Аллаху Тааля инсанларгъа берген энъ буюк ниметлерден бири – сагълыкътыр. Инсаннынъ эм юдже Яратыджысына нисбетен къуллукъ вазифесини, эм де аилеси, якъынлары ве бутюн джемиет огюнде вазифелерини кереги киби ерине кетире бильмеси онынъ сагълыкълы олмасынен багълыдыр.
Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) инсан ичюн сагълыкънынъ эмиетини хадислеринде бойле анълаткъан: «Ич кимсеге имандан сонъ сагълыкътан даа да хайырлы бир шей берильмеди» (Тирмизий); «Аллах огюнде къуветли мумин зайыф муминден даа севимлидир» (Муслим). Бойлеликнен, Пейгъамберимиз (с.а.с.) муминлерни эм маневий, эм де беден джеэтинден сагълыкълы ве кучьлю олмагъа тешвикъ эткен.
Эксерий алларда инсанлар элинде олгъан ниметлернинъ къыйметини бильмей. Сагълыкъ нимети де олардан биридир. Шу себептен Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Беш шей кельмеден эвель беш шейнинъ къыйметини билинъиз: Олюм кельмеден эвель аятнынъ; хасталыкъ кельмеден эвель сагълыкънынъ; мешгъулиет кельмеден эвель бош вакъытнынъ; къартлыкъ кельмеден эвель генчликнинъ; фукъарелик кельмеден эвель зенгинликнинъ» (Бухарий).
Ислям дининде ана къарнындан башлап, олюмине къадар инсаннынъ сагълыкълы яшамасы ичюн базы къаиделер бар. Юдже динимизде инсан сагълыгъыны къорчаламакъ ичюн ясакълар да къоюлгъан. Инсан шахсиети ве джемиетнинъ сагълыгъы ичюн зарарлы олгъан алкоголь ичкиси ве зина киби шейлерни динимиз харам этти ве олардан узакъ турмамызны эмир этти (Бакъ.: «Маиде» суреси, 5/90; «Исра» суреси, 17/32).
Сагълыкъкъа тесир эткен шейлерден бири де аштыр. Къарардан зияде аш чешит хасталыкъларгъа себеп ола биле. Хазрет-и Пейгъамберимиз (с.а.с.) догъру ве файдалы ашамакънынъ эмиетини анълатмакъ ичюн бойле буюргъан: «Ич бир инсан ашкъазандан даа ярамай бир савут толдурмады. Инсангъа беденини тири тутаджакъ къадар аш етер. Эгер мытлакъа даа чокъ ашайджакъ олса, ашкъазанынынъ учьтен бирини ашкъа, учьтен бирини сувгъа айырсын, учьтен бирини де бош къалдырсын» (Тирмизий, Ибн Мадже). Бундан да гъайры: «Ораза тутунъыз да, сагълыкълы олурсынъыз», – буюрып, ораза туткъан инсаннынъ даа да сагълыкълы оладжагъыны бильдирди («Джамиу’с-сагъир»).
Сагълыгъымызны къорчалав меселесинде пек дикъкъат этмек керекмиз. Амма, элимизден кельгенини япкъан сонъ, кене де хасталансакъ, тедавийлев ёлларыны къыдырмакъ керекмиз ве эйилешеджегимиз акъкъында умютимизни джоймамалымыз. Бунынъ ичюн Пейгъамберимиз (с.а.с.): «Аллах шифасы олмагъан ич бир дерт бермеди», – деп буюра (Бухарий).
Хасталыкътан къуртулмакъ ичюн тиббий усулларны къыдыргъанда, бир тарафтан да Аллахкъа дуа этип, Къуран окъуп, Аллахтан шифа истемек керекмиз. Чюнки Аллаху Тааля Къуран-ы Керимде муминлер ичюн шифа ве рахмет олгъаныны бильдирди («Исра» суреси, 17/82 ает). Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) де: «Аллахым! Бедениме, къулагъыма, козюме афиет бер…» (Эбу Давуд); «Аллах тарафындан афу этильменъизни, сагълыкъ ве селяметлик истенъиз», – буюрып, муминлерге сагълыкълы бир аят ичюн Аллахкъа дуа этмекни тевсие эткен (Тирмизий).
