«Арап тили – къыйын бир тиль дегиль, о, дюньянынъ энъ зенгин тиллеринден биридир. Арап тилини эр истеген къолайлыкънен огрене биле», – дей филология илимлери намзети, Къадыр джамисининъ имамы, дин ве арап тили оджасы Рустем Меметов. Керчектен, арап тили – дюньяда энъ къадимий, популяр ве сыкъ огренильген тиллерден биридир. Шу джумледен, къырымтатар тилинде бир чокъ арап тилинден алынгъан сёзлер бар. Ве, энъ эсасы, Аллахнынъ сёзю, мукъаддес Къуран-ы Керим шу тильде эндирильди. Рустем оджанынъ айткъанына коре, онынъ арап тилини огренгенининъ эсас себеби – Аллахнынъ сёзюни анъламакътыр. Макъалемиз вастасы иле Рустем оджанен якъынджа таныш олмагъа теклиф этемиз.
Рустем оджа, не ичюн сиз арап тилини огренмеге макъсат къойдынъыз?
Ингилиз тилинде бойле бир лятифе бар. Ингилизлилер «Манчестер» деп язалар, лякин «Ливерпуль» деп окъуйлар. Арап тилинде исе, насыл эшитсенъиз, ойле де язасынъыз. Онынъ ичюн арап тили къолай, къусурсыз, анълайышлы бир тильдир. Къуран-ы Керимнинъ ифадесинен «Бу ачыкъ-айдын арап тилидир» буюрыла («Нахль» суреси, 16/103 ает). Бу тильни огренмектен асыл ниетим – Аллахнынъ сёзюни ве Онынъ эльчиси олгъан Хазрет-и Мухаммеднинъ (с.а.в.) сёзлерини анъламакъ, Ислямны башкъа менбалардан да огренмек, оны яшамакъ ве дигер инсанларгъа анълатмакътыр.
Тахсилинъиз акъкъында тариф этинъиз. Оджалар ве огренюв усуллары насыл эди?
2004-2007 сенелери арасында мен Къалай медресесинде Ислям динининъ принциплерини ве арап тилининъ биринджи басамакъларыны огрендим. Сонъра Вернадский адына Таврия миллий университетининъ арап тили ве эдебияты болюгинде окъудым. Магистратураны битирдим. Тахсилимни Тюркиеде, Неджеддин Эрбакан университетинде кене арап тили ве эдебияты болюгинде, докторантурада девам эттим ве 2018 сенеси «Къырым ханлыгъы (1441-1783) девиринде арап тили ве эдебияты саасында ильмий чалышмалар» адлы диссертацияны язып битирдим, бойледже, гъарп окъув низамына коре, филология боюнджа фельсефе докторы (PhD) унваныны алдым, Русие низамына коре, бу – илимлер намзети унванына тенъдир. Огренюв усуллары эр джеэттен фаркълы олды. Арап тили оджаларым Эсадуллах Баиров, Али Нурьянович, Рустем Бекиров, Таджеддин Узун, Мухаммед Таса, Мухаммед Дерели ве дигер оджаларыма чокъ тешеккюрлер этем.
Тильде сербест лаф этмек ичюн тиль ташыйыджылары иле лаф этмек, теджрибе алмакъ имкянынъыз олдымы?
Университет йылларында, 2012 сенеси, Бирлешкен Арап Эмирликлерине бир айгъа барып, арап тилинден теджрибе алмагъа имкянымыз олды. Чокъ шукюр, эльбетте, сербест лаф этмек ичюн тиль ташыйыджылары иле лаф этмек пек муим.
Къорантанъыз акъкъында тариф этинъиз.
Апайымнынъ ады – Адиле Акимова. О да Къалай медресесинде окъуды. Тикишнен огъраша. Шимди эв ишлеринен, бала тербиесинен мешгъуль. Чокъ шукюр, эки баламыз бар. Биринджиси – Ахмед, алты яшында, экинджиси – Сафие къызымыз, эки ярым яшында.
Сиз филология илимлери намзети оласынъыз. Невбеттеки адым насыл?
Невбеттеки адымымыз – арап тили ве Къырым тарихында Ислямнен багълы макъалелерни ильмий меджмуаларгъа язмакътыр.
Къырымда арап тилининъ огренилювинен багълы проблемалар бармы? Тильни огренгенлер озь бильгилерини къайда ве насыл къуллана биле?
