Ислям дини, инсаннынъ маневий дюньясыны къорчалагъаны къадар, онынъ беден сагълыгына да дикъкъат айыра, сагълыкъ ичюн телюкели олгъан шейлерни ясакълай, онъа сагълыкъ ве кучь къазандыргъан шейлерни мубах къыла (япылмасыны ясакъ этмей), бу шекильде сагълыкъ къорчалавына зиядесинен эмиет бере.
Ресулюллах Эфендимиз (а.с.) – Раббимизнинъ рахмет эдиеси ве сонъки тенбиелейиджисидир. О, Аллахтан алгъаныны беян эткен. Озюнден бир укюм къоймагъан, озю бегенгенине коре, бир шейни элял я да мубах саймагъан. О, он беш асыр эвель, хастадан башкъасына япышкъан хасталыкъкъа себеп олгъан микроп ве вирусларны, зарарлы бактерияларны дикъкъаткъа алып, булардан къорчалайджакъ етмиштен зияде эмир ве тевсие берген. Олардан бири де, хусусан, ичинде аш ве ичеджек олгъан къапларнынъ агъзыны къапалы тутмамызны эмир этмесидир. Онынъ ичюн къартбаба ве къартаналарымыз эр даим буны япалар ве бизден де япылмасыны истейлер. Демек ки, Пейгъамберимизнинъ эмирини ерине кетирелер. Аллах олардан разы олсун. Пейгъамберимизнинъ бу эмирини косьтерген ве бунъа делиль олгъан хадислер ашагъыдакилердир:
Сахабелерден Джабир бин Абдилляхтан (р.а.) япылгъан риваетте Ресулюллах Эфендимиз (а.с.) бойле буюргъан эди:
«Айван терисинден япылгъан сув къабынынъ агъызыны йипнен сыкъыджа багъла ве Аллахнынъ исмини анъ; къапнынъ устюни орьт, Аллахнынъ исмини анъ, истесе, бу орьтю онынъ устюне бир чубукъ къоймакънен биле олсун (ихмал этме)!» ( Бухарий, «Бедъуль-халькъ», 11; Эбу Давуд, «Эшрибе», 22).
Муслимнинъ япкъан риваетинде Ресулюллах Эфендимиз (а.с.) бойле буюргъан:
«Къапны яхшы этип орьтинъ, сув къабынынъ агъызыны яхшы этип багъланъыз. Чюнки йылда ойле бир гедже бар ки, онда веба (хасталыкъ асыл эткен микроп) энер де, устюнде орьтю (къапакъ) олмагъан бир къап, агъызы сыкъыджа багълы олмагъан бир сув къабы бар исе, мытлакъа онынъ ичине о вебадан энер (кирер)» (Муслим, «Эшрибе», 96, 99; Ибн Мадже, «Эшрибе», 16; Ахмед, 3-355).
Хадис-и шерифлерден шу анълашыла:
1. Сув ве аш къоюлгъан къапларнынъ, чанакъ-ларнынъ устюни къапатмакъ суннеттир. Ачыкъ къалдырмакъ мекрухтыр.
2. Къапларнынъ устюни къапаткъанда да, ачкъанда да, Аллахнынъ адыны анъмакъ, «Бисмиллях» демек – суннеттир.
3. Булашыджы хасталыкъны асыл эткен я да инсан сагълыгъы ичюн телюкели олгъан шейлерден къорчаланмагъа тырышмакъ, огюни алмакъ, сонъра да Аллахкъа ишанып таянмакъ – суннеттир.
4. Веба келимеси – булашыджы хасталыкъларнынъ умумий ады эди. Ресулюллах Эфендимизнинъ (а.с.): «Йылда бир гедже бар ки, о гедже веба энер», – буюрмасы анълайышлыдыр. Къадир геджеси Рамазан айы девамында сакълангъаны киби, хасталыкъны асыл эткен микробларнынъ къайсы гедже энеджеги, къапларгъа киреджеги белли дегильдир, эр гедже энебиле. Демек, шу фикирни козь-назарда тутып, къапларны яхшы этип орьтмек керек. Бу шекильде, Къадир геджеси не къадар берекетли исе, хасталыкъкъа алып кетирген микроблар да о дередже зарарлыдыр.
5. Ислям дини ве Пейгъамберимиз, он дёрт, он беш асыр эвель телюкели хасталыкъкъа алып кельген микробларгъа, вирусларгъа дикъкъатны «веба» сёзюнен чеккен.
Мевзунен алякъалы башкъа риваетлер де бар:
«Къапыны килитле ве Аллахнынъ исмини анъ. Чюнки, керчектен, шейтан килитли бир къапыны ачамаз. (Яткъанда) чыракъны сёндюр ве Аллахнынъ исмини анъ. Къабынынъ устюни орьт, истесе, устюне къояджагъынъ бир чубукънен олсун (ихмал этме) ве Аллахнынъ исмини анъ. Сув къабынынъ агъызыны яхшы этип багъла ве Аллахнынъ исмини анъ» (Бухарий, «Бедъуль-халькъ», 15, «Эшрибе», 22; Эбу Давуд, «Эшрибе», 22; Ахмед, 3/301, 319).
Джабирден (р.а.) бильдирильген риваетте бойле денъиле:
«Ресулюллах Эфендимизнен (а.с.) берабер эдик. Ичмек ичюн сув истеди. Андакилерден бир адам: «Сизге хурма шырасыны ичиртейимми?», – деп, сорады. О да: «Эльбетте», – дегенден сонъ, адам бутюн кучюнен ашыкъып чыкъты ве, чокъ кечмеден, ичинде хурма шырасы олгъан бир бардакънен кельди.
Ресулюллах Эфендимиз (а.с.) онъа: «Устюне къояджагъынъ бир чубукънен биле олса, оны орьтсе эдинъ я!», – деп буюрды (Муслим,«Эшрибе», 94; Эбу Давут, «Эшрибе», 22; Ахмед: 3/314).
Булардан анълашыла ки:
1. Ичинде аш я да сув олгъан къапларнынъ агъызыны орьтмек керек.
2. Бир ерге кеткенде я да юкъламагъа яткъанда, къапыларны килитлемек керек.
3. Юкълагъанда я да эвден айырылгъанда, ышыкъ, чыракъ ве оларгъа ошагъан шейлерни сёндюрмек керек.
Бу тедбирлернинъ бир де маневий джеэттен къорчаланув макъсады бар. Къайд этильген хусусларда телюкелернинъ огюни алгъанда, Аллахнынъ адыны анъмакъ, «Бисмиллях» демек… Аллахнынъ исмини анъмакъ къорчалайыджы мелеклернинъ кельмесини темин эте. Бу да косьтере ки, биз Аллахны хатырлап, Ондан ярдым истегенимизде, О, Озюне ёнельген къулларыны рахмет мелеклеринен къорчалай. Аллах джумлемизни къорчаласын.
Раим Гафаров