Инсанлар бар олгъанлары куньден берли тевхид динлери эр вакъыт путперестликнен куреше. Путперестлик исе, суретке ве эйкельге бойсунмакъ, оларны буюк корьмек, оларгъа сайгъы косьтермек ве ибадет этмектир. Суретке ве эйкельге сайгъы тарих бою инсанларны Аллахтан узакълаштыргъаны, догърудан ресим ве эйкеллердеки шахысларгъа ибадет этюв, шу шекиллерден бахт ве огъур тилемек, ярдым беклемек ниет ве арекетлери, суретчиликнинъ ве эйкельджиликнинъ тевхид динлерининъ назарында итибар джоймасына себеп олгъан.
Кунюмизде энди бу анълайыш ёкъ демеге де догъру дегиль, чюнки эйкельнинъ я да суретнинъ япылув себеби, умумен, я буюк косьтермек, я да сайгъы косьтермектир. Бир инсангъа аддинден зияде сайгъы косьтермек энди оны мукъаддеслештирмек демектир. Бу ёлнынъ сонъу танърылаштырмакъ олгъаны себебинден Ислямиетте эйкель сакъынджалы къабул этильген ве ясакълангъан. Эльбетте, бала оюнджакъларыны, кичкене фигураларны, тек тарафлы ресимлерни, тек чизгили карикатураларны «эйкель» киби саймакъ янълыш. Чюнки буларгъа бир сайгъы костерильмей ве олар тевхидке де зарар кетирмейлер. Ахлякътан тыш олмагъанлары такъдирде оларны япмакъ, сатмакъ ве къулланмакъ мумкюндир.
Базы кимселер: «Эйкель бир санаттыр, не ичюн ясакъ олсун?», – деп сорайлар. Музейлерде олгъан эйкеллерни араштырсанъыз, джахилие вакъытында, Рома ве Бизанс девлетлерининъ заманларында инсанларнынъ чокъусы эйкель ве ресимлерге ибадет эткенлерини корерсинъиз. Аллаху Тааля исе, инсанны таштан ве агъачтан озь элинен ясагъаны эйкель ве ресимлерге япкъан ибадеттен къуртарып, ляйыкъ олгъаны макъамгъа чыкъармакъ ичюн джанлы махлюкъларнынъ эйкель ве ресимлерини ясакълады.
Бу мевзуда Пейгъамбернинъ (с.а.с.) бир сыра сахих хадислери бар. Мисаль:
«Къыямет куню бу суретлерни япкъанларгъа: «Япкъанынъызны джанландырынъыз», – айтыладжакъ» (Бухарий);
«Къыямет куню Аллахнынъ энъ шиддетли азабына тюшеджеклер – Аллахнынъ яраткъанларыны такълит эткенлердир» (Ахмед бин Ханбель, «Муснед»).
Эльбетте, шу хадислерде ибадет макъсадынен япылгъан ресимлер козьде тутула. Ве иконопись киби ишлернен огърашкъан рессамлар къатты суретте тазирлене. Мында, айрыджа, Ислямнынъ ильк девирлеринде ширктен якъында къуртулгъан мусульман джемиетини эсапкъа къошмакъ керек. Этрафта даа яйгъын олгъан путперестлик киби фена арекетке къаршы Пейгъамберимизнинъ къатты тедбирлер алгъаны табиийдир. Кельген хадис бунъа ишареттир:
«Хазрети Айше бир кунь ресимли бир ястыкъ сатып алды. Пейгъамбер (с.а.с.) тышардан ястыкъны корьгенде, ичериге кирмеди. Къапынынъ огюнде аякъта къалды. Хазрет-и Аише (р.а.) да онынъ бетиндеки мемнюниетсизликни анълады ве бойле деди:
– Я, Ресулюллах! Тёвбелер этем, гунахым не?
Пейгъамбер (с.а.с.) онъа джевап берди:
– Ястыкътыр!
Хазрет-и Айше:
– Устюне отурып ясланманъ ичюн сатып алдым, – деди.
Пейгъамбер (с.а.в.) буюрды ки:
– Ресим япкъанларгъа азап бериледжек, япкъанынъызны джанландырынъыз айтыладжакъ. Ичинде ресим олгъан эвге мелеклер кирмез» (Муслим, IV/90).
Ибн Хаджер джанлы махлюкъларнынъ суретлерини япмакъ харам олгъаныны, эвде асылмасыны да джаиз олмагъаныны бельгилегенден сонъ, бойле деген: «Джансыз махлюкъатларнынъ ресимлерини япмакъ ве яптырмакъ ясакъ олмагъаны киби, ерде ве аякъ астында ятмаларында сыкъынты ёкъ» («Зеваджир», II/33; «Эль-Фыкъху аля’ль-мезахиби’ль-эрбеах», II/41).
Амма ясакъ олмагъан ресимлер де бар. Булар:
1. Кичкене балаларнынъ ойнамалары ичюн оюнджакъ ресимлер.
2. Баш я да кобектен башлап, юкъары тарафнынъ ресими. Бойле бир ресим там олмагъанындан мумкюндир. Чюнки бойле бир махлюкънынъ яшамасы мумкюн дегильдир.
3. Юкъарыда ачыкълангъаны киби, ерде ве аякъ астында олгъан килимлердеки ресимлер. Бу тюр ресимлернинъ олмасында бир яманлыкъ ёкъ.
4. Дагъ, денъиз, терек ве бутюн джансыз махлюкъатларнынъ ресимини япмакъ ве яптырмакъ мумкюндир.
Фотосуретлер ресим кибилерми? Бир чокъ алимнинъ фикирине коре, фаркълыдыр. Олар, кузьгюде корюнген шекиль кибидир. О, харам олмагъаны киби, бу да харам дегильдир, деп айталар.
Намаз къылынгъан одада
фотосурет къоймакъ
Фоторесимлер къыбла тарафында турса, мекрух кучьлене, янда олса, азала, аркъада турса, даа да азалгъан сайыла. Бойле ресимлер я алыныр, я да усьтю орьтюлип, намазгъа турулыр. Бутюн бойны косьтерген ресимлерни къапалы бир ерде тутмакъта, бир тек керек олгъанда, бакъыладжакъ алда мухафаза этмекте яманлыкъ ёкътыр. Амма ахлякъкъа, инсанлыкъкъа ве Ислямгъа терс кельген ресимлер ола биле ве булар ясакъ. Шимдики вакъытта эр ерде ресим чекип, интернетке къоймагъа пек мот олды, Ислям боюнджа бунынъ да бир чокъ сакъынджылары бар.
Ве эр вакъыт айткъанымызны мында текрарламакъ истейим, баш ташларгъа ольген кишининъ ич бир ресимини къоймакъ олмаз, о кишиден мелеклерни ве дуаларны узакълаштырманъыз! Аллахнынъ рахмети, мелеклернинъ дуалары джумлемизнинъ устюнде олсун!