Теравих намазы – адий бир нафиле намаз дегиль. Теравих намазы – Рамазан айынынъ руху, оны акс эткен къысымы ве геджелернинъ кейфиетидир. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бизге къалдыргъан бир мирасыдыр. Ве тек Рамазан айында къылынгъан бир ибадеттир. Онынъ ичюн къыйын олса да, къачырмадан, онъа сым-сыкъы сарылмакъ керекмиз.
Агъырлыгъы акъкъында бираз тюшюнсек, намазны хушу ичинде къылгъан мусульман ичюн ич бир къыйынлыгъы да олмаз. Чюнки Юдже Раббнинъ къаршысында тургъаныны анълайджакъ, Онынъ севгили къуллары арасында олгъанына умют этеджек ве Аллах азырлагъан ниметлерине ынтыладжакъ: «Оларнынъ янбашлары ятакълардан узакълаша, къоркъу ве умют ичинде Рабблерине дуа этелер ве рызыкъ оларакъ берген шейлеримизден хайыргъа сарф этелер. Оларгъа япкъанларына къаршылыкъ оларакъ, козьлерни айдынлатаджакъ шейлерден нелер сакълангъаныны ич кимсе билемез» («Седжде» суреси, 32/16-17 ает). Пейгъамберимиз (с.а.с.) бир хадис-и шерифинде азырлангъан зийнетлерден гъайры, даа гунахлар да багъышланаджагъыны бильдире: «Ким Рамазан айынынъ геджелерини Аллахнынъ мукяфатыны умют этип ве иманнен намаз ичинде кечирсе, онынъ эвельки гунахлары багъышланыр» (Бухарий, 37; Муслим, 759). Башкъа хадис-и шерифте бойле кече: «Бир кере бир инсан Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янына кельген ве деген: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Сен билесинъми, мен, Аллахтан гъайры башкъа илях олмагъанына ве сен онынъ Пейгъамбери олгъанына шаатлыкъ этем, намазны къылам, зекятны берем, оразаны тутам, ве Рамазан айынынъ геджелерини намаз ичинде кечирем?!» Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле джевап берген: «Бойле алда ольген кимсе дженнетте шеитлер ве сыддыкълар арасында оладжакъ!» (Беззар, Ибн Хузейме, Ибн Хиббан).
Демек, анълагъанымызгъа коре, Раббимиз Рамазан айыны бизлер ичюн дженнетнинъ къапыларыны ачкъан фырсат оларакъ, магъфиретни къазандыраджакъ бир имкян оларакъ, Онынъ разылыгъына етмек ичюн бир васта оларакъ берген. Эгер бу чарелерни къачырсакъ, тек озюмизге зиян кетирермиз. Чюнки бу аят инсан ичюн нефисинен сонъсуз алып баргъаны джихаттыр. Хафиз Ибн Реджеб бойле деген: «Биль ки, Рамазан айында иман эткен кимсе ичюн нефисине къаршы эки чешит джихат топлангъан! Куньдюз вакъытынен ораза тутмакъ ичюн джихат, гедже вакъытынен намаз къылмакъ ичюн джихат. Ве ким бу эки джихат чешитини озюнде бирлештирсе, сонъсуз мукяфатларны къазаныр!» («Летаифу’ль-маариф» 171).
Биз эр даим нефис истеклеринен курешмек керекмиз, амма, бу иште Рамазан айы бизге къолайлыкъ бере, Юдже Раббимиз шейтанларны бир айгъа зынджырларнен багълай. Йыл девамында олгъаны киби, эки джебэде дегиль де, тек бир душмангъа къаршы курешмек керек. Бунынъ делили оларакъ Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) сёзлери келе: «Рамазан айы кельгенде, дженнет къапылары ачыла, джеэннем къапылары къапала, ве шейтанлар багълана» (Муслим).
