Бу сефер «Сымалар» рубрикамызнынъ къараманы – имам, иляхиятчы КъМДИ янында «Элял» болюгининъ реиси Ридван Максудов. Бундан да гъайры, Ридван бей Къырым Муфтилигинде шахсий, къоранта проблемлеринен мураджаат эткен инсанларгъа меслеат хызметини бере. Келинъиз, онен таныш олайыкъ.
Ридван оджа, кенди тахсилинъиз акъкъында тариф этинъиз.
Тахсилимни ильк эвеля озь къорантамда, анам ве бабамдан алмагъа башладым. Аллахкъа бинълердже шукюрлер олсун, бизлерге адалетни, иманны ве самимиетни балалыкътан ашламагъа тырыштылар. Хатырлайым ки, ятмадан эвель, бабам бизлерден бильгенимиз бутюн сурелерни динълеп, тешкере эди. Къоранта муаббетлигини къорчаламакъ ичюн эп берабер ашамагъа отурта эди ве бири-биримизге сайгъы иле давранмагъа огрете эди. Аллахтан кельген рызыкъкъа дикъкъат этип, анам отьмек уфагъынынъ биле ерге тюшмемесини бизлерге огрете эди. Буларнынъ эписи ичюн оларгъа миннетдарым. Докъузынджы сыныфтан сонъ Къырым Къалай медресесине окъумагъа кирдим. Учь йылдан сонъ медресе мезуны олдым. Бундан сонъ бир бучукъ йыл озь коюмде имамлыкъ яптым ве медресе мудири, Мурат оджанынъ теклифинен Тюркиеге барып, Мармара университетининъ Иляхият факультетине окъушкъа кирдим. Анда беш йыл девамында диний тахсиль алдым. Сонъра, арап тилини пекитмек ичюн, базы арап мемлекетлерини зиярет эттим. Амма, беллесем, диний тахсилиме энъ буюк иссени Тюркиеде олгъан Пендиктеки «Хасекий» окъув юрту къошты. Дерслеримизге чокъ урьмет этильген оджалар кирди, ве учь йыл бизлернен берабер вакъыт кечирип, дёрт мезхеп фыкъыхыны, тефсир, хадис, акъаид ве башкъа дерслерни бердилер. Раббим бутюн оджаларымдан разы олсун!
Сиз КъМДИ янында «Элял сертификация» болюгининъ реиси оласынъыз. Сонъки йыллар ичинде саа баягъы инкишаф эте ве бу иште иссенъиз буюктир. Къырымда «Элял» саасынынъ келеджеги насыл?
Керчектен де, сонъки вакъытта дюнья мусульманларынынъ чокълашмасы ве диний шуурларынынъ уянмалары себебинден элял ашайт ихтияджы къачынылмаз олды. Бир де, йигирми биринджи асырнынъ проблемасы олгъан ГМО ве зарарлы мадделернинъ чокълашмасындан себеп, инсан вуджудына зарар кетиреджек бир чокъ махсулатлар тек мусульманларны дегиль, мусульман олмагъан кимселерни де темиз ве элял ашайтларны сайламагъа меджбур этмектедир. Бунынъ ичюн бутюн мусульманларгъа тевсием – «элял» язысына алданмайып, алгъан ашайт маддесининъ устюнде къайсы ширкет я да орган тарафындан тешкерилип, изин берильгенининъ логотипини бакъаракъ, эляллыкъ сертификатынынъ олгъанына дикъкъат этмели. Чюнки биз ашагъанымыз харам я да элял ашнынъ тесирини озь юрегимизде ве ахлякъымызда ташымакътамыз ве буны келеджек несиллерге де кечиремиз.
Болюк не вакъыттан берли чалыша. Онынъ макъсады недир?
Муфтиятнынъ «Элял» болюги эки бинъ он едининджи сенеси КъМДИ Шурасы тарафындан ачылды. Макъсадымыз – Къырым мусульманларына элял саасында ярдым этмектир. Афсус ки, элял олып корюнген эр шей ойле дегильдир. Себеби – эм акъча къазанмакъ гъайрети, эм де бильгисизлик ола биле. Бизим истегимиз исе, – элял ашайтнынъ чокълашмасы ве керчек манада элял олмасыдыр.
