Ислям динимизде инсаннынъ окъумышлы ве бильгили олувына буюк дикъкъат айырыла. Атта, Мукъаддес Къуран «Окъу!» сёзюнен эндирильмеге башлагъан эди. Бундан да гъайры, Раббимизнинъ Пейгъамбери хадислернинъ бирисинде «Бильги – Ислямнынъ джаны ве онынъ таянчыдыр» (Эбу Шейх) деген. Бунъа коре, эр бир мумин ичюн бильги алмакъ, бир шейлерни огренмек – фарздыр. Бир хадисинде Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле деген: «Илимге ынтылыш – эр бир мусульман эркекнинъ ве мусульман къадынынынъ боюн борджудыр» (Табераний, Бейхакъий в.б.). Эр бир инсан буюк алим олмагъа истемесе биле, Аллахнынъ эмирлерини ерине кетирмек ичюн етерли дереджеде диний бильгилерни огренмек ве огърашкъан меслегинен багълы бутюн инджеликлерини менимсемек меджбур.
Раббимиз Къуран вастасы иле бизге бильгили ве джаиль олгъан инсанларны «Айт: «Бильгенлер ве бильмегенлер бир олурмы?» деген сёзлеринен айыра («Зумер» суреси, 39/9 ает). Эр бир шахыс омюр боюнджа эр заман бильги алмакъ керек. Мусульман алимлеринден бири бойле деген: «Яшлыкъта илим алмагъаннынъ (бир шейлерни огренмеген инсаннынъ) башында дёрт текбир кетиринъиз, о энди олюдир». Бунъа бенъзеген даа бир сёзлер бар, оларда да айны мевзу котериле ве «эгер инсан эки кунюни айны кечирсе (яни янъы бир шей огренмесе), олю демектир», – деп айтыла.
Эльбетте, алынгъан бильгилернинъ файдалы олувы пек муимдир. Бу акъта Пейгъамберимиз бильгилерни файдалы ве хайырсыз киби чешитлендире эди. О, эр даим Аллахтан оны ве онынъ умметини 4 шейден сакъламасы акъкъында дуа эте эди: «Файданы кетирмеген бильгиден, Аллахтан къоркъмагъан джандан, къабул этильмеген дуадан ве тоймагъан джандан» (Ахмад, Тирмизий, Несаий). Асылында, бойле вазиет земаневий вакъытта гъает мевджут. Шимдики заманда интернет вастасынен тюрлю-тюрлю малюматны тапмакъ мумкюн, амма чешит бильгилер арасында файдалы ве керекли олгъаныны айырамызмы? Ишбу малюматнынъ догъру олгъаныны базылары тешкермей. Меселя, озь зенаатынъны бильмек, этрафтаки инсанларгъа файда кетиреджек малюматны огренмек – бизлер ичюн чокъ гузель олур. Бизге бир ишнен кельген инсан, онъа ярдымджы олгъанымыз саеде бизни дуаларында хатырлар.
Бильги алмакъ мевзусына да догъру янашмалымыз. Меселя, базы талебелер окъув эснасы девамында окъумайып, сонъ бир муджизевий шекильде имтианнынъ мувафакъиетли битмесини беклей. Не языкъ ки, бойле олмай, чюнки бильги озю кельмей, илим алмакъ ичюн бунъа ынтылмакъ ве чалышмакъ керек. Бу меселени де Пейгъамберимиз хадислеринде бойле анълаткъан: «Эй, инсанлар, бильги онъа ынтылгъаны заман чокълаша» (Табераний). Файдалы бильгилерге кетирген ёл – дженнетке кетирген ёлдыр. Бу арада кене Пейгъамберимизнинъ хадиси акъылымызгъа келе: «Эвден бильги пешинде чыкъкъан мусульман ичюн Аллах дженнетке алып баргъан ёлны енгиллештирир» (Муслим, Хаким, Тирмизий).
Эгер биз бильгиге ачыкъ олмасакъ, о, файда кетирмейип, янымыздан кечип кетер. Багъчасарайдаки Ханлар сарайынынъ янында ерлешкен Зынджырлы медресе – чокъ къыйметли бир мекяндыр. Асырлар эвельси шу окъув юртуны къурдыргъан Менъли Герай Ханнынъ эмири иле бинанынъ баш киришинде, къапынынъ устюне зынджыр асылды. 1500 сенеси, август 15 куню Зынджырлы медресенинъ тантаналы ачылувында Менъли Герай Хан, сёзге чыкъып, бойле деген: «Акъылнынъ пекитильмесине алып баргъан ёл бильги ве илимден кече. Бу къапынынъ устюне зынджырны илим ве бильги огюнде эгилип, урьметимизни, онъа ынтылгъанымызны косьтермек макъсадынен астырдым». Эгер биз асырлар девамында бизге насиат оларакъ сесленген бу гъаенинъ керегини шимди де амельге кечирсек, яни бильги огъурында чалышсакъ, бильгилеримиз эм бу дюньяда, эм де ахиретте бизни бахтнынъ энъ юксек басамакъларына котереджек.
«Ким бильги ёлуна чыкъса, Аллах оны дженнетке алып баргъан ёлгъа догърулар, мелеклер де къаршысында разылыкъларыны косьтерип, къанатларыны серерлер. Шубесиз, кокте ве ерде олгъанлар, атта, денъиздеки юнус балыгъы алим ичюн магъфирет сорап, дуа этелер. Ве, шубесиз, алим илимсиз ибадет эткен кимседен толу ай йылдызлардан устюн олгъаны къадар устюндир. Ве, шубесиз, алимлер – Пейгъамберлернинъ мирасчыларыдыр. Пейгъамберлер озюнден сонъ мирас оларакъ не дирхем, не де динар къалдыралар, оларнынъ мирасы – илимдир, оны алгъанлар – буюк мукяфат къазанырлар» (Ахмед, 5/196, Эбу Давуд 3/317, Тирмизий, 5/49, Ибн Мадже, 1/81).
Таир Ибрагимов