БУЮКЛЕРГЕ УРЬМЕТ, КУЧЮКЛЕРГЕ СЕВГИ
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْناً وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
Юдже динимиз Ислям, буюклерге урьметни ве кучюклерге севгини эмир буюруп, бу кутсал дегерлернинъ юреклерге ашыланып керчек мусульман шахсиетининъ олушмасына чаба костерди. Бу юдже эмирни биз севгили пейгъамберимизден огренемиз. Нитеким бир хадиси шерифлеринде севгили пейгъамберимиз (с.а.в) бойле буюрдулар;
«Кичиклеримизге мерхамет этмеген, буюклеримизге де сайгъы костермеген бизден дегильдир.» (Тирмизий)
Иште бу хадиси шериф ве башкъа хадис ве аетлер бу юдже дегернинъ мусульман топракъларында яйылмасына ве мусульман кимсенинъ буюклерге бу къадар сайгъы ве урьмет костермесине себеп олду. Бир де, Юдже Раббимизнинъ бизлерге эманет оларакъ берген ниметлеринден бири олгъан балаларымыз, севги ве мерхаметнен остюрюлдилер. Ана бабаларына, динлерине, якъынларына, къомшуларына, миллетине ве ватанларына фаидели оладжакълары теменни этилип озель бир тербиеден кечтилер. Бала тербиеси келеджек несиллеримизнинъ шекилленмесине весиле оладжагъы ичюн, ана бабалар эвлятларына озель якълашымнен якълашып бутюн севги ве мерхаметлерини оларгъа бердилер. Озлери керекли киби ашамайып, етерли къадар юхламайып даима эвлятларыны козь огуньде тутып, эр шийлерини оларгъа бермеге чалыштылар. Бу себептен, асырлар ичинде эр бир мусульман, озь баласына кучю еттиги къадар Ислямий тербие бермеге гъайрет этти. Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в.) бу хусусны бойле къайд эткен эди:
«Ич бир баба баласына гузель тербиеден даа устюн бир мирас къалдырмагъан» (Тирмизий).
Кичиклеримизге севгининъ ве гузель тербиенинъ янында, динимиз бир де, ана бабагъа лаф къайтармакъны, оларгъа ярамай сез айтылмасыны, атта эмирлерине къулакъ бермеден «оф» айтылмасыны, гунах корди. Бу юдже дегерни козь огуньде тутып, алимлеримиз оларнынъ балалары устюндеки акъларыны бойле сыраладылар:
Биринджиси, ана-бабагъа бойсунмакъ ве сайгъы косьтермек. Бойсунмакъ тек Аллахнынъ эмирлерине къаршы кельген бир шей истемегенлери вакъыт мумкюндир:
«Биз инсангъа ана-бабасына яхшылыкъ япмасыны тевсие эттик. Амма, бильгинъ олмагъан танърыны Манъа ширк къошманъны эмир этселер, оларгъа итаат этме» («Анкебут» суреси, 8 ает).
Экинджиси, ана-бабагъа яхшылыкъ япмакъ. Буны да Раббимиз бойле бильдирди:
«Бир тек Аллахкъа бойсунаджакъсынъыз, ана-бабаларынъызгъа да яхшылыкъ япаджакъсынъыз. Эгер олардан бири, я да экиси де янынъда къарт олсалар, оларгъа «оф!» биле айтма, оларгъа татлы сёз айт. Мерхамет къанатларынен оларны сарып, бойле айт: «Я, Рабби! Мен кичкене олгъанымда, олар манъа эйилик япкъанлары киби, Сен де оларгъа мерхамет эт» («Исра» суреси, 23-24 аетлер).
Учюнджиси, маддий ихтияджларыны къаршыламакътыр. Раббимиз бойле буюра:
«(Эй, Пейгъамбер!) Сенден нени береджеклерини сорайлар. Айт оларгъа: «Береджек малынъыз ана-баба, акъраба, етимлер, фукъаре ве ёлджулар ичюндир. Аллах япкъан эр бир эйилигинъизни билиджидир» («Бакъара» суреси, 215 ает).
«Биз инсангъа ана-бабасына яхшылыкъ япмакъны тевсие эттик. Чюнки анасы оны бир чокъ къыйынлыкъларнен ташыды. (Сюттен) айрылмасы эки йыл ичиндедир. Эвеля Манъа, сонъра ана-бабанъа шукюр эт. Къайтувынъыз Манъа оладжакъ» («Лукман» суреси, 14 ает).
Бир хадиси шерифте де пейгъамберимиз (с.а.в.) ана бабагъа урьметсизликнинъ гунах олдугъуну бу шекильде хабер бердилер;
«Бутюн гунахларнынъ энъ буюги – Аллахкъа ширк (ортакъ) къошмакъ ве ана-бабагъа урьметсизлик япмакътыр» (Бухарий, Муслим).
Эр ана баба эвлядынынъ тербиесинде сабырлы олмагъа тырышмасы керектир. Эвлядына гузель насихатлар берип, озюнден сонъ дуа этеджек, намаз къыладжакъ ве догъру елдан кетеджек кимсенин къалмасына гъайрет этмеси керектир. Эвлят тербиесинде, энъ буюк уста Лукъмандыр (а.с.). Юдже Раббимиз Лукъманнынъ (а.с.) баласына берген гузель насиат ве тенбиевлерини Къуран-ы Керимде анъды, бизге оларны бильдирди. Бу насиатлары саесинде «Хаким», яни «Икметли» оларакъ анъылгъан Лукъманнынъ (а.с.) огълуна айткъанларыны анъгъан, «Лукъман» суресининъ 17-19-ынджы аетлеринде Лукъман-ы Хакимнинъ бойле насиат эткени бильдириле:
«Балачыгъым! Намаз къыл, яхшылыкъны эмир эт, ярамайлыкътан вазгечир, башынъа кельгенлерге сабыр эт. Шубесиз, булар устюнде турулмасы керек шейлердир. Адамларны кучюк корип, олардан юзюнъни чевирме. Ер устюнде кибирленип юрме. Шубесиз, Аллах озюни бегенип, кибирнен юрген кимселерни асла севмез. Озь табиий юрушинънен юр, сесинъни азалт. Шубесиз, сеслернинъ энъ чиркини эшекнинъ сесидир».
Иште бойлер тербия корген бала, эм анасына, эм бабасына, эм якъынларына ве эм де миллетине фаидели олур. Буюклерге урьмет этер ве кичиклерни севип башларындан окъшар.