1970-нджи сенелери халкъымыз Ватангъа къайтып башлагъанда, ватанпервер ве джесюр инсанлар миллетимизге ёл косьтердилер. Ватан ёлуны ачтылар. Чюнки Къырымгъа къайтып кельген сонъ эв, иш, аш, сув ве дигер эр куньлюк меселелерден гъайры, миллетимизни, динимизни сакъламакъ меселеси де ортада турды. Адым-адым мектеплер ве окъув юртлары ачылды, джамилер къурулды.
Бойле инсанлардан бири – бугуньки къараманымыз Сеитасан Асановдыр. 83 яшына кельген Сеитасан агъа Сакъ районынынъ дин джемиетлерининъ реиси, «Янъы джами» дин джемиетининъ реисидир.
«…Къырымгъа къайткъан сонъ,
эр шейни сыфырдан башламагъа
керек олды»
Сеитасан агъа, Къырымгъа не вакъыт къайттынъыз, сизинъ джемаат фаалиетинъиз насыл башланды?
Къырымгъа 1976 сенеси Сырдарья виляетинден, Гулистандан къайттым. Сакъ шеэрине келип, ерлештик. 5 йыл пропискасыз яшадыкъ. Бир сыра къыйынлыкълардан кечтик, къолай олмады. Бир шейге бакъмадан, Раббимиз сабыр-такъат берди, бекледик, язылдыкъ ве Ватанда яшайышымызны къурып башладыкъ. Эбет, Къырымгъа къайт къан сонъ, эр шейни сыфырдан башламагъа керек олды. Не исе, яшайыш девам эте, келим-кетим дюньясы… Бир кунь бир къырымтатар къорантасында бала кечинди ве оны коммеге керек олды. Къырымгъа къайткъан сонъ, ильк йыллары мусульман мезарлыгъы ёкъ эди. Не япайыкъ. О якъкъа, бу якъкъа айландыкъ, мезарлыкъкъа кирдик ве дивар четинден 3 метр алып, коммеге меджбур олдыкъ. Бу вакъиадан сонъ козюмиз ачылды ве бир къач къарт топлашып, дин джемиетини къурдыкъ. Бундан сонъ бу дин джемиети адындан бизге мезарлыкъ ичюн топракъ айырмагъа талап эттик. Яваш-яваш меселелеримиз чезильмеге башлады. Сонъра джами ичюн ер къыдырмагъа башладыкъ. Топракъ алгъан сонъ, джамини къурмагъа керек олды.
Не ичюн сизинъ дин джемиетинъиз «Янъы джами» оларакъ адландырылды?
Дин джемиетимиз тизильди ве энди огюмизге, джами не ерде къуруладжакъ меселеси чыкъты. Биз, дженктен эвель шеэрде эски джами не ерде олгъаныны тапамадыкъ, онынъ ичюн де янъы джамини къурмакъ къарары алынды. Бойле этип, дин джемиетимиз «Янъы джами» адландырылды.
Сизинъ вазифенъиз неден ибарет?
Джемаат арасында иш эр вакъыт тапыла. Эгер яшлар арасында меселе чыкъса, биз керек оламыз. Эр шейни анълатып, оны чезмеге тырышамыз. Мен энди 83 яшындам, такъатыма коре, джемаат арасында юрем, эвде отурмакъ ёкъ. Яшыма бакъмадан, мени эр ерге чагъыралар.
«Биз аман-аман 7 йыл Сакътаки
«Янъы маале» джамисининъ къурулмасы ичюн курештик»
Сакътаки джами къуруджылыгъынынъ тарихы акъкъыда тариф этинъиз.
Джами къуруджылыгъынынъ тарихы та 1991 сенеси башланды. Биз аман-аман 7 йыл Сакътаки «Янъы маале» джамисининъ къурулмасы ичюн курештик. Шеэр киришинде пек онъайтлы бир ерде джами ичюн топракъ айырылды. Бундан сонъ оны къурмакъ ичюн арекет этмеге башладыкъ. Джами къуруджылыгъы меселесинде джемаатымыз ярдым этти ве Муфтилигимиз дестек косьтерди. Ресмий оларакъ, джами ачылувы 2002 сенеси олды. Джамимиз 400-ден зияде инсанны сыгъдырабиле, сонъра янында огъланлар ичюн медресе ачылды, анда балаларымызны окъутамыз.
