Юдже Аллах Къуран-ы Керимде бойле буюра: «Эй, иман эткенлер! Аллахтан къоркъунъыз. Эр кес, ярын ичюн эвельден не ёллагъанына бакъсын. Аллахтан къоркъунъ. Чюнки Аллах, япкъанларынъыздан хабердардыр» («Хашр» суреси, 59/16 ает).
Алгъанымыз эр нефес бизни дюньядан бир муддет айыра ве ахирет аятына азырлай. Кечиргенимиз эр кунь аят такъвиминден къопкъан бир япракъ киби олып, омюр сермаесини эксильте. Олюмни ёкъ этмеге инсаннынъ кучю етмез. Къабирнинъ къапусыны къапатмакънынъ чареси ве имкяны ёкъ. Олюм эр джанлы ичюн такъдир этильген. Инсан бу алемде девамлы яшамакъ ичюн кельмеген. Ибадет, дуа, яни, Аллахкъа къуллыкъ этмек ичюн кельгендир.
Олюм ёкъ олмакъ дегиль, эбедий аяткъа кочмекнинъ бир вастасыдыр.
Эбедий аят, ай, йыл иле сынъырлы олмайып, девамлы бир аяттыр. Эбедий сеадетни къазанмакъ ичюн, аятымызны диний ольчюлерге келишкен шекильде къурып, келеджегимиз ичюн азырланмакъ керекмиз. Бу азырлыкънынъ вакъты ве мекяны бар. Вакъты бу омрюмиздир, мекяны исе – бу дюньядыр. Ахирет алемининъ азыгъы (запасы) оладжакъ хайырлы амеллерни дюнья аятында олгъанда япмакъ керек. Чюнки дюнья – ахиретнинъ тарласыдыр. Бу ерде экиледжек шейлер, ахиретте топланаджакъ.
Эбедий алем ичюн япыладжакъ азырлыкънынъ заман ве мекяннен багълы олгъаныны сёйледик. Бунъа бир мисаль берейик: ана къарнындаки баланынъ, докъуз айлыкъ бир вакъыт девамында, бутюн азалары текмиль ола ве кямиль бир беденге саип олып, дюньягъа келе. Ана я да бабада олгъан бир хасталыкъ я да баланынъ келишмесине маниа тешкиль эткен зарарлы бир алышкъанлыкъ олмасы себебинден, азаларындан биринде уфакъ бир эксиклик олып, дюньягъа кельсе, беден бу эксикликни 99 сене яшаса биле, тамамлап оламаз. Бу мантыкънен арекет этеджек олсакъ, айтабилемиз ки, диний вазифелерден докъуз вакъытлыкъ бир намаз борджу я да докъуз куньлюк ораза борджы олып, вефат эткен бир инсан, докъуз асыр къабирде ятса биле, бу эксикликнинъ тамамламасы мумкюн дегиль. Дигер ибадетлер, хайыр ве эйиликлернинъ нукъсанлыкълары да бойле. Демек ки, инсан ольген сонъ, къабирде энди ахирет ичюн бир шей япып оламаз. Акъылы башында бир мумин, индже тюшюнген ве огюни корген бир мусульман, эбедий аят ичюн азырланмакънынъ зарур олгъаныны биле, фикирлерини тюзельтип, хайырлы амеллер япа.
Пейгъамберимиз (с.а.в.) бизлерни бойле тенбиелей: «Акъыллы инсан нефсине аким олгъан ве олюмден сонърасы ичюн азырлангъандыр» (Тирмизи).
Хазрети Эбу Бекир (р.а.), ахирет азыгъы (запас) азырламагъан кимсенинъ вазиетини бойле анълата: «Азыкъсыз (запассыз) къабирге кирген, геми олмадан денъиз ёлджулыгъына чыкъкъан киби».
Яшагъанымыз бу дюнья аяты, макъсад дегиль, васта олгъан бир аяттыр. Яни биз бу дюньяда, ахирет саадетини къазанмакъ ичюн яшаймыз. Пейгъамберимиз бойле буюра: «Лезетлерни кескен шейни (Олюмни) чокъ анынъыз».
Ибн Умер (р.а.) бойле ривает эте: «Пейгъамбернен берабер эдим. энсардан бир адам кельди. Пейгъамберге селям берди ве бойле деди: «Эй, Аллахнынъ Ресули, муминлернинъ фазилет джиэтинден энъ устюн кимдир?». Пейгъамберимиз: «Ахлякъы энъ гузель олгъаныдыр», – деп, буюрды. О инсан: «Я муминлернинъ энъ акъыллысы кимдир?»,– деди. Пейгъамберимиз бойле джевап берди: «Олюмни энъ чокъ анъгъан ве олюмден сонърасы Ахирет ичюн азырланув да энъ гузель ёлны туткъан, иште, олар акъыллыдырлар».
