Рамазан айынынъ 27-джи геджеси (июльнинъ 1-ден 2-джыге кечер геджеси) Ислямда энъ мукъаддес сайылгъан геджедир. Бу гедже инсанларгъа дюнья ве ахиретте бахтлы олмакънынъ ёлларыны косьтерген, къаранлыкълардан чыкъарып, айдынлыкъкъа къавуштыргъан мукъаддес китабымыз Къуран энмеге башлады. Бу гедженинъ фазилетини анълаткъан «Къадир» суресинде Юдже Раббимиз бойле буюра: «Биз оны (Къуранны) Къадир геджесинде эндирдик. Къадир геджеси не олгъаныны сен билесинъми? Къадир геджеси бинъ айдан хайырлыдыр. О гедже Рабблерининъ изининен мелеклер ве Рух (Джебраил) эр иш ичюн энер турарлар. О гедже селяметлик толудыр. Та танъ догъувына къадар».
Риваетке коре, Пейгъамберимизге (с.а.в.) умметининъ омюри косьтерильди. Пейгъамберимиз уммети къыскъа омюринде япкъан ибадетлеринен башкъа умметлернинъ узун омюрлеринде япкъан ибадетлерине етишип оламазлар, деп, тюшюнип кедерленген эди. Аллаху Тааля да Пейгъамберимизге (с.а.в.) «Къадир» суресини эндирип, кедерини севинчке чевирди.
Келинъиз, шимди «Къадир» суресининъ маналарына бакъайыкъ:
- Биз оны (Къуранны) Къадир геджесинде эндирдик.
Къуран окъулгъан, окъумакъ иле ибадет этильген китаптыр. Къуран вахий ёлунен кельген Аллахнынъ сёзюдир. Иште, бу аетте Аллах шуны бильдире: «Биз бу мубарек китапны топтан Къадир геджесинде дюнья семасына Бейтуль-Иззеге эндирдик». Бундан сонъ Къуран 23 сенеде ает-ает, суре-суре энди.
- Къадир геджеси не олгъаныны сен билесинъми?
Къуран, Къадир геджеси энгени ичюн, о, Аллах къатында мубарек бир гедже сайыла. Бу себептен «Духан» суресининъ 3-нджи аетинде Аллах бойле буюра: «Биз о Къуранны мубарек бир геджеде эндирдик».
Къадир келимесининъ манасы – «къадри, къыймети ве шерефи юдже», демектир. Бир башкъа манасы да – такъдир геджесидир.
- Къадир геджеси бинъ айдан хайырлыдыр.
Бинъ ай – 83 йылдан даа чокъ заман, демектир. Демек ки, бир кимсе бир Къадир геджесини ибадетнен кечирсе, 83 йылдан даа чокъ ибадет эткен киби ола.
Къадир геджесининъ къайсы геджеде олгъаны акъкъында Пейгъамберимиз бойле буюргъан: «Сиз Къадир геджесини Рамазаннынъ сонъки он куню ичинде тек ракъамлы геджелерде аранъыз». Бир башкъа хадисте де Пейгъамберимиз: «Ким Къадир геджесини арамагъа истесе, оны Рамазаннынъ сонъки еди кунюнде арасын», – деп, буюргъан (Бухарий; Муслим).
Пейгъамберимиз Рамазаннынъ сонъки он кунюнде эр вакъыттакинден даа чокъ ибадет этип, аиле азаларыны да ибадет ичюн уяндыра эди (Бухарий).
Ислям менбалары бильдиргенине коре, Аллаху Тааля Къадир геджесини ве ондан да башкъа базы шейлерни гизли тутты. Меселя, Джума куню дуа къабул этильген саат; беш вакъыт намаз ичинде салят-ы вуста (орта намаз); Аллахнынъ исимлери ичинде Исм-и Азам; бутюн ибадетлерде Аллахнынъ ризасы; заман ичинде къыямет, аят ичинде олюм вес аире. Буларнынъ гизли тутылмасындан макъсат – муминлернинъ уяныкъ, дикъкъатлы ве даима Аллахкъа ибадет ве итаат ичинде олмаларыны темин этмектир. Муминлер бойле буюк ве мубарек геджени гъафлет ичинде кечирмемели, ибадет ве къуллукънен дегерлендирмели. Бир хадис-и шерифте Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле буюра: «Ким Къадир геджесини, фазилетине инанып ве севабыны тек Аллахтан умют этип, ибадет ве итаатнен кечирсе, онынъ кечкен гунахлары багъышланыр» (Бухарий).
