Инсанлар бар олгъаны куньден берли тевхид динлери путперестликнен эр вакъыт куреше. Путперестлик – ресим, сурет, эйкель ве дигер шекиллернен тасвирленген Аллахтан гъайры илях деп тюшюнильген хаялий яратыкъларгъа бойсунмакъ, оларны буюк корьмек, оларгъа сайгъы ве ибадет этмектир. Яни ширктир. Суретке ве эйкельге сайгъы тарих бою инсанларны Аллахтан узакълаштыргъан. Инсанларнынъ догърудан буларгъа ибадетлери, олардан угъур ве бахт тилемелери, оларны араджы ве весиле къылмалары, суретчиликнинъ ве эйкельджиликнинъ тевхид динлерининъ назарында итибар джоймасына себеп олгъан.
Кунюмизде энди бу анълайыш ёкъ олды демек де догъру дегиль, чюнки эйкельнинъ япылыш себеби, пут ясап, ибадет этмек олмаса да, бир чокъ алларда, бир кимсени я буюк косьтермек, я макътамакъ, я да бир сайгъы косьтермектир. Бунынъ ичюн Ислямиетнинъ эйкель япылмасына яхшы бакъкъаныны айтмакъ олмаз. Лякин бала оюнджакъларыны, абстракт фигураларны, тек тарафлы ресимлерни, чизгили карикатураларны «эйкель» оларакъ саймакъ янълыштыр. Чюнки буларда мезкюр сайгъы васыфлары ёкъ, олар Тевхидге де зарар кетирмейлер. Ахлякътан тыш олмасалар, айыпларны косьтермеселер, оларнынъ сатышыны япмагъа мумкюн.
Бир талай адамлар: «Эйкель бир санаттыр, не ичюн ясакъ олсун?» – деп сорайлар. Музейлерде олгъан эйкеллерни араштырсанъыз, джахилие вакъытында, ислямиеттен эвель, ве сонърасы, Рома ве Бизанс девлетлерининъ заманларында инсанларнынъ чокъу эйкель ве ресимлерге ибадет эткенини корерсинъиз. Аллаху Тааля исе, инсанны таштан ве агъачтан озь элинен ясагъан эйкель ве ресимлерге япкъан ибадеттен къуртарып, ляйыкъ олгъан макъамгъа чыкъармакъ ичюн, джанлы махлюкъларнынъ эйкель ве ресимлерини ясакълады.
Бу мевзуда Пейгъамбернинъ (с.а.в.) бир сыра сахих хадислери бар. Меселя:
«Къыямет куню бу суретлерни япкъанларгъа: «Япкъанынъызны джанландырынъыз!» – деп айтыладжакъ» (Бухарий);
«Къыямет куню Аллахнынъ энъ шиддетли азабына тюшеджеклер – Аллахнынъ яраткъанларыны такълит эткенлердир» (Ахмед бин Ханбель, «Муснед»);
«Хазрет-и Айше бир кунь ресимли бир ястыкъ сатып алды. Пейгъамбер (с.а.с.) тышарыдан ястыкъны корьгенде, ичериге кирмеди. Къапынынъ огюнде аякъта къалды. Хазрет-и Аише (р.а.) да онынъ бетиндеки мемнюниетсизлигини анълады ве бойле деди:
– Я, Ресулюллах! Аллах ве Онынъ Ресулине тёвбе этем, гунахым не?
Пейгъамбер (с.а.с.) онъа джевап берди:
– Ястыкътыр!
Хазрет-и Айше:
– Устюне отурып ясланманъ ичюн сатып алдым, – деди.
Пейгъамбер (с.а.с.) буюрды:
– Ресим япкъанларгъа азап бериледжек, япкъанынъызны джанландырынъыз айтыладжакъ. Ичинде ресим олгъан эвге мелеклер кирмез» (Муслим, IV/90).
Ибн Хаджер джанлы махлюкъатларнынъ суретлерини япмакъ гунах олгъаныны, эвде асылмасыны да джаиз олмагъаныны бельгилегенден сонъ, бойле деген: «Джансыз махлюкъатларнынъ ресимлерини япмакъ ве яптырмакъ ясакъ олмагъаны киби, ерде ве аякъ астында ятмаларында сыкъынты ёкъ. Амма аякъ астында къалмасы ичюн биле олса, джанлы махлюкъатларнынъ ресимини япмакъ джаиз дегильдир» («Зеваджир», II/33; «Эль-Фикху’ль-мезахиби’ль-эрбеа», II/41).
Кольгели ресимлер сахабе, табиин, джумхур улема иле Эбу Ханифе, Шафиий ве Севрий киби муджтехитлерге коре де харам корюльген (Зеваджир, II /33).
Амма ясакъ олмагъан ресимлер де бар. Булар:
1. Кичкене балаларнынъ ойнамалары ичюн оюнджакъ ресимлер.
2. Баш я да кобектен башлап, беденнинъ юкъары тарафынынъ ресими. Бойле бир ресим там олмагъанындан мумкюндир. Чюнки бойле бир махлюкъатнынъ яшамасы мумкюн дегильдир.
3. Дагъ, денъиз, терек, чешит орьнеклер ве бутюн джансыз махлюкъатларнынъ ресимини япмакъ ве яптырмакъ мумкюндир.
Фотосуретлер ресим кибими, ёкъмы тартышыла. Бир чокъ алимге коре айрыдыр. Фотосурет кузьгюде корюнген ресим кибидир. О, харам олмагъаны киби, бу да харам дегильдир, айталар. Табиий, ресимдеки аллар Ислямгъа терс олмаса.
Намаз къылынгъан одада фото къоймакъ мекрухтыр. Ресимлер къыбла тарафында исе, мекрух кучьлене, янында исе, азала, артта исе, даа да азалгъан сайыла. Бойле ресимлер я алына, я да устю ортюлип, намазгъа турулыр. Бутюн бойны косьтерген ресимлерини къапалы бир ерде тутмакъ, тек керек олгъанда бакъыладжакъ алда сакъламакъта яманлыкъ ёкътыр. Айрыджа, базы телюкели адамларны танымакъ ичюн чекильген зарурий бой ресимлери ичюн де рухсат бар. Булар ихтиядж ресимлеридир. Хырсызлар, джинаетчилер бу ресимлер ярдымынен къолайджа тутула биле. Бугуньки ресимлер, асылында, ибадет этмек ичюн чекильмей. Амма ахлякъкъа, инсанлыкъкъа ве Ислямгъа терс ресимлер ола биле, бу исе, ясакътыр. Шимдики вакъытта эр ерде фото чекип, интернетке къоймакъ пек мода олды. Ислям боюнджа бунынъ да бир чокъ сакъынджылары бар. Ве, эр вакъыт айткъанымызны мында да текрарламакъ истейим, баш ташларына ольген кишининъ ич бир ресимини къоймагъа олмаз, мелеклерни ве дуаларны о кишиден узакълаштырманыз! Аллахнынъ рахмети, мелеклернинъ дуалары джумлемизнинъ устюнде олсун!
Раим Гъафаров