Эвель заманлардан берли инсанлар тек бир Аллахкъа сыгъына эдилер ве тек онъа къуллукъ эте эдилер. Шейтан, инсанны ёлдан урмагъа тырыша, бунынъ ичюн эр тюрлю ёлны къуллана эди. Амма асыл дерди инсанны эбедий оларакъ джеэннемде къалмасыны теминлемек эди. Ильк оларакъ, исьян этмекни фысылдады, сонъ ялан айтмакъны, адам ольдюрмекни. Ве не тюрлю феналыкъ бар исе, оны инсангъа дюльбер ве чекиджи косьтерди. Сонъунда мурадына иришти, инсан куфюр ишледи, Аллахны инкяр этти, яратылгъан шейлерге табынмагъа башлады.
Идрис Пейгъамбер (алейхи’с-селям) вакъытында шейтан салих ве Аллахкъа девамлы ибадет эткен кишилернинъ буюклигини косьтермек ичюн суретлерининъ сызылмасыны, артындан, унутылмамалары ичюн диваргъа асылып, сайгъы косьтерильмесини теминледи. Инсанлар пек севген бу инсанларны унутмамакъ ичюн, оларнынъ суретлерини сызып, диварларына асмагъа башладылар. Кель заман, кет заман, девир денъишти, янъы несиль осип чыкъты. Бу ресим ве суретлерде сызылгъан инсанларгъа табынмагъа башладылар. Булар ильк путперестлер эди. Инсанны иляхлаштыргъан ильк кишилер эди.
Инсан, Аллахны унутып, эвеля инсангъа табынмагъа башлады, даа сонъра, къыйметли, кучьлю, буюк, файдалы сайгъаны не бар исе, онъа иляхлыкъ васыфыны таныды, ве, бойледже, догъру ёлдан узакълашып кетти.
Шимди дюньяда пек чокъ шейге, кишиге, айвангъа табыныла. Табынылгъан бу шейлер илях дегильдир, чюнки озьлери яратылгъан. Эвельден ёкъ экен, сонъдан бар олгъан бу шейлер илях олмагъа ляйыкъ дегиль. Эр шейни бар эткен, онъа шекиль берген бири яратылгъан оламаз. Яратылгъан бири илях оламаз. Илях олмагъа ляйыкъ тек бири бар, о да эр шейнинъ ве эр кеснинъ яратыджысы олгъан Аллахтыр.
Путперестлик – батыл бир иман шекилидир. Бунынъ батыл олгъаныны исбат этеджекмиз:
Путперестлер табынгъан путлар яратыл-гъан барлыкълардыр. Инсанлар, оларны озь эллеринен япалар. Путны япкъан кишилер путтан эвель бар эди, яшай эди. Яратылгъан бири илях оламаз! Шу себептен Ибрахим (а.с.) халкъына бойле буюрды:
قَالَ اَتَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ وَاللّٰهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ
«(Ибрахим) деди: «Ёнгъан шейлеринъизге ибадет этесинъизми! Албуки, сизни ве япкъанларынъызны Аллах яратты» («Саффат» суреси, 37/95, 96 аетлер).
Путлар – иляхнынъ саип олмакъ керек олгъаны Хаят, Илим, Къудрет киби васыфларгъа саип дегиллер. Шу себептен Ибрахим (а.с.) бабасына бойле буюрды:
اِذْ قَالَ لِاَبِيهِ يَا اَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنِى عَنْكَ شَيْئاً
«Бир заман о, бабасына деди: «Бабачыгъым! Эшитмеген, корьмеген ве санъа ич бир файдасы тиймеген бир шейге не ичюн табынасынъ?» («Мерьем» суреси, 19/42 ает).
Аллаху Тааля бир башкъа аетте бойле буюрды:
قُلْ اَفَرَاَيْتُمْ مَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّٰهِ اِنْ اَرَادَنِىَ اللّٰهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كَاشِفَاتُ ضُرِّهِ اَوْ اَرَادَنِى بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكَاتُ رَحْمَتِهِ
«Айт (эй, Мухаммед!): «Айса, бир бакъып айтынъыз, Аллах манъа бир зарар бермек истесе, Аллахны быракъып, табынгъларынъыз Онынъ берген зарарыны кеткизе билирми? Яхут да Аллах манъа мерхаметлик тилесе, олар Онынъ бу мерхаметининъ огюни кесе билирлерми?» («Зумер» суреси, 39/ 38 ает).
Путлар – ёкъ олалар. Ибрахим (а.с.) бу акъикъатны халкъына еткизмек ичюн, путханедеки бутюн путларны сындыргъан. Бунынъ киби, Пейгъамберимиз де, Мекке фетх этильген кунь Кябедеки путларны сындыргъан ве оларгъа элинен косьтерип: «Хакъ кельди, батыл ёкъ олды, шубесиз, батыл ёкъ олмагъа махкюмдир», – деди («Исра» суреси, 17/81 ает). Элинен косьтергенде, о ердеки пут ерге тюшип парчалана эди. Сонъунда Кябе ичинде ве этрафында олгъан бутюн путлар ёкъ этильди.
Тевхитни исбат эткен бутюн делиллер путларгъа табынмакънынъ батыл олгъаныны бильдире.
Бу мевзуда пек чокъ делиль кетирмек мумкюн, амма сёзнинъ къыскъасы будыр: Аллах тек бир иляхтыр. Ве анджакъ О, ибадет этильмеге ляйыкътыр. Ондан башкъа дюньяда бар олгъан эр шей Онынъ яратмасынен бар олды. Ёкъ этмесинен де ёкъ оладжакъ.
هُوَ الْاَوَّلُ وَالْاٰخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَىْءٍ عَلِيمٌ
«О, Эвельдир, Ахырдыр, Захирдир, Батындыр. О, эр шейни билиджидир» («Хадид» суреси, 3 ает).
Аллах ильктир, эр шейден эвельдир, башлангъычы ёкътыр, барлыкъларны О яратты. Сонъдыр, варлыкъларнынъ ёкъ олувындан сонъра да, О къаладжакъ. Захирдир, бар олувы бир чокъ делильнен кунеш киби беллидир. Батындыр, затынынъ акъикъаты дуйгъулар ве акъылларнен идрак этилип оламаз.
Рамазан Асанов