- О гедже, Рабблерининъ изининен, мелеклер ве Рух (Джебраиль), эр иш ичюн энер турарлар.
Джебраиль (а.с.): «Биз анджакъ Раббнинъ эмринен энемиз. Кечмишни ве келеджекни ве экиси арасындакилернинъ эписини бильмек анджакъ Аллахкъа махсус ве Раббинъ аслы да унуткъан дегиль», – деп, буюргъан («Мерьем» суреси, 19/64 ает). Иште, мелеклер бу шекильде энелер. Олар, Аллахнынъ эмрини ерине кетирмек ичюн энелер. Мелеклер ерге энгенде, муминлерге: «Къоркъманъыз, кедерленменъиз, сизге ваде этильген дженнетнен севининъ. Биз дюньяда да, ахиретте де сизинъ достларынъыздырмыз. Сизге дженнетни мужделеймиз ве сиз ичюн дженнетте джанынъызнынъ истеген эр тюрлю ниметлер бар», – дерлер («Фуссилет» суреси, 41/30-32 аетлер). Бундан да башкъа, олар, муминлер ичюн бойле дуа этерлер: «Эй, Раббимиз сенинъ рахметинъ эр шейни сарып алды. Тёвбе этип, сенинъ ёлунъа таби олгъанларны багъышла ве оларны джеэннем азабындан къорчала!» («Мумин» суреси, 40/7 ает).
- О гедже селяметлик толудыр. Та танънынъ догъувына къадар.
Яни бу гедже танъ ери агъаргъанына къадар селяметлик, къуртулыштыр. О гедже мелеклер муминлерни селямлар. Юдже Аллах о гедже инсангъа хайыр ве селяметлик берир. Яни, акъшамдан сабагъа къадар бутюн гедже хайырлыдыр ве эр тюрлю яманлыкътан къорчалангъан. Бундан да башкъа, бутюн япылгъан ибадетлернинъ къыймети пек буюк.
Бунъа коре, Къадир геджесини намаз къылып, Къуран окъуп, тёвбе, истигъфар ве дуа этип кечирмек керекмиз. Намаз борджу олгъанлар, нафиле намаз къылмадан эвель, ич олмаса, беш вакъыт къаза намазларыны къылмалары даа догъру олур. Къазалары ёкъ олса, нафиле къыларлар. Къуран-ы Керим дюньягъа энмеге башлагъан бу мубарек геджеде Къуран окъумакънынъ айры бир къыймети бар.
Табиинлерден Суфьян-ы Севрий бойле деген: «Къадир геджесинде дуа ве истигъфар этмек, намаздан даа да севимлидир. Къуран окъуп, сонъра дуа этмек даа да гузельдир» («Теджрид-и сарих»).
Азрет-и Айше (р.а.) Пейгъамберимизден сорагъан эди: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Къадир геджесине расткельсем, насыл дуа этейим?». Ресулюллах (с.а.в.): «Аллахумме иннеке афуввун тухиббу’ль-афва фафуанни (Аллахым, сен чокъ афу этиджисинъ, афуны севесинъ, мени афу эт)», деп, дуа эт», – буюргъан» («Теджрид-и сарих»).
Бу мубарек геджеде япылгъан дуа ве ибадетлер къабул этиле. Бу себептен бутюн гедже ибадет, зикр ве дуалар этмели. Ким бутюн гедже отурып оламаса, ич олмаса, теравихтен сонъ бир микъдар дуа этмели.
Къадир геджеси Рамазаннынъ сонъуна якъынлашкъаныны хатырлата. Бу мунасебетнен, бутюн Къырым ве дюнья мусульманларынынъ Ораза байрамы хайырлы олсун. Рамазан боюнджа къазангъан яхшы ахлякъымызны бутюн йылгъа яяйыкъ. Рамазанда ораза тутып, фукъаре ве мухтаджларнынъ алыны даа да яхшы анъладыкъ, бу себептен, оларгъа нисбетен даа дикъкъатлы олып, ярдымлашайыкъ. Бундан да башкъа, бир ай боюнджа ораза тутып, ниметлернинъ къыйметини анъладыкъ. Бу себептен, бизлер бу ниметлерни бизге бутюн омюримиз боюнджа багъышлаган Аллахны да унутмайып, Онынъ оразадан башкъа эмирлерини де ерине кетирейик.
Къадир геджеси япыладжакъ ибадетлеримизни Раббим къабул этсин!
Иса ВЕЛИЕВ