Ислям дини, инсаннынъ маневий дюньясыны къорчалагъаны къадар, онынъ беден сагълыгъынен де къорчалай; сагълыкъкъа зарар кетирген шейлерни ясакълай, онъа сагълыкъ ве кучь къазандыргъан шейлерни мубах къыла (япылмасыны ясакъ этмей). Бу шекильде сагълыкънынъ къорчаланувына зиядесинен эмиет бере.
Ресулюллах Эфендимиз – рахмет эдиеси ве сонъки тенбиелейиджидир. О, Аллахтан алгъаныны беян эткен. Озюнден бир хукюм къоймагъан, озь кейфине коре бир шейни элял я да мубах саймагъан. О, он беш асыр эвельси булашыджы (хастадан башкъасына япышкъан) хасталыкъкъа себеп олгъан микроб ве вирусларны, зарарлы бактерияларны дикъкъаткъа алып, булардан къорчалайджакъ етмиштен зияде эмир ве тевсие берген. Олардан бири де, хусусан, ичинде аш ве ичеджек олгъан къапларнынъ агъызыны къапалы тутмамызны эмир этмесидир. Онынъ ичюн къартбаба ве къартаналарымыз эр даим буны япалар ве бизден де истейлер. Демек ки, Пейгъамберимизнинъ эмирини ерине кетирелер. Аллах олардан разы олсун. Пейгъамберимизнинъ бу эмирини косьтерген ве делиль олгъан хадислер булардыр:
Сахабелерден Джабир бин Абдуллахтан (р.а.) япылгъан риваетте Ресулюллах Эфендимиз бойле буюргъан эди:
«Айван терисинден япылгъан сув къабынынъ агъызыны йипнен сыкъыджа багъла ве Аллахнынъ исмини анъ, къапнынъ устюни орьт, Аллахнынъ исмини анъ, истесе, бу орьтю онынъ устюне бир чубукъ къоймакънен олсун (ихмал этме)!» ( Бухарий, «Бедъу’ль-халькъ», 11; Эбу Давуд, «Эшрибе», 22).
Муслим япкъан риваетте Ресулюллах Эфендимиз бойле буюргъан:
«Савутны яхшы этип орьтюнъиз, сув къабынынъ агъызыны яхшы этип багъланъыз. Чюнки йыл ичинде ойле бир гедже бар ки, онда веба (юкъунчлы хасталыкъ) эне де, устюнде орьтю (къапакъ) олмагъан бир савут, агъызы сыкъыджа багълы олмагъан бир сув къабы бар исе, мытлакъкъа онынъ ичине о вебадан энер (кирер)» (Муслим, «Эшрибе», 96, 99; Ибн Мадже, «Эшрибе», 16; Ахмед, 3-355).
Хадис-и шерифлерден шу анълашыла:
1. Сув ве аш къоюлгъан къапларнынъ, чанакъларнынъ агъызыны орьтмек суннеттир. Ачыкъ ташламакъ мекрухтыр.
2. Къапларнынъ агъызыны орьткенде де, ачкъанда да, Аллахнынъ адыны анъмакъ, «Бисмиллях», демек – суннеттир.
3. Булашыджы хасталыкъны асыл эткен я да инсан сагълыгъы ичюн телюкели олгъан шейлерден къорчаланмагъа тырышмакъ, оларнынъ огюни алмакъ, сонъра да Аллахкъа ишанып таянмакъ – суннеттир.
4. «Веба» сёзю – юкъучлы хасталыкъларнынъ умумий ады эди. Ресулюллах Эфендимизнинъ: «Йылда бир гедже бар ки, о гедже веба эне…» буюрмасы гъает анъламлыдыр. Къадыр геджеси Рамазан айында сакълангъаны киби, хасталыкъны асыл эткен микробларнынъ къайсы геджеси энеджеги, къапларгъа киреджеги белли дегильдир. Бойле экен, эр гедже эне биле, демек. Буны козь огуньде тутып, къапларны яхшы этип орьтмек керек. Къадир геджеси не къадар берекетли исе, хасталыкъкъа алып кетирген микроблар да о дередже ольдюриджи ве йыкъыджыдыр.
5. Пейгъамберимиз, он дёрт асыр эвельси телюкели хасталыкъкъа алып кельген микробларгъа, вирусларгъа дикъкъатны «веба» сёзюнен чеккен.
Мевзунен алякъалы башкъа риваетлер де бар:
«Къапыны килитле ве Аллахнынъ исмини анъ. Чюнки, керчектен, шейтан килитли бир къапуны ачамаз. (Яткъанда,) чыракъны сёндюр ве Аллахнынъ исмини анъ. Къапнынъ устюни орьт, истесе, устюне къояджагъынъ бир чубукънен олсун (ихмал этме) ве Аллахнынъ исмини анъ. Сув къабынынъ агъызыны яхшы этип багъла ве Аллахнынъ исмини анъ…» (Бухарий, «Бедъу’ль-халькъ», 15; «Эшрибе», 22; Эбу Давуд, «Эшрибе», 22; Ахмед, 3/301, 319);
«Шубесиз ки, шейтан ич бир килитли ерни ачамаз, агъызы багълы олгъан ич бир сув къабына киремез ве орьтюли ич бир савутны ачамаз. Ве, керчектен, фасыкъчыкъ (зарарлы махлюкъат) инсанларнынъ устюне эвлерини якъып-якъып тутуштыралар!» (Эбу Давуд, «Эшрибе», 22; Тирмизий, «Этъиме», 15; Табераний, «Сифату’н-Небий», 21; Ахмед, 3/386, 395).
Джабирден (р.а.) бильдирильген риваетте бойле денъиле:
«Ресулюллах Эфендимизнен берабер эдик. Ичмек ичюн сув истеди. Андакилерден бир адам: «Сизге хурма шырасыны ичиртейимми?» – деп сорады. О да: «Эльбетте», дегенден сонъ, адам бутюн кучюнен ашыкъып чыкъты ве чокъ кечмеден, ичинде хурма шырасы олгъан бир бардакънен кельди. Ресулюллах Эфендимиз онъа: «Устюне къояджагъынъ бир чубукънен биле олса, оны орьтсейдинъ, я!» – деп буюрды» (Муслим, «Эшрибе», 94; Эбу Давуд, «Эшрибе», 22; Ахмед, 3/314).
Булардан анълашыла ки:
1. Ичинде аш я да сув олгъан къапларнынъ агъызыны орьтмек керек.
2. Бир ерге кеткенде я да юкъламагъа яткъанда, къапыларны килитлемек керек.
3. Лампа, чыракъ ве оларгъа ошагъан шейлерни сёндюрип, юкъламакъ я да эвден айырылмакъ керек.
Бу тедбирлернинъ бир де маневий джеэттен къорчаланув макъсады бар. Белли этильген хусусларда тедбир алгъанда, Аллахнынъ адыны анъмакъ («Бисмиллях») демек… Аллахнынъ исмини анъмакъ, къорчалайыджы мелеклернинъ кельмесине себеп ола. Бу да косьтере ки, биз Аллахны хатырлап, Ондан ярдым истегенимизде, О, Озюне ёнельген къулларыны рахмет мелеклеринен къорчалай. Буны унутмайыкъ ки, Аллах джумлемизни къорчаласын.
Раим ГЪАФАРОВ