«БОСАГЪА УСТЮНДЕ ЛАФ ЭТМЕК,
СЕЛЯМЛАШМАКЪ, КЪОЛ ТУТУШМАКЪ,
БИРИ-БИРИНЕ БИР ШЕЙ УЗАТМАКЪ ОЛМАЗ» меселесине даир…
Босагъа инсанларнынъ яшайышында муим бир ер тута. Босагъа бир сынъырдыр – тыш дюньянен инсаннынъ ювасы ве ич дюньясы олгъан эви арасында бир сынъырдыр. Насыл ки, джамининъ босагъасындан атлагъан сонъ, инсан маневий раатлыгъыны тапа, дюнья меселелеринден узакълаша, айны шекильде, инсаннынъ озюни энъ раат дуйгъан ери – эвидир, къорантасыдыр ве бу ерге етмек босагъаны кечмекнен башлай. Бир эвге келин кельсе, босагъадан кече. Базыда, инсанлар арасындаки мунасебет бозулса, бири-бирине: «Аягъынъ босагъама басмасынъ», – деп айталар. Босагъа бу къадар муим олгъандан сонъ, босагъанен багълы бир сыра янълыш анълашылмаларнынъ, хурафелернинъ чыкъмасына шашырмамакъ керек. Булардан энъ белли олгъанларыны козьден кечерейик.
Къартларымыз босагъагъа отурылмаз, деп айталар. Халкъымыз бу тарздаки шейлерни чокъ уйдургъан. Базы вазиетлерде, меселя, босагъада отурмамаларыны балаларына динълетебильмек ичюн, базы вакъытларда къоркъунч шейлерни уйдургъан, базыда, гунахтыр, деп айткъан. Ниетлери, бельки де, яман дегиль эди, амма, сонъунда бу инанчлар сынъырдан ашты. Чюнки даа сонъра кельген несиллер, босагъагъа отурмакъ гунах, деп белледилер отургъангъа ве эв халкъына, эсасы олмагъан базы огъурсызлыкълар уйдурып, озьлери де бунъа ишандылар. Хурафелер, иште, бойле пейда ола.
Хурафелер пейда олувынынъ энъ буюк себеби – къаранлыкътыр. Яни этрафнынъ къап-къаранлыкъ олгъаныны тасавур этинъиз. Сиз босагъада отурсанъыз, къапыдан тез кечкен бири сизни корип оламаз ве чарпабиле. Эм де, босагъада отургъанда, серс чекеджеги, ельнен чарпыладжагъы ихтималы буюктир. Шу меселеге бу мисаль черчивесинде бакъынъыз. Босагъа – инсанларнынъ чокъ келип-кечкен ердир. Ышыкънынъ етерсиз олгъаны вакъытларда телюкели ола.
Босагъанен багълы бутюн башкъа меселелер миллетимизнинъ мусафирперверлигинен багълы. Миллетимиз эр кельгенни «Аллахнынъ мусафири», деп сайды, динимизнинъ огреткени киби, икрам этмеге тырышты. Онынъ ичюн, босагъа устюнде лаф этмек, селямлашмакъ, къол тутушмакъ, бири-бирине бир шей узатмакъ ве саире – олмаз, деген сёзлер беллидир. Тек бир ниетнен айтылды, о да – кельген инсанны мусафир этип, эвге кирмеси ичюндир. Бунъа коре, шуларнынъ огъурсызлыкъ, фукъарелик киби шейлерге себеп оладжагъына инанмакъ янълыштыр, гунахтыр. Бири сизге босагъынъыздан бир шей берсе, ич бир зарары ёкъ. Амма, сиз оны эвге кирсетип, бир къаве сымарласанъыз – севабы буюктир. Бири-биримизни эвлеримизде мусафир этейик. Аллах да бизлерни дженнетте ерлештирсин, иншаллах. Селям ве дуа иле…
Раим Гафаров