Аллаху Тааля аятны ве олюмни белли бир макъсатнен яратты, инсанларгъа догъруны ве янълышны огреткен акъ китапларны эндирип, бу макъсатны оларгъа бильдирди:
«О, къайсынъыз даа гузель ишлер япаджагъыны сынамакъ ичюн, олюмни ве аятны яратты. О, Кучьлюдир, Багъышлайыджыдыр» («Мульк» суреси, 67/2 ает).
Бу макъсатнынъ эсасы шу ки, инсан эр шейден эвель яраткъан Раббини кереги киби танып, шукюр этсин, Онынъ эмирлери ве къойгъан ясакъларына дикъкъат кетирсин, дюнья аятынынъ кечиджи ве яланджы бир сюстен ибарет олгъаны фаркъына барсын, аятыны, ахиретни козь огюне алып, низамгъа къойсын.
Аятыны, ахиретини эсас алып, низамгъа къойгъан бир инсан, асылында, дюньяда да мумкюн олгъан энъ гузель ве раат аятыны яшай, демек. Чюнки инсаннынъ яратылувына келишкен аят тарзы Къуранда бильдирильди. Инсан, Къурангъа тас-тамам оларакъ бойсунмакънен, санки дюньяны дженнетке бенъзеген бир мекян алына кетирген оладжакъ.
Иманнынъ шартларындан бириси де – ахиретке иман этмектир.
Ахирет недир?
Ахирет, «Ахир» сёзюнден келип чыкъа ве «сонъки, сонъра олгъан», демектир. «Эвель» сёзюнинъ терсидир. «Ахирет» дегенде, динимизде «о бир дюнья», «олюмден сонъраки аят» козьде тутула. Шу сёз Къуранда пек чокъ кере анъыла.
Дюнья аяты ичюн ильк аят, олюмден сонъраки аят акъкъында исе, ахирет, яни сонъраки аят, деп айтылгъан. Экисининъ арасында сыкъы бир багъ бар. Ахирет олюмсиз бир аяттыр, ве бу аятнынъ эйи я да ярамай темеллери дюньяда яшагъанда къоюла.
Хазрет-и Умер бойле анълаткъан: «Бир кунь Пейгъамбернинъ янына кельдик. Янымызгъа беяз урбалы, къара сачлы бир адам кельди. Устюнде ёлджулыкъ алямети ёкъ эди, кимсе оны танымай эди. Пейгъамберимизнинъ тизининъ тюбюне отурды, тизлерини Пейгъамберимизнинъ тизлерине тийдирип отурды, ве эллерини Пейгъамберимизнинъ тизлерининъ устюне къойды: «Эй, Мухаммед, Ислям недир, манъа сёйле», – деди. Пейгъамбер: «Ислям – Аллахтан башкъа илях олмагъанына ве Мухаммеднинъ Аллахнынъ Пейгъамбери олгъанына шаатлыкъ этмек, намаз къылмакъ, зекят бермек, Рамазан оразасыны тутмакъ, ёлуна кучюнъ етсе, Кябени зиярет этмектир (хаджылыкъ япмакътыр)», – деп, джевап берди. О адам: «Догъру сёйлединъ», – деди. Эм суаль сорап, эм де джевапны догъруламасына шашып къалдыкъ. Адам Хазрет-и Пейгъамберге текрар: «Шимди де манъа иманны анълат», – деди. Пейгъамбер (с.а.в.) де, «Аллахкъа, мелек-лерине, китапларына, пейгъамберлерине, ахирет кунюне иман этмек, къадерге, хайырнынъ ве яманлыкънынъ Аллахтан олгъанына иман этмек», – деп, джевап берди. О адам кене: «Догъру айттынъ», – деди. Сонъра кене сорады: «Яхшы, я ихсан недир, оны да анълат», – деди. Бунынъ устюне Хазрет-и Пейгъамберимиз: «Ихсан – Аллахкъа, Оны корьгенинъ киби къуллукъ этмек. Сен Оны кормесенъ де, О, сени мытлакъа коре», – деп джевап берди. Адам: «Догъру сёйлединъ», – деди. Сонъра бир суаль даа сорады: «Къыямет не вакъыт къопаджакъ?», – деди. Пейгъамберимиз: «Бу мевзуда суаль сорагъанынъыз адам, суальни сорагъандан даа бильгили дегиль», – деп буюрды. О адам арамыздан чыкъып кеткен сонъ, Пейгъамберимиз: «Бу суаллерни сорагъан ким олгъаныны билесизми?», – деди. «Аллах ве Ресули даа яхшы биле», – дедик. Эфендимиз: «О – Джебраиль эди, сизге дининъизни огретмек ичюн кельди», – деп буюрды» (Бухарий).