Бугунь джами янында медресе чалыша, эм де джами олгъан ерде ифтарларнынъ кечирилюви ичюн махсус бина къурулды. Даа насыл планларынъыз бар?
Эр шей инкишаф эте, заман денъише. Яшлар да денъише. Онынъ ичюн биз яшлар ичюн спорт-зал къураджакъмыз. Чюнки топрагъымыз буюк. 1,5 гектардан зиядедир. Онынъ ичюн, Аллах къысмет этсе, къызлар ичюн медресени де къураджакъмыз. Еримиз бол, япыладжакъ ишлеримиз де чокъ.
Сакънынъ джемааты фаальми?
Э, джемаатымыз, керчектен де, пек гузель, халкъ бизге ишана. Аллах эписинден разы олсун, биринджи вакъыттан башлап, бугуньки куньге къадар эр иште ярдым этелер. Афсус ки, чокъусы ихтиярларымыз рахметли олды, амма генчлеримиз эр ишке къошула.
Кезлевдеки Джума джамисининъ мусульманларгъа къайтарылувы ишинде иссенъиз буюктир. Бу акъта хатыралавларынъызнен пайлашабилесинъизми?
О вакъыт халкъымыз пек бирлик эди. Эгер бир меселе чыкъса, гедже-куньдюз демейип, халкъ топлашып, берабер чезе эди. Кезлевдеки Джума джамиси меселесинен огърашмакъ – эпимизнинъ боюн борджумыз эди. Буюк, тарихий, гузель джами. О ерде джемаат фааль къатнашты ве оны бизге берюв меселеси чезильди. Бу джами къайтарылгъан сонъ, мусульманлар яшагъан ерде джами къурулмагъа башланды. Чюнки сюргюнликтен эвель де шай олгъан. Эр бир кой ве къасабада бир я да бир къач джами олгъан. Ашагъы, юкъары джами олгъан. Бугунь де биз мусульман яшагъан эр ерде джами къурулмасына ынтылмакъ керекмиз.
«Миллетимизнинъ ве
балаларымызнынъ парлакъ
келеджеги – тек бирлик-бераберликтедир»
Фикиринъиздже, бир инсанны ве, умумен, миллетни инкишаф эттирген шей недир?
Бирлик, тек бирлик… Буны джойгъан миллет гъайып ола. Чюнки бирлик деген шей, эр шейни чезе, агъырны енгиль эте. Айырылыкъ исе къаза ве беляларгъа кетиребиле. Бирлик олмалымыз. Бири-биримизни багъышламакъ, эр шейге мукъайт олмакъ керекмиз. Миллетимизнинъ ве балаларымызнынъ парлакъ келеджеги – тек бирлик-бераберликтедир.
«Урф-адети, тили олмагъан миллет
гъайып ола»
Генчлерге насыл тилегинъиз, тевсиенъиз оладжакъ.
Эр шей огретиле, эр шей айтылып анълатыла. Эгер бир шей унутылса, бир шейге эмиет берильмесе, о шей унутылып къала. Эр шейни вакъытында япмалы. Шукюр Аллахкъа, уйкен несиль бар. Онынъ ичюн бугунь биз айткъанымызгъа мукъайт оладжакъсынъыз, бизни тек урф-адетлеримиз миллет оларакъ сакълап къаладжакъ. Урф-адети, тили олмагъан миллет гъайып ола.
«Биз эсас шейни анъламакъ керекмиз:
биз ве Къырым – бирмиз»
Къайгъыргъан шейинъиз недир?
Мен ана ве бабадан эрте оксюз къалдым. Мени битам, къартбабам бакъып осьтюрдилер. Онынъ ичюн мен эрте чалышып башладым, миллий меселеге къатнаштым. Къырымгъа къайткъандже. Биз эсас шейни анъламакъ керекмиз: биз ве Къырым – бирмиз. Миллетимиз о къадар шейни башындан кечирди. Аллах эпимизге – сагълыкъ, такъат берсин.
ЭВЕЛИНА Аблязова