Къырымда не къадар ширкет озь махсулатларыны элял оларакъ тасдыкълады? Эсас талаплар недир?
Шимдиге къадар тахминен йигирми ширкет озь махсулатларыны элял оларакъ тасдыкълады ве бу иш кет-кете девам этмекте. Талапларымыз пек къолайдыр: мураджаат этмек, махсулатларнынъ теркибини, ренк ве дад берген къошма мадделерини косьтермек, чалышув ернинъ темизлигине риает этмек ве девлет тарафындан керек олгъан весикъаларны тапшырмакътыр. Бунынъ сонъунда биз эр шейни камерагъа чекип, акт язамыз ве, эр шей яхшы олса, сертификат беремиз.
Базыда къоранта азалары арасында чыкъкъан даваларны шериат махкемеси бакъа. Сиз шериаткъа коре кечирильген махкемелерде къады оларакъ чыкъасынъыз, Ислям къанунларына эсаслангъан махкемелер не къадар сыкъ кечириле? Инсанлар Муфтиятымызгъа эсасен насыл меселелернен мураджаат эте?
Афсус ки, кунюмизде къоранта муаббетсизлиги ве айырылувларнынъ артмасындан, диний бильгисизликтен себеп, сойлар бири-бирине зулум этелер. Къадын иддети битмеден эвден къувула я да иддети ичинде башкъа акъайгъа чыкъа. Акъай учь талакънынъ эписини бирден бере. Албуки, бу оюнджакъ дегиль ве учю бирден берильмеси гунахтыр. Чокъусы вакъыт не къадын, не де акъай озь вазифелерини керекли киби эда этмей. Иште, бойле меселелер сыкъ котериле ве фитненинъ яйылмасына себеп ола. Бунынъ янында ватандашларымыз арасында анълашмамазлыкълар чыкъа. Бу я бордж, я котек, я да чалышкъан ишнен алякъалы ола биле. Биз даванынъ эки тарафыны да чагъырып, Аллахнынъ китабына ве Пейгъамберимизнинъ суннетине эсасланып, араларыны адалетнен чезмеге тырышамыз. Ахиретке къалмасын ве бу дюньяда, бу мемлекетте муаббетлик иле яшасынлар. Бунынъ янында кимерде чет укюметлерден кельген къардашларымызнен анълашмамазлыкълар ола. Бу вазиетте де, миллетчилик япмайып, араларыны адалетнен чезмеге тырышамыз.
Не вакъыттан берли Къырымда бойле шериат махкемелери отькериле? Инсанлар ишбу махкемелерде чыкъарылгъан къарарларгъа риает этеми?
Диний махкемелер Къырымда пек чокъ вакъыттан берли бар. Инсанлар эвель де, джамиге келип, бильгили имамдан ярдым сорай эдилер ве имам араларыны адалетнен чезмеге тырыша эди. Амма, сонъки йыллары, мусульманларнынъ артмасы ве диний шуурларынынъ уянмасындан себеп, даа чокъ кельмеге башладылар. Мен беллесем, бу сонъки дёрт-беш йыл ичинде инсанлар гонъюллерини джамиге зиядедже багъладылар ве биз де Аллах ризасы ичюн оларны къабул этмеге тырышамыз, ёкъ демеймиз. Чюнки билемиз, ким бир мусульмангъа ярдым къолуны узатса, Аллах да онъа ярдым этер, ким бир мусульманнынъ бир къыйын меселесини чезсе, Аллах да онынъ къыйын меселесини чезер. Эм де бу бизим боюнымызнынъ борджудыр, чюнки биз динимизге коре яшап, меселелеримизни чезмесек, эпимиз гунах ичинде оладжакъмыз. Къарарымыз диний эсасларгъа багълы, адалетли ве къатты олмасы шарт. Ерине кетирильмеси исе, Аллах къоркъусына багълыдыр. Эгер кельген инсанлар джамиге кельген олсалар, къарарны ерине кетирмелери шарттыр, кетирмейджек олсалар, джамиге кельмеге керекмей. Биз не озюмизни, не де Аллахны алдатып оламайджакъмыз. Аллах исе, Адильдир ве эр шейни озь ерине къояр, эм бу дюньяда, эм де ахиретте.
