«Бала ананынъ къарнында олгъанда, сач алмакъ, сач боямакъ олмаз. Орьмек, тикмек, нагъышламакъ олмаз. Хастаны зиярет этмек, дженазеге бармакъ олмаз» инанчларына даир…
Юклю къадынларнынъ…
…сач кестирюви
Агъыр аякълы апайларнынъ сач кестирмеси догъру дегиль, деген фикир бар. Эгер кестирильсе, «догъаджакъ баланынъ омюри къыскъа олур» деген бир хурафе юре. Динге, акъылгъа уймай. Динимизде не эркеклернинъ, не де апайларнынъ сач кестирмелерини ясакълагъан ич бир делиль ёкъ. Бу меселе халкъ арасында даркъалгъан бир хурафедир. Бунынъ суннетте бир делилининъ барлыгъы соралса: «Кензуль-уммаль» китабында шу манадаки бир хадис-и шериф къайд этильген:
«Апайларнынъ энъ къыйметлилери, Пейгъамберимизнинъ ханымлары, къулакъ йымшагъыны кечмейджек микъдарда сачларыны къыскъарта эдилер» («Кензуль-уммаль», 3: 35).
Мында козьден узакъ тутулмамасы керек муим бир нокъта да, апай сачыны кескенде, акъайгъа ошамакъ киби бир ниетининъ олмамасы я да сачыны эркек тырашы киби япмамасы кереклигидир. Чюнки хадис-и шерифте Пейгъамбер Эфендимиз: «Аллах къадынлардан акъайларгъа ошамагъа тырышкъанларны иляхий рахметтен узакъ этсин», – деп буюра (Эбу Давуд, «Либас», 31).
Сач боямасына кельгенде, динимиз бизге табиий олгъан, сувны кечирген къынаны тевсие эте. Имам Ахмед б. Ханбель отуз учь яшында сачыны къына иле боялады. Бунынъ ичюн эмджеси:
– Аджеле эттинъ! – дегенде, Имамы Ахмед б. Ханбель:
– Бу, – Ресулюллах Эфендимизнинъ (с.а.в.) суннетидир, – деген эди.
…дженазеге барувы
Дженазени ташымакъ вазифеси акъайларгъа берильгени киби, дженазеге бармакъ да акъайларнынъ вазифесидир. Къадынларнынъ дженазеге барувы Хазрети Пейгъамбер (с.а.в.) тарафындан ясакълангъаны ичюн (къадынларнынъ дженазенен берабер кетмелери иттифакъ-нен мекрухтыр. Ханефилерге коре, «тахримен мекрух»тыр ки, эгер фитне къоркъусы бар исе, о заман иттифакънен харамдыр. Имам-ы Азам Эбу Ханифе де: «Апайларнынъ дженазе такъиби уйгъун дегильдир», – деген. Бундан анълашыла ки, юклю апайларнынъ дженазеге бармамалары даа уйгъун. Бундан себеп, дженазеге барса, баланынъ омюри къыскъа олур, мытлакъа хасталаныр ве саире киби хурафелерден себеп дегиль. Психологик бир агъырлыкъ ве Пейгъамберимизнинъ айткъаны ичюндир. Лякин вакъыт кечкенден сонъ, мезарлыкъкъа барып дуа этмекнинъ бир ясагъы ёкъ.
«Айше (р.а.) бир кунь мезарлыкътан къайта эди. Мен онъа: «Эй, муминлернинъ анасы! Къайдан келесинъиз?» – деп сорадым.
«Къардашым Абдуррахманнынъ мезарыны зияреттен къайтам», – деди. Мен: «Ресулюллах (а.с.) мезар зияретини ясакълагъан эдими?», – деп, сорадым.
«Эльбет, Ресулюллах мезар зияретини ясакълады, амма сонъра изин берди», – деп, буюрды («Сунен Ибни Мадже Терджуме ве Шерхи», 4: 439).
…орьмек, тикмек меселеси
Орьме, тикме, нагъыш, ишлеме киби шейлер исе чокъ эйидир, мубахны да кече, суннеттир. Хадис-и шерифте буюрылгъаны киби: Аллаху Таалянынъ фарз къылгъаныны япмакътан ве акъайына итааттан сонъ, апайлар ичюн, юн ишлемектен, иплик букмектен устюн иш ёкътыр. Бир саат юн ишлемек, иплик букмек я да къумачтокъумакъ, эль ишлерини япмакъ – къадынлар ичюн чокъ севаптыр. Онынъ ичюн бала догъувыны беклеген апайларнынъ бу ишлернен огърашмаларында ич бир яманлыкъ ёкъ, севабы бар. Инсанларнынъ арасында даркъалгъан сёзлер исе, ап-ачыкъ хурафедир.
…хаста зиярети
Хаста бир муминни зиярет этмек – Пейгъамберимизнинъ (с.а.в.) суннетидир. О, хасталарны зиярет эте, муминлерге де хаста зияретини тевсие эте эди (Бухарий, «Дженаиз», 2; Муслим, «Либас», 114). Хаста бир муминни зиярет эткен инсан эм хастаны къувандырыр, эм де озю севап къазаныр (Тирмизий, «Эдеп», 45; Несаий, «Дженаиз», 53). Амма хасталыкълар фаркълы ола, белли ки, юкъуджы ве агъыр хасталыкълар олгъан ерге агъыраякълы апайларнынъ бармасы догъру олмаз. Кимсенинъ де джаны агъырмамакъ керек.
Хазрети Умер (р.а.) Шамгъа догъру ёлгъа чыкъкъан эди. Серг дейильген ерге баргъанда, онъа Шамда веба хасталыгъы яйылгъаныны хабер эттилер. Хазрети Умер (р.а.) эр кеске сесленип:
– Мен сабалейин къайтув азырлыгъына башлайым, сиз де айванларынъызгъа мининъ, – деди.
– Аллахнынъ къадеринден къачасынъмы? – деп, сорадылар.
Хазрети Умер (р.а.):
– Эльбетте, Аллахнынъ къадеринден кене Аллахнынъ къадерине къачамыз, – деди.
Абдуррахман б. Авф (р.а.) исе: «Бу хусуста менде бильги бар, – деди –, Ресулюллах Эфендимизнинъ (с.а.в.):
«Бир ерде веба олгъаныны эшитсенъиз, анда барманъыз. Бир ерде веба ортагъа чыкъса, сиз де анда олсанъыз, хасталыкътан къачып, андан тышарыгъа чыкъманъыз», – буюргъаныны эшиттим», – деди.
Бу сёзлерден сонъ, Хазрети Умер (р.а.) Аллахкъа хамд этти ве андан айрылып ёлуна девам этти (Бухарий, «Тыб», 30; Муслим, «Селям», 98).
Аллах джумлемизге хурафелерге инанмайып, акъылларымызны къулланмагъа, бильмеген шейлерни бильгенлерден сорап, арекет этмеге насип эйлесин.
РАИМ Гафаров