Иман иле Ислямнынъ къыймети ич бир вакъыт тартышылмаз. Анджакъ буларнынъ да дереджелери бардыр. Базы инсанлар вазифелерини энъ аз севиеде япа экен, базылары да буюк бир самимиет ве эеджан ичинде энъ гузелини япмагъа гъайрет этелер. Иште, бойле инсанлар, иманнынъ лезетини гонъюллеринде ис эткен кимселердир. Япкъан амеллеринден буюк бир зевкъ ве лезет алалар. Аллах ве Ресулининъ бутюн эмирлерини северек ве истеерек ерине кетирелер. Ислям огъурында къыйынлыкъларгъа къатланмакътан къачмайлар. Аллах ве Ресулининъ ризасыны къазанмакъны эр шейден муим саялар. Динлерини дюнья менфаатлары къаршысында сатмайлар.
Оларнынъ бу эеджаны, эвеля, Аллах ве Ресулини аналарындан, бабаларындан, балаларындан, бутюн инсанлардан, малларындан ве озь джанларындан биле даа чокъ севмелеринден себептир. Севгили Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан:
«Учь шей бардыр, булар кимде олса, о инсан иманнынъ лезетини алгъан:
Аллах ве Ресулини эр шейден чокъ севмек;
Севгенини ялынъыз Аллах ичюн севмек;
Аллах оны куфюр батакълыгъындан къуртаргъан сонъ, текрар куфюрге къайтмакъны атешке атылмакъ киби къоркъунч ве телюкели корьген кимсе» (Бухарий, «Иман», 14).
Инсан Аллах ве Ресулини гонъюльден севсе, оларнен алякъалы шейлерни де север. Севги ве муаббет гонъюлине ерлешкен сонъ, о огъурда япыладжакъ бутюн ишлер онынъ ичюн къолайлашыр. Аллах ве Ресулини разы этеджек салих амеллер бир лезет алына келип, зевкънен япылыр. Севиледжек дигер махлюкълар да артыкъ ялынъыз Аллах ичюн севильмеге башланыр. Нефрет ве ачув Аллах ичюн дуюлыр. Бойле инсан иманнынъ дженнетке, куфюрнинъ де джеэннемге алып бараджагъыны анълар. Бундан себеп, динден ве Аллах ризасындан узакълаштыраджакъ шейлерден узакъ турар. Хаталардан, гунахлардан ве гъафлеттен къуртулмакъ ичюн бутюн кучюни сарф этер. Чюнки ишленген эр бир гунах дженнеттен бир адым узакълашмакъ демектир. Буларны анълагъан эр мумин, Аллахкъа ве Ресулине якъынлаштыраджакъ амеллерге сарылып, оларны самимиетнен япар. Базы инсанларгъа къыйын олгъан намаз, ораза киби ибадетлерни енгилликнен япар. Хусусан, нефиснинъ энъ чокъ къыйналгъаны зекятны да эр сене буюк бир ибадет рухунен, бунынъ фукъарелернинъ акъкъы олгъаныны анълап берир. Буны япкъанда бир сыкъынты дуймаз, аксине раатлыкъ дуяр.
Аллах Ресули бойле буюргъан:
«Учь шей бардыр ки, ким буларны япса, иманнынъ дадыны алыр:
Тек олгъан Аллахкъа къуллукъ этип, Ондан башкъа илях олмагъанына инанмакъ;
Эр сене малынынъ зекятыны гонъюль разылыгъынен, истеерек бермек;
Зекят бергенде де, айванынынъ къарт, хаста ве зайыфыны дегиль, орта олгъанындан бермек.
Аллах, сизден малларынъызнынъ энъ яхшысыны истемей, анджакъ, ярамай олгъаныны берменъизни де эмир этмей» (Эбу Давуд, «Зекят», 5/1582).
Къуран-ы Керимде: «Севген шейлеринъизден инфакъ этмегендже, асла эйиликке (фазилет дереджесине) иришалмазсынъыз! Эр не инфакъ этсенъиз, Аллах оны акъкъынен биле», – буюрылмакъта («Ал-и Имран» суреси, 92 ает).
Иманнынъ лезетини алгъан бир мумин, гонъюлинде Аллахкъа, Ислямгъа ве Пейгъамбер Эфендимизге нисбетен дуйгъан севги ве муаббети себебинен ябанджы корюш, тюшюндже ве мефкурелерге авес этмез. Сагъдан-солдан эскен кечиджи ве нефсаний рузгярларгъа къапылмаз. Чюнки о, инанчынынъ догъру ве хакъ олгъаныны билир. Пейгъамбер Эфендимиз бойле буюргъан: «Аллахны Рабб, Ислямны дин, Мухаммедни (с.а.с.) пейгъамбер оларакъ къабул этип, олардан разы олгъан киши иманнынъ дадыны алгъан» (Муслим, «Иман», 56).
Иманнынъ лезетини гонъюлинде ис эткен муминлернинъ хусусиетлери «Энфаль» суресинде бойле анъыла: «Керчек муминлер исенъиз, Аллахтан къоркъунъыз, бир-биринъизнен аранъызны тюзельтинъиз, Аллахкъа ве Ресулине итаат этинъиз! Муминлер анджакъ, Аллах зикир этильгенде къальплери титреген, оларгъа Аллахнынъ аетлери окъулгъанда, иманлары арткъан ве ялынъыз Рабблерине ишанып таянгъан кимселердир. Олар намазларыны дос-догъру къылгъан ве оларгъа рызыкъ оларакъ берген шейлеримизден инфакъ эткен кимселердир» («Энфаль» суреси, 8/1-3 аетлер).
Иманнынъ дадыны ала бильмекнинъ энъ муим шартларындан бири де – гунахлардан юзь чевирмектир. Корюниште татлы ве хош корюнген, лякин акъикъатта зеэр ве писликтен башкъа бир шей олмагъан гунахлардан къорчаланмасыны бильген муминлерге Юдже Аллах ойле бир иман насип этер ки, онынъ лезетини даа бу дюньяда экен къальплеринде ис этерлер. Бойледже, эм Иблиснинъ зеэрли окъундан къорчалангъан олурлар, эм савап къазанырлар, эм де иманларыны къуветлендирип гузеллештирирлер.
Бу мевзуда Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан: «Харамгъа бакъыш, Иблиснинъ зеэрли окъларындан бир окътыр. Бир инсан Аллах къоркъусы себебинен оны терк этсе, Юдже Аллах онъа къальбинде лезетини ис этеджеги бир иман насип этер» (Хаким, IV, 349); «Кимнинъ козю бир къадыннынъ гузеллигине такъылыр да, аман козюни ондан чевирсе, Аллах онъа къальбинде лезетини ис этеджеги ибадет савабыны ихсан этер» (Ахмед, V, 264).
Бир мусульман гунахлардан къачып, ибадетлерге сарылмакъ ве такъва саиби олмакънен иманнынъ лезетини алгъан сонъ, артыкъ оны муафаза этмеге ве инкишаф эттирмеге гъайрет этмелидир. Бу да Аллах Ресулининъ тевсиеси узьре, фарзларгъа иляве оларакъ япыладжакъ нафиле ибадетлер, Аллах ёлунда хызметлер, зикир ве тесбих иле мумкюндир.
Мустафа Аджибекиров