Къырымда арап тилининъ огренилювинен багълы проблемалар бар. Арап тилини огретюв ерлери пек аздыр. Мутехассыс инсанлар да аздыр. Арап тилини огренгенлер озь бильгилерини даа чокъ терджиманлыкъта ве оджалыкъта къуллана билелер.
Сиз Къалай медресесинде оджалыкъ япасынъыз. Бу акъта тариф этинъиз.
Ал-ы азырда Къалай медресемизде биринджи сыныф талебелернинъ сыныф рехбери олам. Бунен берабер медресемизде китапхане ве azovmedrese.ru веб сайтынынъ ишлерине де бакъам. Макъсадым – Аллахнынъ динини яшагъан ве озь халкъына эр саада гузель хызмет этеджек бир несиль етиштирмектир.
КъМДИ-де арап тилининъ онлайн дерслерини кечиресинъиз. Дерслер семерелими? Талебелер чокъмы?
Чалышмакъ – къулдан, нетидже – Аллахтандыр. Топлам 50-ден зияде талебемиз бар. Умют этемиз ки, дерслер семерели олып кече. Дерсте базы вакъыт бизим Къырымлы Э.Б Кефевий ве Мухаммед Акъкъирманий киби алимлеримизнинъ арап тилинде язгъан эсерлеринен къулланамыз. Муфтият инстаграм саифесинде де бизим талебелеримиз чокътыр.
Арап тилини огренмеге эр истеген сизге мураджаат эте билеми?
Эльбетте, эр истеген мураджаат эте биле. Бизим Муфтиятымызда къадынлар ичюн де арап тилини огреткен айры оджалар бар.
Къырымда арап тили огренилювининъ перспективалары акъкъында не дерсинъиз?
Ислям дини не къадар чокъ анълатылса, яйылса, о ерде арап тилининъ перспективалары буюк демектир. Чокъ шукюр, Къырымда минарелеримизден эзан сеслери эшитиле, джамилер къурула, демек, о ерде арап элифбеси ве тильни огренмеге ихтиядж бар.
Сиз Акъмесджиттеки Къадыр джамисининъ имамы оласынъыз. Бу ишинъиз акъкъында тариф этинъиз.
Къадыр джамиси, керчектен де, Къырымнынъ гузель джамилеринден биридир. Малюм ки, имам олмакъ, башта Аллахнынъ динине, сонъра халкъымызгъа хызмет этмек демектир. Бу ерде сабах-ятсы, джума намазларыны, илим, ирфан, никях, сухбет киби диний фаалиетлерни алып барамыз. Базар куньлери балачыкъларгъа дерслер беремиз.
Огюнъизге насыл макъсатлар къоясынъыз? Илимнен ве, асылында, омюринъизнен багълы макъсатларынъыз…
Аллах имкян ве омюр берсе, келеджекте бизим Къырымда 3 ве 4 асыр эвель яшагъан Мухаммед Акъкъирманий, Ахмед Къырымий, Э.М. Кефевий киби алимлернинъ ильмий чалышмалары, эсерлерини Къырымда бастырмакъ, нешир этмектир. Ве, бойледже, азиз миллетимизнинъ эм динини, эм де тарихыны огренмектир.
Сизинъ омюр шиарынъыз насылдыр?
Аллах Ресулюнинъ (с.а.с.) бир сёзю бар: «Бир кимсе илим огренмек ичюнь ёлгъа чыкъса, Аллах о кишиге дженетнинъ ёлуны къолайлаштырыр». Онынъ ичюн мен эр заман яш несилимизге айтам: «Окъугъан (илимнен огърашкъан) киши эм дюньясыны къазана, эм де ахиретини!»
Окъуйыджыларымызгъа тилеклеринъиз?
Фырсат эллеримизде экен, келинъиз, азиз миллетимизнинъ тарихыны огренейик, кечмиштен дерс алайыкъ, кимлер олгъанымызны унутмайыкъ, Аллахкъа къуллукъ этейик, джамилеримизни балачыкъларнен толдурайыкъ, бир-биримизге маддий ве маневий оларакъ дестекчи олайыкъ. Аллах Ислям умметине, бизим халкъымызгъа мерхамет этсин. Дюньяда ве ахиретте гузелликлер берсин. Амин.
Эвелина Аблязова