Мусульманнынъ ахиретке бакъышы
Пейгъамберимиз бу мевзунен багълы бойле буюрды: «Аллахым (керчек) аят бу тек ахирет аятыдыр» (Муслим).
Бундан да гъайры, Аллах Къуранда бойле буюра: «Бу дюнья аяты тек эгленджеден, оюндан ибарет. Ахирет юрту исе, иште, асыл аят одыр. Кешке бильсе эдилер» («Анкебут» суреси, 29/64 ает);
«(Аллахкъа къаршы кельмектен) сакъынгъанларгъа: «Раббинъиз не эндирди?» – деп соралгъанда, «Хайыр (эндирди)», – дейлер. Бу дюньяда яхшы ишлер япкъанларгъа, яхшылыкълар бар. Ахирет юрту исе, даа хайырлыдыр. Такъва саиплерининъ юрту не къадар гузельдир!» («Нахль» суреси, 16/30 ает);
«Керчектен, сенинъ ичюн ахирет, дюньядан даа хайырлыдыр» («Духа» суреси, 93/4 ает).
Инсан – суаллер ташыгъан бир варлыкътыр. Бу онынъ темель хусусиетлеринден биридир. Инсангъа Аллахнынъ эмирлерине бойсунмакъ ве ясакъларындан сакъынмакъ эмир этильди. Бунынъ ичюн, о, мытлакъа бир кунь Аллахнынъ хузурында дюньяда япкъанларындан эсапкъа чекиледжек. Чюнки, о, тесадюфен дюньягъа кельмеди, Аллахнынъ яратмасынен бар олды. Эм де Аллаху Тааля кяинатта олгъан эр шейни онынъ хызметине берди. Къуранда: «Сизни бош-бошуна яраткъанымызны ве бизге бир даа къайтып кельмейджексинъиз, деп беллейсинъизми?» («Муминун» суреси, 23/115 ает).
Ольгенден сонъра тирилип, Аллахнынъ хузурына кетириледжегимиз куньге «Эсап куню», деп айтамыз. Пейгъамберлер биле бу куннинъ къоркъунчлыгъындан Аллахкъа сыгъынгъан. Иште, бу Пейгъамберлерден бири – Ибрахимдир (а.с.). О, Аллахкъа бойле дуа эткен: «(Эй, Раббим) Инсанларнынъ тириледжеклери (ве хузурынъа келип, эсап береджеклери) куню, мени утандырма. О кунь не мал файда берер, не эвлят. Тек Аллахкъа темиз бир къальп иле кельгенлер башкъа» («Шуара» суреси, 26/87-89 ает).
Хазрет-и Ибрахим бу дуасынен бизге орьнектир, ёл косьтере. Онынъ бу дуасы Къуранда ер алмасынынъ икмети де бу. Бу аетте ашагъыдаки хусусларгъа дикъкъат чекиле:
Эй, инсанлар, оледжексинъиз, амма сонъра тирилип, Аллахнынъ хузурында эсап береджексинъиз. Буны акъылынъыздан чыкъарманъыз, азыр олунъыз;
Ибрахим (а.с.) бир пейгъамбер, атта, Аллахнынъ досту олгъанына бакъмадан, эсап кунюни унутмамакъ ве о куньде утаныладжакъ алгъа тюшмемек ичюн, Аллаху Таалягъа дуа эте. Бу пейгъамберден орьнек алынъыз;
Аллахкъа ёнелинъиз, ялварынъыз ве о куню эсабынъыз къолай кечмеси ичюн Аллахкъа дуа этинъиз;
Ич кимсеге мени къуртарыр деп, ишанманъыз. Аллахнынъ ризасыны къазанмагъа тырышынъыз. О, разы олмагъандже, ич кимсе сизге бир эйилик япамайджагъыны унутманъыз. Чюнки Аллах изин бермегендже, ич кимсе башкъасына шефаат этип оламаз.
Айса, япаджагъымыз шей – Аллахнынъ разылыгъыны къазанмакъ. Бу да анджакъ Онынъ эмирлерине итаат этмек ве ясакъларындан сакъынмакънен олур.
Девамы бар…
ИСА Велиев