Къардашлары Юсуф (а.с.) акъкъында белли бир фикир бирлигине баргъанларындан сонъ, «Олардан бири: «Юсуфны ольдюрменъиз! Эгер мытлакъа бир шей япаджакъ олсанъыз, оны къуюнынъ тюбюне атынъ да, кечкен ёлджулардан бири оны алсын (кетсин)», – деди» («Юсуф» суреси, 10 ает).
Бу теклифни япкъан Ехуда эди. О, буны къардашларына къабул эттирген. Оларнын тюшкен алы не къадар ибрет бериджидир! Къардашларнынъ энъ мерхаметли олгъаны биле, куньлемеси себебинден, Юсуфнынъ къуюгъа атылмасыны тевсие эткен эди. Бу да косьтере ки, дост киби корюнип, асылында, асет себебинден душман кесильгенлер олабиле инсан этрафында. Бойлелеринден, мумкюн олгъаны къадар, сакъынмакъ керекмиз.
Керчектен, догъру ёл саиби олгъанлар анджакъ къальби тири олгъан кимселердир. Бунынъ терси оларакъ да зикирден узакъ къалгъан бир юрек, нефиснинъ тесиринде къала, шехвет ве кунь-джюлик атеши иле къурып къаттылаша ве бедени ибадет этмез алгъа келе. Бу ал узьре къалгъан къальплер, къуругъан терек киби, атеште янмакътан башкъа бир ишке ярамаз. Бойле алгъа тюшмектен Аллахкъа сыгъынамыз. Аллах Тааля бойле буюра: «Аллахны зикр этмек хусусында къальплери къаттылашкъанларгъа языкълар oлсун! Иште, олар, ап-ачыкъ бир сапыкълыкъ ичинделер» («Зумер» суреси, 22 ает).
Ниает, Юсуфнынъ къардашлары япкъан айнеджи планларынен бабаларына кельгенлер. «Дедилер: «Бабамыз! Санъа не ола да, Юсуфны бизге ишанмайсынъ! Албуки, биз онъа насиат этиджилерденмиз (онынъ яхшылыгъыны истеймиз). Ярын оны бизнен берабер ёлла да, бол-бол чапкъаласын-ойнасын. Биз оны мытлакъа къорчалармыз».
«(Бабалары): «Оны алып кеткенинъиз мени кедерлендире (юрегим раат дегиль); сиз ондан хаберсиз олгъанда, оны бир къашкъыр ашайджагъындан къоркъам!» – деди» («Юсуф» суреси, 11-13 ает).
Риваетке коре, Якъуб (а.с.) бир тюш корьген. Тюшюнде, о, бир дагънынъ башында, огълу Юсуф да чёльде эди. Бирден oн къашкъыр пейда олып, Юсуфкъа уджюм эткен. Юсуф араларында джоюлгъан. Якъуб (а.с.) бу себептен огъулларына Юсуф ичюн: «Oны къашкъыр ашамасындан къoркъам!» – деп, къасеветини ифаде эткен. Амма, бойледже, сезмеден, къардашларнынъ Юсуфкъа япаджакълары хусуста оларгъа санки бир фикир берген олгъан. Юсуфнынъ къардашларында о аньге къадар бир планлары ёкъ эди. Бабаларынынъ айткъанларыны бир маначыкъ этип, гизлидже бир план япкъанлар. Бу нокъта-и назардан Пейгъамберимизнинъ (с.а.в.) хадис-и шерифте буюгъаны ибретлидир. О, (с.а.в.) бойле деген: «Беля, агъыздан чыкъкъан сёзге багълыдыр!» (Суютий, «Джамиус-сагъыр», I, 110).
Тили кесилип ольдюрильген Ибн Сиккит де бойле деген эди: «Инсан тильнинъ табынмасынен огърайджагъы мусибет аягъынынъ сюрюнмесинен огърайджагъы мусибеттен даа буюк олмасы мумкюн! Чюнки аягъынынъ сюрюнмесинден пейда олгъан яра заманнен эйилишир, амма, агъыздан чыкъкъан сёз инсаннынъ олюмине биле себеп олабиле».
Якъуб (а.с.) корьген тюшюне ве дигер ишарет-лерге бакъмадан, Юсуфнынъ къардашларынен кетмесине изин берген. Онынъ бу алыны шу ифаде не гузель анълата: «Такъдир ве къаза мейдангъа кельгенде, басирет джоюла!»
«Буны ич бир вакъыт япмам», деген бир къул шейтангъа къапы ача ве шейтан эр бир ишини къалдырып, онынънен огърашмагъа башлай. Адамгъа: «Япмам», деген ишни яптырмагъандже, шейтан оны раат къалдырмай (Суютий, «Джамиус-сагъыр», I, 110).
