Инсан огълунынъ яратылувы ойле ки, о, хата япабильген бир варлыкътыр. Бу хаталар базы вакъытта Яратыджыгъа къаршы, базыда исе инсанларгъа къаршы япыла. Дюнья ве ахирет бахтына иришмек ичюн, япылгъан бу хаталардан вазгечип, пешманлыкъ дуйып, тёвбе этмек мумкюн.
Тёвбе сёзюнинъ манасы – пешман олмакъ, япылгъан янълыштан къайтмакъ, демектир. Динимизде «тёвбе» дегенде исе, къулнынъ ишлеген яманлыкъ ве гунахлардан пешман олып, оларны терк этмек манасы анълашыла. Истигъфар исе – Аллахтан багъышлав тилемек демектир. Аллахкъа ёнельмек, эмирлерине бойсунмакъ ве ясакъларындан узакъ турып, Аллахкъа сыгъынып, афу сорамакъ демектир.
Гунахлар ичюн тёвбе этмек – фарздыр. Япылгъан эр бир гунах ичюн айры-айры тёвбе этмек керек. Тёвбенинъ дёрт басамагъы бар:
1. Япылгъан гунахны терк этмек;
2. Япылгъан гунах ичюн пешманлыкъ дуймакъ;
3. Бир даа япмамагъа къарар бермек;
4. Къул акъкъына кирильген олса, эляллыкъ сорамакъ.
Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде пек чокъ аетлерде гунахлар ичюн тёвбе этювимизни истей ве тёвбелернинъ къабул этиледжегини бильдире. Япылгъан тёвбелернинъ нетиджесинде Аллах-нынъ ве инсанларнынъ разы оладжагъы бир аят яшанса, дженнет муждеси бериле. Келинъиз, бу мевзунен багълы аетлерге бакъайыкъ: «Эй, иман эткенлер! Аллахкъа самимий бир шекильде тёвбе этинъиз» («Тахрим» суреси, 66/8 ает), «Эпинъиз Аллахкъа тёвбе этинъиз, эй, муминлер! Бельки, бойлеликнен, къуртулышкъа ириширсиниз» («Нур» суреси, 24/31 ает).
Севимли Пейгъамберимизден (с.а.в.) де тёвбенинъ эмиети акъкъында бизге чокъ хадис кельди. Бу хадислерден базыларынынъ манасы бойледир: «Кунеш гъарптан догъмадан эвель (къыямет къопмадан эвель) ким тёвбе этсе, Аллах онынъ тёвбесини къабул этер» (Муслим); «Эй, инсанлар! Аллахкъа тёвбе этип, Ондан афу соранъыз. Чюнки мен Ондан куньде юз кере афу сорайым» (Муслим); «Къулнынъ тёвбе этювинден Аллахнынъ дуйгъаны мемнюниет, сизден биринъиз, кимсесиз чёльде джойгъан девесини тапкъан вакъыттаки севинчинден даа буюктир» (Бухари).
Аллаху Таалянынъ тёвбе къапысы даима ачыкъ. Бу къапынынъ ачыкъ олгъаны, инсан истегени къадар гунах ишлесин, эп бир багъышланыр, манасына кельмей. Бу къапынынъ ачыкъ олувы Аллахнынъ къулларына олгъан сонъсуз мерхаметини, оларнынъ эбедий къуртулышкъа иришювлерини истегенини ачыкъ-айдын косьтере.
Насыл олса да, гунахларымдан тёвбе этерим, афу этилир, деп яманлыкъ ишлемемек керек. Хаталардан тёвбе этмек исе, эр бир инсан ичюн керек олгъан хусустыр.
