«Аллаху Таалянынъ ёллагъан биринджи аети: «Окъу!» эди. Эгер биз эвлятларымызны адетимиз, динимиз боюнджа окъутсакъ, бутюн халкъымызнынъ дереджеси оседжек. Онынъ ичюн эпимиз окъувгъа ынтылмакъ керекмиз», – бойле фикирлернен бизнен Къырымда екяне Къалай ислямий илимлер медресесининъ мудири Эдем Люманов пайлашты.
Бир вакъытлары Къалай ислямий илимлер медресесининъ талебеси олгъан Эдем Люманов шимди онынъ мудири вазифесини эда эте. Онынъ омюр аркъадашы Айше Люманова исе, медресенинъ къызлар болюгинде мудир ярдымджысыдыр. Бу акъта Эдем оджа бойле дей: «Озь тахсилимиз де бу медреседен башлангъан эди. Энди бу медресеге хызмет этмеге заманы кельди».
Исмаил Гаспринский заманында Зынджырлы медресе энъ шерефли алий окъув юрту эди. Онынъ диварларындан аман-аман бутюн къырымтатар зиялыларымыз кечти. Яни медресенинъ буюк имкянлары бар. Эдем оджа, ишбу имкянлар бугуньки куньде омюрге кечирилеми?
Эдем оджа: 1998 сенеси къурулгъан бу медресе эски усулгъа коре дерс бермеге ве янъы зиялыларны етиштирмеге арекет эте. Афсус ки, халкъымызнынъ башына кельмеген беля къалмады. Эльбетте, медреселер де къапатылды. Халкъымыз озь динини, урф-адетини огренемеди. Къырымгъа къайткъан сонъ, чокъ шукюр, ярдым элини узаткъан диндашларымыз келип, бу джереянны гъайрыдан башлаттылар. Ве шимди Къурманда хафызлар меркезимиз де бар. Умумен, Къырым боюнджа чалышкъан имамларымызнынъ чокъу Къалай медресесининъ мезунларыдыр. Эм эркеклер, эм де къадын-къызларымыз. Чюнки эркек болюги олгъаны киби, къызлар болюгимиз де мевджуттыр. Иншаллах, бугунь диний бильгилерини алгъан эвлятларымыз ярын халкъына, Ватанына хызмет этеджек. Имамлыкъ, оджалыкъ япар, даа илери кетмеге истеселер, ёллар ачыкътыр. Къазан университети, Тюркиедеки университетлер, арап дюньясындаки иляхият университетлери бар. Бугунь де бугунь имкянларымыз бу дереджеде. Эльхамдулиллях!
Фикиринъиздже, медреседе насыл исляатлар кечирмек керек?
Эдем оджа: 3 йыллыкъ медресемизни биз 2 йыллыкъ яптыкъ. Бунен берабер, иншаллах, 2 йыл ичинде толусынен бутюн программаны кечеджекмиз. Фикиримдже, медреседе окъугъан талебелернинъ интизамлы бир шекильде чалышмакъ алышкъанлыкъларыны пекитмек керек. Чюнки меракълы бир шей корьдим. Шимдики несиль элинде курек тутмасыны бильмей, бир мых къакъып оламай. Мусульман инсан тек намаз къылгъан, оразасыны туткъан ве саир ибадетлерини ерине кетирген бири дегильдир. Мусульман бир инсан, эвеля, къоранта реисидир, онынъ ичюн несилимизни эм маддий, эм де маневий оларакъ етиштирмек керек. Бир де медресемизнинъ азбарында кунюмизнинъ шартларына уйгъун бир спорт залнынъ къурулмасы зарурдыр. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) айткъаны киби: «Сагълам бир мумин, зайыф бир муминден даа хайырлыдыр». Бу – тек иман сагълыгъы дегиль де, беден сагъламлыгъыны де ичине къаврап ала.
Эдем оджа, сиз Къырымда энъ гузель муэззинлерден бири сайыласынъыз. Фикиринъиздже, эзанны дюльбер окъугъанларнынъ сайысыны насыл арттырмакъ мумкюн?