Раббимиз берген буюк ниметлерден бири даа – вакъыттыр. Аллахтан гъайры бутюн варлыкълар заманнен сынъырлыдыр. Инсан да заман сынъырлары ичинде яратылгъан бир махлюкътыр. Заман – инсан огълунынъ энъ буюк сермаеси ве энъ къыйметли хазинесидир. Дюнья ве ахирет раатлыгъыны теминлейджек къазанчлар, имкян ве фурсатларны заманен эльде этмек мумкюн. Вакъытнынъ эмиети себебинен Аллаху Тааля замангъа емин эте (Бакъ: «Аср» суреси, 103/1-3 ает).
Динимизде бизге эмир этильген ибадетлер кунь, ай ве йыл киби вакъыт парчалары ичинде япыла. Бойлеликнен, динимиз, санки аятымызнынъ ичинде вакъытны, вакъытнынъ ичинде де аятымызны тертип-низамгъа къойгъан. Фарз намазларнынъ муим гъаелеринден бири – мусульманнынъ кунюни бир тертип ичинде тутмасыдыр.
Заманнынъ эр бир къысымыны насыл къулланмакъ керек олгъаныны бизге Къуран огрете: «Айса, бош къалдынъмы, бирден (башкъа бир иш ве ибадетке) башла» («Инширах» суреси, 7 ает).
Вакъытнынъ эмиети акъкъында Пейгъамберимиз бир хадисинде бойле буюргъан: «Эки нимет бар. Инсанларнынъ чокъусы бу ниметлер меселесинде алданды: сагълыкъ ве бош вакъыт» (Бухарий).
Биз истесек де, истемесек де, вакъыт акъып кете. Биз токътасакъ да, кетсек де, уяныкъ олсакъ да, юкъласакъ да, заман акъып кете. Омюр бите. Сайылы нефеслер де вакъыт кеткен сайын азала ве сонъуна якъынлаша. Даа не къадар яшайджагъымызны бильмеймиз…
Бутюн вакъытны бу дюнья ичюн масраф этип, ибадетке заман айырмагъанлар эбедий сеадетини шубе астында къалдыралар. Бу дюньядаки вакъыт (омюр) ахиретни къазанмакъ ичюн берильгенини унутмамакъ керекмиз.
Омюр узун олса да, къыскъа олса да, муим дегиль, муим олгъаны – омюрни иманнен, салих амеллер ишлеп, яхшылыкъны даркъатып, файдалы шейлернен кечирмектир. Къыскъа омюрли инсанлар пек чокъ, амма базыда олар чокъ йыллар яшагъан инсанлардан даа чокъ шейлер япып, етиштире билелер. Меселя, Имам Шафиий, Имам Гъазалий ве Умер бин Абдулязиз киби Ислям буюклери хызметлеринен инсанларнынъ севги ве урьметини къазандылар, вефатларындан сонъра да яшамагъа девам эттилер. Бу ерде буны да къайд этейик ки, эгер узун омюр Аллахкъа ибадет ве итаатнен кечирильсе, бу не гузель бир нимет! Шу себептен бир хадисте бойле айтылгъан: «Инсанларнынъ энъ хайырлысы – омюри узун олып, амели гузель олгъаныдыр. Инсанларнынъ энъ яманы исе, – омюри узун, амели ярамай олгъаныдыр» (Тирмизий).
Асылында, энъ узакъ омюрли инсанлар – энъ чокъ яшагъанлар дегиль, аятта гузель из къалдыргъанлардыр.
Къуранда бош ве файдасыз олгъан эр шейден узакъ турулмасы керек олгъаны бойле анълатыла: «Олар ки (муминлер) бош ве файдасыз шейлерден юз чевирелер» («Муминун» суреси, 3 ает).
Бир хадис-и шерифте де бойле буюрылгъан: «Къыямет куню Адем огълундан булар соралмагъандже, асыл да еринден къыбырдамаз: омюрини не ерде ве насыл кечиргени, илиминен не япкъаны, малыны не ерден къазанып, не ерге масраф эткени ве беденини не ерде ипраткъаныдыр» (Тирмизий).
Юдже Раббимиз бизге бу эки ниметнинъ къыйметини билип, яшамагъа насип этсин!
Иса Велиев