Гунахлар багъышланмаз, деп, умютсизликке тюшмемек керек. Бундан да гъайры, чокъ гунахкъа кирген инсанларгъа Аллах сенинъ гунахынъны багъышламаз, деп айтмамакъ керек. Бунынънен багълы халкъымыз арасында къулланылгъан базы янълыш фикирлер бар. Меселя: «Бу вакъыткъа къадар гунах ишледи, сонъра да тёвбе этти, шимди акъыл огрете!» манасындаки фикирлерни эшитмек мумкюн. Бунен берабер, тёвбе этип, джамиге джемааткъа кельген инсанларгъа: «бу ерде сенинъ еринъ ёкъ», дегенлер де чыкъа. Бу анълайышларнынъ эписи янълыш. Аллах гунах ишлегенлернинъ тёвбесини къабул этиджидир. Бу киби янълыш сёз ве фикирлер инсанларнынъ япкъан хаталарындан пешманлыкъ дуймамасына ве Аллахнынъ рахметинден умют кесмелерине себеп олабиле. Бакъынъыз, бу мевзуда Аллах не буюра:
«Анджакъ тёвбе ве иман этип, эйи ишлер япкъанлар айры. Аллах оларнынъ яманлыкъларыны эйиликлерге чевирир. Аллах пек багъышлайыджы, пек мерхаметлидир» («Фуркъан» суреси, 25/70 ает).
«Эй, озьлерине къаршы чалышып сынъырдан кечкен къулларым! Аллахнынъ рахметинден умют кесменъиз. Чюнки Аллах бутюн гунахларынъызны багъышлайбиле. Шубесиз, О, пек багъышлайыджы, пек мерхаметлидир» («Зумер» суреси, 39/53 ает).
Инсан, кимнинъ акъкъыны ашагъан олса, ондан эляллякъ сорамакъ керек. Чюнки къул акъкъыны тек къул афу эте. Юдже Аллах бу акъны эр бир инсангъа берди. Дюнья аятында дигернинъ акъкъыны ашагъанларнынъ севап-лары, кимнинъ акъкъыны ашагъан олсалар, о кимселерге дагъытыладжакъ. Ве, аксине, башкъа инсанларнынъ акъкъыны ашагъанларнынъ севаплары битсе, кимнинъ акъкъыны ашагъан олсалар, о кимселернинъ гунахларыны устьлерине атыладжакъ. Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в.) бу мевзуны бойле анълаткъан:
«Муфлис (банкрот олгъан инсан) кимдир, билесизми?» – деп сорады. Сахабелер: «Бизим арамызда муфлис — парасы ве малы олмагъан инсанлар», – дедилер. Пейгъамберимиз (с.а.в.): «Шубесиз ки, умметимнинъ муфлиси, Къыямет куню намаз, ораза ве зекят севабынен келир, амма бирисини сёгген, бирисине зина ифтирасы аткъан, онынъ малыны ашагъан, бунынъ къаныны тёккен, бирисини котеклеген, бу себептен эйиликлерининъ севабы онъа-бунъа берильген ве устюнде къул акъкъы битмеден, севаплары битсе, кимнинъ акъкъыны ашагъан олса, о инсанларнынъ гунахы онъа юкленип. сонъра да, джеэннемге атылгъан инсандыр», – деп буюрды (Муслим).
Тёвбе мевзусында сахабелерден алынаджакъ чокъ ибрет бар. Ислям дини кельмеден эвель, эр бир тюрлю гунахкъа булашкъан инсанлар, Ислямнынъ келювинен, йылдызлар алына кельдилер. «Пейгъамберимизнинъ сахабелери» шерефини къазандылар. Олар Ислям динини ильк къабул эткенлер олдылар. Умер, Пейгъамберимизни ольдюрмеге кеткенде, хатасыны анълап, Хазрети Умер олды.
Мусульман – абдест ве бой абдестинен беденни темизлей. Урбасыны ве намаз къыладжакъ ерини темизлей, усть-башыны ве этрафыны темиз тута. Тёвбе этип ве ибадет этип, ахлякъыны гузеллештире ве маневий темизлене.
Дюнья бахтыны къазанмакъ, ахиретте гъайып эткенлерден олмамакъ ичюн, тёвбе этмек, иманымызны къуветлендирмек, ибадетлеримизни ерине кетирмек ве ахлякъ къаиделерини яшайышымызгъа кечирмек керекмиз.
Юдже Раббимиз япкъан гунахларымызны, хаталарымызны, исьянларымызны афу этсин. Эки дюньяда бахтлы олмагъа насип этсин.
ИСА Велиев