнынъ аджайып Рахман ады Къуран-ы Керимде чокъ анъыла ве чокъ вакъыт Рахим адынен берабер къулланыла. Рахман ве Рахим – бу сонъсуз кучь саиби олгъан Раббимизнинъ эки азамат адыдыр. Экиси де бир тамырдан мейдангъа кельген (оларнынъ темелинде «рахиме», яни «мерамет этмек», «багъышламакъ» фиилинден кельген «рахмет», яни «мерамет» сёзю турмакъта). Экиси де ернинъ ве коклернинъ Яратыджысы олгъан Аллахнынъ мераметини, шевкъатыны, аджынувыны бильдире. «Рахман» сыфаты Аллах мераметининъ кенъишлигини косьтере, «Рахим» исе, Онынъ махлюкъларына нисбетен косьтерген мераметини акис эте, бираз тарджа манада келе. «Рахман» сёзю, «Рахим» сёзюне бакъкъанда, даа кенъдир. Ислям алимлери анълаткъанына коре, Аллахнынъ «Рахман» ады эр шейни къаврап алгъан мераметни, шевкъатны ве аджынувны косьтере, «Рахим» исе, тек иман эткенлерге махсустыр. Экисининъ де, чокъусы алларда, бир ерде анъылмасы, Юдже Раббимизге дуа эткенимизде, эм эр шейни къаврап алгъан мераметини, эм де бизге хас олгъан мераметини тилемемиз кереклигини косьтере.
Къуранда бойле буюрыла: «Айт: «(Истесенъиз,) Аллах деп дуа этинъиз, (истесенъиз,) Рахман деп дуа этинъиз, къайсы биринен дуа этсенъиз де, энъ гузель исимлер Онынъдыр» («Исра» суреси, 17/110 ает).
Дигер аетте исе, Раббимиз бойле буюра: «О, ойле Аллахтыр ки, Ондан башкъа илях ёкътыр. О, корюльгенни де, корюльмегенни де биле. О, Рахмандыр, Рахимдир» («Хашр» суреси, 59/22 ает).
Юдже Аллах озь мераметини корюнген ве корюнмеген бутюн барлыкъкъа нимбетен косьтере. Куньде кунеш нурлары ерни айдынлата ве къыздыра, ер озегининъ сыджагъы оны ашагъыдан къыздыра, сув тонналардже кокке котериле, сонъ исе, ягъмур шекилинде ер юзюни сувара, еллер эсе ве буларны бир тертипке кетире – буларнынъ эписи ве даа нидже-нидже корьмегенимиз адиселер, низам, тертипнен, буюк незарет астында олып кече. Эписи де индже эсап нетиджесидир. Буларны ве, асылында, бу дюньяда олгъан эр шейни Юдже Раббимиз бизлерге такъдим эте, амма, сонъра, буларнынъ эписинден сораладжакъмыз. Онынъ ичюн, келинъиз, бугуньки куньден башлап, Раббимизнинъ эмирине уяйыкъ, Оны танып, шу адларынен анъайыкъ. Бутюн кяинатны яраткъаныны яхшы анълайыкъ ве Рахман сыфатына тек Онынъ ляйыкъ олгъаныны тасдыкълайыкъ!
«Коклерни, ерни ве экисининъ арасындакилерни алты куньде яраткъан сонъ, Аршкъа укюм эткен Рахмандыр. Буны бильгенден сора» («Фуркъан» суреси, 25/59 ает).
Эр-Рахим – Мераметли
Ахиретте тек иман эткенлерге мерамет косьтерген манасына келе. Кене де ахиретте сонъсуз ниметлерини фаний дюньяда берильгенлерни хайырлысынен къуллангъанларгъа берген Аллахнынъ адыдыр.
Аллахнынъ Рахман ады кенъиш манагъа келип, бутюн махлюкъларгъа нисбетен мераметини бильдирсе, Рахим ады бираз тар манада келип, тек иман эткенлерге аиттир. Рахим ады сурелернинъ башында, «бисмилляхта» Рахман адынен берабер келе, «Фатиха» суресининъ 3-нджи аетинде ве башкъа аетлерде бераберликте къулланыла. Аллахнынъ Рахман ады ахиретте тек иман эткенлерге мераметли оладжагъыны бильдирсе де, чокъ аетлерде «Багъышлайыджы», «Афу эткен», «Тёвбелерни къабул эткен» маналарындаки адларнен берабер къулланыла. Меселя: «Олар бильмейлерми, Аллах къулларынынъ тёвбесини къабул эте ве садакъаларны да ала. Аллах Тевваб (тёвбелерни къабул эткендир), Рахимдир (пек мераметлидир)» («Тёвбе» суреси 9/104 ает). Атта, Аллах джезасы къатты олгъаныны айткъанда биле, онен берабер мераметли олгъаныны хатырлата: «Билинъиз ки, шубесиз, Аллахнынъ джезасы къаттыдыр ве, шубесиз, Аллах Багъышлайыджыдыр, Рахимдир» («Маиде» суреси, 5/98 ает).
Эгер биз Аллахнынъ сонъсуз мерамет саиби олгъаныны анъласакъ, тёвбелеримиз ве дуаларымыз даа да самимий олур. Юреклеримиздеки умют янъы кучьнен парылдар ве «Зумер» суресининъ 53 аетинде Раббимиз буюргъанына уйып, шу умютлеримиз ич де кесильмез! «Айт: «Эй озь нефислерине къаршы ашыры кеткен къулларым! Аллахнынъ рахметинден умют кесменъиз! Шубесиз, Аллах бутюн гунахларны багъышлай. Шубесиз, О, Багъышлайыджыдыр, Рахимдир» («Зумер» суреси, 39/53 ает).
Эль-Азиз – Азиз, Къудретли
Ич енъильмез, сонъсуз кучь ве къудрет саиби. Бутюн кяинаттакилернинъ устюнде акъикъий меджал саиби. Кучю ве къудрети эр шейге еткен. Эр шейни О яраткъан ве эр шейге О кучь бере. Ич кимсеге ве ич бир шейге ихтияджы олмагъан. Эр шейнинъ Укюмдары ве Малиги олгъан тек Азиз Аллахтыр!
«Ана къарынында сизни тилегени киби шекиллендирген Одыр. Ондан башкъа илях ёкътыр. О Азиздир, Хакимдир» («Ал-и Имран» суреси 3/6 ает). Бизлерни, ер юзюни, дюньяны ве кяинатны яраткъан Аллахтыр. Кяинатта олгъан бутюн къанун-къаиделерни, фезанынъ озюни ве вакъытны О яратты. Сонъсуз кучь ве къудрет саиби кене де Одыр.
Инсан имандан узакълашкъанда, аятындаки эр шейни озю къазанды, деп тюшюнмеге башлай, сонъ озюни башкъалардан устюн деп сая, атта, сонъ дередже кучь ве къудрет саиби Аллахны терк эте, базылар, атта, озюни илях деп сая. Бойле янълыш, ёкъ этиджи фикирлерден узакъ турмалымыз. Эгер Аллахнынъ гузель адларыны огренсек ве маналарыны анъласакъ, бу иш даа къолай олур!
Таир Ибрагимов