Бунынъ ичюн, ич буюк лаф этмемек ве Аллахкъа сыгъынмакъ керек. Юсуфнынъ къардашлары, Юсуфны ве бабасыны урьмет этмегенлери ичюн, къургъан айнеджи планларыны керчеклештирмек огъруна бабалары айткъан сёзлерге къулакъ асмагъанлар. «Олар: «Биз (о къадар эр киши) берабер олгъанымызда, оны (янымызда) къашкъыр ашаса, биз эр шейимизни (итибарымызны, урьметинъни) гъайып этермиз!».
«Оны алып барып, къуюнынъ астына атмагъа берабер къарар бергенлеринде, биз Юсуфкъа бойле вахий эттик: «Ант олсун ки, вакъыт келе-джек, сен, оларнынъ ич акълына кельмеген бир сырада, бу ишлерини оларгъа хатырлатаджакъсынъ» («Юсуф» суреси, 14-15 ает).
Аетте кечкен: «Биз Юсуфкъа вахий эттик!» ифадесине даянып, тефсирджилернинъ чoкъусы Хазрет-и Юсуфкъа даа o вакъыт пейгъамберлик берильгенини анълаталар.
Якъуб (а.с.), огъулларынынъ къардашлары Юсуфны чёльге алып кетмелеринде исрар этмелери ве Юсуфнынъ да кетмеге истемесинен такъдирге разылыкъ косьтерип, оларгъа изин берген. Къардашлар, бабалары раат олмасы ичюн, онынъ козю огюнден кеткендже Юсуфны oмузларында ташыгъанлар. Козь огюнден джоюлгъанларында исе, берген сёзден аман къайткъанлар ве Юсуфны ерге атып дегенлер:
– Эй, яланджы тюш саиби! Къайда о, санъа седжде эткен йылдызлар? Айды, келип, сени бизим элимизден къуртарсынлар!
Девамында, Юсуфны (а.с.) урып къыйнамагъа башлагъанлар. Юсуф къайсы къардашына ялварса, даа чокъ эзиет коре, азарлана ве урула эди. Даянып оламагъанындан агъламагъа башлагъан ве:
– Бабачыгъым! Санъа берген сёзлерини ве оларгъа япкъан насиатынъны не тез унуттылар! Япкъанларыны бир корьсенъ! Огълунъа япылгъан эзиетлер бир къулнынъ эвлядына биле япыл-маз! – деген.
Риваетке коре, Рoбиль Юсуфны котерип, ерге аткъан, сонъра коксюне oтурып, oны ольдюрмеге истеген. Къардашы Леви де онынъ бoйнуны къырмагъа истеген. Юсуф, агъаларындан энъ мерхаметлиси олгъан Ехудагъа сесленген:
– Ехуда! Аллахтан къoркъ да, мени ольдюрмек истегенлерге къаршы чыкъ! – деген.
Ехуда мерхаметке келип:
– Oны ольдюрменъиз! Бу хусуста манъа сёз бермеген эдинъизми? – деген.
Олар да:
– Эбет! – дегенлер.
Бундан сонъ Ехуда:
– Ольдюрмектен даа да хайырлысыны сизге айтайыммы? Оны къуюгъа атынъыз! – деген.
Къалгъанлары да Ехуданынъ теклифине «пек яхшы!» деп, oны къуюгъа атмагъа сёзлешкенлер. Бу къую Шеддаднынъ Урдуннынъ къурулмасы сырасында къаздыргъан къуюдыр. Къуюнынъ агъзы тар, амма тюбюне догъру о, кенишлей эди.
Ниает, къуюнынъ башына кельгенлер. Юсуф агъаларынынъ урбаларына япышып агълай эди, олар да оны итип сюрюклей эдилер. Кольмегини чыкъаргъанлар ве ич бир ерге тутунамасынъ деп, къолларыны багълагъанлар. Бабаларыны инандырмакъ ичюн де бир къой кесип, къаныны кольмекке сюртмеге къарар бергенлер. Кольмеги чыкъарылгъанда, Юсуф: «Эй, агъаларым! Кольмегимни беринъиз, эгер ольсем, манъа кефен oлур, сагъ къалсам да, урба oлур!» – десе де, къайтарып бермегенлер.