Къады олмакъ пек месулиетли бир иш, сиз насыл ве не вакъыт бу вазифеге тайин этильдинъиз? Къады олмакъ ичюн насыл чизгилернинъ саиби олмалы?
Мен озюме къады деп айтмайым. Бу ишке ляйыкъ олгъанымны да тюшюнмейим. Амма, такъдир ойле къарар къылды, инсанлар гонъюллеринде темиз ниетнен келип, агъам сен даа яхшы билесинъ, бизни динъле, дейлер. Аллах ризасы ичюн деген сонъ, ёкъ деп оламайсынъ, ярдым этесинъ. Иште, бойле меселелер чокълашкъан сонъ, кимер инсанларнынъ агъызындан къады деп, айтылмагъа башланды. Амма бу пек месулиетли ве къыйын бир меселе. Эр кеснинъ проблемасы сенинъ проблеманъ ола ве сен сувукъ къаннен эки тарафны да динълемек керексинъ. Бирининъ козьяшлары, айнеджиликлери я да вазифеси сени алдатмамасы керек. Аллах сакъласын, кимседен бир капик биле алмамакъ керек, ёкъса бу ишнинъ акъчанен чезильмесини тюшюнеджеклер. Базыда инсанлар «сагъ ол» биле айтмагъа унуталар. Мен инанам, Къырымда менден даа бильгили, даа адалетли ве Аллахтан даа чокъ къоркъкъан къардашларым бар, ве, келеджекте, бу ватан бизден даа хыйырлы кимселерге мирас къаладжакъ.
Къорантанъыз акъкъында тариф этинъиз. Сиз дёрт къызнынъ бабасы оласынъыз. Оларнынъ тербиесинде даа зияде неге дикъкъат этесинъиз?
Раббим манъа дёрт дюльбер къыз эдие этти ве бунынъ ичюн Раббиме чокъ миннетдарым. Къызчыкъларымны пек севем ве оларнен кучюм еткени къадар вакъыт кечирмеге тырышам. Учь къызым меннен юкълайлар, дёртюнджиси анасынен. Юкъламадан эвель сесли бир шекильде «Ихляс» суресини ве Раббена дуаларыны окъуп, юкъламагъа яталар. Къартбабаларыны, къартаналарыны зиярет этмеге севелер. Онынъ ичюн кимерде афта сонъларында оларны да зиярет этемиз. Мен беллесем, ким ана-бабасындан насыл тербие алгъан олса, озь эвлядына да нисбетен ойле тербие бере. Меним ниетим – къызларымнынъ Аллахны, динимизни, Пейгъамберимизни севген, тербиели ве адалетли осьмелеридир.
Окъуйыджыларымызгъа не айтмагъа истер эдинъиз.
Окъуйджыларымызгъа шуны тевсие этмеге истер эдим: «Мусульман олгъанымызны унутмайыкъ, ярын эсап кунюдир, бугунь исе, –азырлыкътыр. Озь ишлерини бугунь теразеге къойгъан кимсенинъ ярын эсабы къолай олур. Адалетли олайыкъ, озюмизни гунахлардан къорчалайыкъ, буюклеримизни урьмет этейик, кичиклеримизни севейик. Ана-бабаларымызнынъ разылыгъыны къазанып, эвлятларымызгъа саип чыкъайыкъ. Къул акъкъына кирмейик, мазлум кимсеге къолумызны узатайыкъ. Аллах ичюн бири-биримизни севген къуллар олайыкъ. Башкъаларнынъ дегиль, озюмизнинъ Аллах ичюн, миллет ичюн, ватан ичюн не япкъанымызгъа бакъайыкъ. Азиз яшайыкъ ве, мусульман олып, джан берейик!
Эвелина Аблязова