Пейгъамберимиз (с.а.в.), сахабеден Эбу Зерр ве онынъ адынен бизлерни бойле тенбиелей: «Эй, Эбу Зерр, геминъни тазерле, чюнки денъиз терен. Азыгъынъны (запасыны) яхшы азырла, чюнки ёлджулыкъ узун. Юкюнъ енгиль олсун, чюнки ёлунъ пек тик (подъём высокий). Ишинъни ихляснен яп, чюнки ярамай ишни яхшысындан айыргъан Аллах Басирдир».
Хадис-и шерифни яхшы анламакъ ичюн, бир бенъзетме япмакъ файдалы олур. Кяинат бир денъизге, инсан да бир гемиге бенъзетиле. Дюньядан ахиретке кеткен бир ёлджу, бу денъизде сагъ-селямет ёлджулыкъ япмакъ ичюн ве гунах дерьясында богъулмамакъ ичюн, эксикликлерини тамамламакъ ве озюни янъыдан шекилендирмек керек. Къабаатлар ве гунахлар – агъыр бир юктир. Буларнынъ ахиретте месулиети – пек буюк. Бу юкни енгиллештирмек демек, гунахтан узакъ турмакъ, демектир.
Дюнья фанийдир. Бир киши козьлерини къапаткъанда, амель дефтери де къапана. Артыкъ дефтерге севап ве гунах язылмаз. Хайырлы амеллер ичинде ойлеси бар ки, о ишлернинъ саиплери вефат эткен олсалар, бойле амель дефтерлерине севап язылмагъа девам эте.
Бу мевзуда Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле буюра: «Бир инсан ольген вакъытта амелининъ язылмасы кесиле. Анджакъ учь инсаннынъки къапанмаз: садакъа-и джарие япкъан, файдаланылгъан бир илим ве озюнден сонъ онъа дуа эткен бир бала къалдыргъан олса» (Муслим).
Садакъа-и джарие халкънынъ файдаланувы ичюн япылгъан джами, чешме, хастахане, копюр киби файдалы шейлердир. Халкъ булардан файдаланса, бу хайырлы амеллерни япкъан кишининъ амель дефтерине севап язылмагъа девам эте. Эсернинъ саиби ольсе, халкъкъа файдалы олгъан бу шейлер аякъта тургъандже ве инсанлар ондан файдалангъандже, бу шейлерни япып, халкънынъ файдаланувы ичюн берген кимсенинъ амель дефтерине севап язылмагъа девам эте.
Хастаханелер, сувсызларнынъ сувсызлыгъыны кеткизген чешмелер, ёллар ве копюрлер, эписи садакъа-и джарие сыныфына кире. Инсаниетнинъ файдаланаджагъы бир ильми девам эттиреджек талебе етиштирген я да бу ёлда эсер язгъан, джаиллик денъильген къаранлыкътан инсанларны къуртаргъан алимлерининъ де амель дефтери къапанмаз. Окъуткъан талебелери, халкънынъ акъылларыны айдынлата, язгъаны эсери инсанларнынъ проблемаларыны аль эттикче, бу файдалы илимни исанлыкъкъа багъышлагъан инсаннынъ да амель дефтерине девамлы оларакъ севап язылыр.
Дюньягъа кельген баланынъ осюп келишмеси, вакътында къальбине иман, элине Къуран ве коксюне виждан ерлештирип, хайырлы бир эвлят етиштирген кишининъ де амель дефтери къапанмайджакъ. Баласы онъа дуа эткендже, ана-бабанынъ амель дефтерине севап языладжакъ.
Инсанны файдалы ишлерден токътаткъан базы факторлар бар. Яман аркъадаш, къызгъанчлыкъ ве даима яманлыкъны ишлетмек ичюн, весвесе берген шейтан киби факторлардыр. Бу зарарлы элементлернинъ тесирине тутылгъан кимсе, ибадетлерден сувар ве гунахларгъа якъынлашыр. Козю фаний аяткъа къапанып, эбедий аяткъа ачылгъан вакъытта, туткъан ёлнынъ зарарлы олгъаныны анъласа да, пек кеч къалгъан олур.
Юдже Раббимиз, къальбимизге уяныкълыкъ берсин ве гъафлеттен уянувымызны къолайлаштырсын. Дюнья аятынынъ зевкъ ве ренклерине алданып, ахиретни унуттырмасын. Джумлемизге бу дюньяда, эбедий алемде бизни сеадетке къавуштыраджакъ бир аят яшамагъа насип этсин.
Иса ВЕЛИЕВ