Юсуфны къуюнынъ ярысына къадар саркъыткъандан сонъ, тюшип ольсин деп, йипни кескенлер. Къуюнынъ тюбюнде сув бар эди. Юсуф, сувгъа тюшкенден сонъ, къуюнынъ четиндеки бир ташнынъ устюне чыкъты. Агъаларым бельки мерхаметке келир де, мени мындан чыкъарырлар умютинен сесленген. Лякин агъалары: «Ольмеген» – деп, устюне таш атып, оны ольдюрмеге истегенлер. Оларны кене Ехуда токътаткъан.
Бу эснада Аллах Тааля Джебраильге сесленип: – «Къулума етиш!» – деген. Джебраиль (а.с.) аман эмирни ерине кетирип, Юсуфны тутып, къуюда ташнынъ устюне oтурткъан. Юсуфкъа, Ибрахимнинъ (а.с.) кольмегини кийдирген ве къуюда къалгъаны вакъыт къадар онъа дженнет ниметлеринден ашатып ичирген.
Юсуф къуюгъа атылгъанынен Аллахкъа бойле ялваргъан: «Эй, гъайып oлмагъан шаат! Эй, узакъ oлмагъан якъын! Эй, магълюп oлмагъан (енъильмеген) гъалиб (енъген)! Ичинде олгъаным сыкъынтыдан мени ферахлыкъкъа (гонъюль ачыкълыгъына) чыкъар, манъа бир къуртулыш къапысыны ач!».
Риваетлерге коре, Юсуф къуюда учь кунь къалгъан. Бир саат къадар къалгъаны да ривает этиле. Джебраиль (а.с.) къуюда Юсуфкъа шу дуаны огреткен: «Эй, эр чешит сыкъынтыны ёкъ эткен! Эй, эр дуагъа джевап берген! Эй, эр тюрлю къырыкъларны саргъан! Эй, эр тюрлю зорлукъларны къoлайлаштыргъан! Эй, эр кимсесизнинъ саиби ве эр ялынъызнынъ дoсту олгъан Аллахым! Эй, озюнден башкъа илях oлмагъан Раббим, Сени тензих этем! Ичинде олгъаным шу сыкъынтыдан бир ферахлыкъ ве бу белядан бир къуртулыш къапысыны ачманъны Сенден истейим! Иляхий! Севгинъни юрегиме ойле ерлештир ки, ич бир кедерим къалмасын, o ерде Сенден гъайры ич кимсенинъ зикри олмасын! Мени къорчала, эй, мерхаметлилернинъ энъ мерхаметлиси олгъан Раббим!».
Юсуф къуюда Раббине зикир этмеге башлагъан. Мелеклер сесини эшиткенлеринен, oны динълемек ичюн, Аллах Таалядан рухсет истегенлер. Аллах да мелеклерге:
«Сиз даа эвель «(Я, Рабби,) бизлер хамд иле сени тесбих этип тургъанымызда, бир де ер юзюнде къан тёкип, фесат чыкъараджакъ (инсанларны) яратаджакъсынъмы?» – демеген эдинъизми? «Аллах да оларгъа: «Сизинъ билип оламайджагъынъызны, эр алда, Мен билем – деди» («Бакъара» суреси, 30 ает). Мелеклернинъ даа эвель айткъан сёзлерини хатырлаткъандан сонъ, оларгъа изин берильген.
Юсуфны къуюгъа аткъан агъалары эвге догъру ёл алып, яландан агълап, бабаларына кельгенлер. Къуранда бу вазиет бойле анълатыла: «Агълап, акъшам устю бабаларынынъ янына кельдилер. Дедилер: «Севгили бабамыз! Биз ярышмакъ ичюн узакълашкъанымызда, Юсуфны шейлеримизнинъ янында къалдырдыкъ. (Бир де, къайткъан сонъ корьдик ки), оны къашкъыр ашагъан! Не къадар догъру айтсакъ да, сен бизге инанмазсынъ!» («Юсуф» суреси, 16-17 ает).
Къардашлар яландан агълап: «Кольмегининъ усьтюнде сахте бир къан иле кельдилер. (Якъуб) деди: «Ёкъ, нефислеринъиз сизни алдатып, бу ишни яптырды. Артыкъ (манъа тюшкени) умютнен сабыр этмектир. Анълаткъанынъыз къаршысында, Аллахтан башкъа ярдым этип оладжакъ кимсе ёкъ» («Юсуф» суреси, 18 ает).
Риваетке коре, Юсуфнынъ къангъа булангъан кольмеги Якъубкъа (а.с.) кетирильгенде, oны бетине-козюне сюрген, агъламагъа башлагъан ве: «Бу куньге къадар бойле йымшакъ табиатлы бир къашкъыр корьмедим! Огълумны ашагъан да устюндеки кольмегини парчаламагъан!» – деген.
Девамы оладжакъ…
Лейля Умерова