Эгер сахабелерге назар ташласакъ, бир ривает акъылыма келе: Пейгъамберимиз (с.а.с.) геджелери азбаргъа чыкъкъанда, мусульманларнынъ эвлеринден, балкъуртларнынъ сепетлеринден олгъаны киби, сес-вызылты чыкъа эди, бу сахабелер Къуран окъуй эдилер («Энвару’т-тензиль», IV 111). Бизлер ичюн бу дюньяда энъ яхшы орьнек – Пейгъамбердир (с.а.с.), ондан сонъ да онынъ сахабелери. Олар, Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янында олып, динни догърудан ондан огренип, бизлерге теслим эткенлер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) джемаатнен берабер джамиде теравих намазыны тек учь кере къылгъаны ривает этиле, онынъ ичюн биз бу акъта чокъ малюмат алып оламаймыз, амма сахабелер онынъ ёлдашлары оларакъ, динни энъ яхшы бильгенлер оларакъ, бойле меселелерни темелинден биле эдилер.
Теравих намазында рекят сайысы акъкъында мунакъаша этсек, энъ яхшысы сахабелернинъ арекетине бакъмамыз олур. Бизлер ичюн бу – етерли олур. Алимлеримиз де бу ёлны туткъанлар. Имам Бухарий ривает эткенине коре, Умер (р.а.) халифе олгъанда, о, Рамазан геджелерининъ биринде джамиге чыкъкъан ве инсанлар эписи айры-айры намаз къылгъанларыны корьген. Сонъра, эписини бир имам артында топламакъ яхшы олур деп тюшюнген. Имам оларакъ Убей бин Кабны къойгъан ве 20 рекят теравих, учь рекят да витир намазыны къылмаларыны эмир эткен. Экинджи гедже чыкъкъанда, инсанлар джемаатнен намаз къылгъанларыны корип, бойле дегенлер: «Не де яхшы янъылыкъ!». Яни, о вакъыт диннинъ къалкъанлары олгъан, динни денъишмелерден къорчалагъан, Ислямнынъ диреклери олгъан, араларында ашере-и мубешшереден ве Бедирде дженк эткенлер олгъан, араларында бизлерге энъ сагълам шекильде динни теслим эткен алимлер олгъан – ич кимсе бу эмирге къаршы чыкъмагъан! Биз бунъа къаршы чыкъаджакъмызмы? Умерден (р.а.) сонъ бу эмирни Али (р.а.) де текрарлагъан – онъа да къаршы кимсе чыкъмагъан. Имам Тирмизий озь «Сунен»-инъде айткъанына коре: «Алимлернинъ чокъусы Умерден, Алиден ве Пейгъамбернинъ башкъа сахабелеринден ривает этильген, теравихнинъ 20 рекят олгъаны тюшюнджесинделер, эм де имам Севрий, Ибн Мубарек ве Шафиий де бу тюшюнджеде эдилер» («Сунен» 169/3).
«Теравих» сёзюнинъ манасына биле бакъсакъ, кене де буны кореджекмиз! «Теравих» сёзю «тервиха», яни «раатлыкъ», «токътав» сёзюнинъ чокълукъ шекили. Рамазан айынынъ гедже намазыны «теравих» деп адландырдылар, чюнки сахабелер эр 4 рекяттан сонъ раатлана эдилер («Лисану’ль-араб»). Арап тилинде сёзлернинъ теклик, экилик ве чокълукъ шекиллери бар. Онынъ ичюн теравих тек учюнджи токъталмадан сонъ оладжакъ. Эсаптан, ич олмаса, бираз бильгимиз олса, кореджекмиз ки, учюнджи токъталма энди секизден арткъач, энъ азы 12 рекяттыр. Демек 12 ве арткъач рекятлары олгъан намазгъа теравих деп айтмакъ мумкюн. Бу, витирден гъайры.
Сайгъылы диндашларымыз, Рамазан айында Аллахнынъ разылыгъыны къазанмагъа тырышайыкъ, азырлагъан зийнетлерине ынтылайыкъ. Раббимиз де бизим гунахларымызны багъышласын, эпимизни бир ёлда бирлештирип, дженнетли олмагъа насип эйлесин!
Таир Ибрагимов