Бу инсаннынъ истидатынен багълы олгъан шейлер. Медресемизге кельген талебелер озь истидатларыны инкишаф эттире. Гузель эзан окъугъанларнынъ сайысыны арттырмакъ ичюн Муфтиятымыз эки йылдан берли Къырым боюнджа «Эзан седасы» ярышыны кечире. Гъалебе къазангъан иштиракчилер Къырымнынъ чешит джамилерине хызметке давет этиле.
Къалай медресеси диний хызметчилерни азырлай, медресе мезунлары насыл сааларда чалыша биле?
Эдем оджа: Эр ерде чалыша биле. Энъ эсасы, темель, яни диний бильгилерни алгъан генч эр ерде окъуй биле, бутюн университетлерге весикъаларыны тапшырмасы мумкюн, эм де чалыша биле. Ялынъыз бир оджа оладжакъ олса, динни бильген оджа ола, бир муэндис олмагъа истесе, демек темель диний бильгилер алып, мусульман бир муэндис олмасы мумкюн. Яни къапылар эр бир саада ачыкъ.
Медресе ана-бабалар ве абитуриентлернинъ дикъкъатыны ненен джельп эте биле?
Эдем оджа: Медресемиз бутюнлей бедава, бутюн шараитлеримиз бар. Эвлятларынъыз сыджакъта, къарыны токъ шекильде окъуй ве тахсиль ала билелер. Бундан да гъайры, огълан балаларгъа биз машина айдамакъ курсларыны кечмеге имкян беремиз.
Айше оджа: Къызлар болюгимиз акъкъында айтсакъ, диний дерслер янында тикиш я да ашчылар курсларыны кечирмеге ниетимиз бар.
Якъын заманда янъы окъув йылы башланаджакъ. Кириш кампаниясы насыл кечеджек?
Эдем оджа: Къабул этюв август айынынъ сонъуна планлаштырыла. Окъумагъа ниети олгъан талебелер ана-бабаларынен келип, мулякъат (собеседование) кечерек, окъумагъа акъ къазанаджакъ.
Сиз 4 баланынъ ана-бабасы оласынъыз. Бала тербиесинде эсас принциплеринъиз насыл?
Эдем оджа: Бала тербиесиндеки эсас принципим – балаларгъа ана-бабасына, сой-сопуна, къомшуларына ве, умумен, бутюн инсанларгъа нисбетен сайгъылы олмаларыны огретмек керек, чюнки исьян – инсанлыкънынъ белясыдыр.
Айше оджа: Бала тербиесинде дикъкъат этиледжек хусус – Аллахкъа ляйыкъ бир къул етиштирмек. Яни Аллахнынъ сёзюни, эмирлерини бильген эвлят тербиелемек. Эльбетте, ватанперверлик дуйгъусыны ашламакъ, ана тилимизде лаф этмек меселеси де бар. Адалет – энъ биринджи бир принцип.
Яшларнен чалышкъанынъыз ичюн, сорамасакъ олмаз. Омюр аркъадашларны сайлагъанда, неге дикъкъат этмели?
Эдем оджа: Пейгъамберимизнинъ хадисине коре, тамырлары кимден олгъаныны араштырмакъ керек. Сайлагъан эшинъиз Аллахны ве Пейгъамберни таныгъан, ибадетинде олгъан инсан олмалы. Ве дюньялыкъ шейлерге дикъкъат этмемек керек. Чюнки дюньялыкъ шейлер бугунь бар, ярын ёкъ ола биле. Бугунь дюльберлик бар, ярын ёкъ ола биле. Эсас – ичимиздеки севги.
Айше оджа: Омюр аркъадашлар бир-бирини анъламакъ кереклер. Ве бир-бирине таянч олмалы.
Макъсадларынъыз насыл?
Эдем оджа: Макъсадым – медресе мудири оларакъ тек озь эвлятларымны дегиль де, халкъымнынъ эвлятларына диний тахсиль берип, миллетимизнинъ мувафакъиетли ве ватанпервер шахысларыны етиштирмек. Аллахнынъ огюнде акъ юзьлю ве бахтияр оладжакъ шахыслар азырламакъ.
Айше оджа: Аилемизни Аллахнынъ разылыгъыны къазанаджакъ бир къоранта япмакъ ве динимиз, халкъымызгъа файдалы бир несиль етиштирмектир.
Эвелина Аблязова