Динимизге коре айван насыл союлмалы?
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللّٰهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُوا بِالأَزْلاَمِ ذٰلِكُمْ فِسْقٌ
[Бисмилляхи’р—рахмани’р—рахим. Хурримет алейкуму’ль—мейтету ве’д—дему ве лехму’ль—хинзири ве ма ухилле лигъайрилляхи бих. Ве’ль—мунханикъату ве’ль—мевкъузету ве’ль—мутераддиету ве’н—натыхату ве ма экеле’с—себуу илля ма зеккейтум ве ма зубиха але’н—нусуби ве ин тестекъсиму би’ль—эзлям, заликум фискъ].
Урьметли диндашларым!
Динимиз Ислям шефкъат ве мерхамет динидир. Союладжакъ айвангъа эзиет этмемек, аджджы чектирмемек, зулум япмамакъ – динимизнинъ эмиридир. Пейгъамберимиз (с.а.в.) айван союлгъаны вакъыт, белли усулгъа уюлмасыны ве бу ишнинъ мерхаметнен япылмасыны эмир буюра. Бир хадис-и шерифте бойле айтыла: «Аллах эр шейде гузелликни эмир эте. Бунынъ ичюн, ольдюргенде, гузель ольдюринъ, сойгъанда да, гузель союн. Пычакъларынъызны яхшы къайранъыз, айвангъа зулум япмадан, мукъайт этип яткъызынъыз. Айван джан бермеден, башыны беденинден айырманъыз ве терисини сыдырмагъа башламанъыз» («Эт-тергъиб вет-терхиб»).
Алимлеримиз айванларнынъ союлмасыны экиге болелер: а) зарурий кесим, б) ихтиярий кесим.
А) Зарурий кесим, айваннынъ бир ерини яраламакънен ола. Бу чешит кесим, эв айваны олмагъан, ябаний айванлар ичюн кечерлидир. Авджы тюфекни, окъны я да яралайыджы башкъа шейни къулланмадан эвель «бисмиллях», деп атмасы керек. Янына кельгенде, айван даа аятта исе, пычакънен богъазламалыдыр. Эгер союлгъан айваннынъ ичинден бутюн органлары шекилленген яврусы чыкъса, о да ашалмасы мумкюн. Пейгъамберимиз (с.а.в.) шойле буюргъан: «Айваннынъ союлмасы, ичинден чыкъкъан яврусынынъ да союлмасыдыр» (Ибн Мадже, Даримий).
Б) Ихтиярий кесим исе, бир эв айванынынъ союлмасыдыр. Бойле бир айван союлгъанда, дёрт шейнинъ кесильмесине дикъкъат этильмели. Нефес борусы, аш борусы ве эки шах дамарыдыр. Бу дёрт шейден учюни кесмек фарздыр.
Бунынъ янында, союладжакъ айван кесилюв эснасында тири олмалы. Эгер айван хасталыкътан, богъулмакътан, бир ерден тюшмектен, йыртыджы айванлар тарафындан парчаланмакътан, электриктен я да башына агъыр шей урулып ольдюрильген олса, бу айваннынъ эти харам олур. Чюнки, союлгъан айваннынъ ольме себебинде шубе олмамакъ керек.
Азиз агъаларым, къардашларым!
Динимизге коре, айван сойгъан къасапнынъ акъылы еринде олмасы керек. Дели, не япкъаныны анъламагъан сархош я да наркотик тесиринде олгъан кимсеге айван соювыны ишандырмакъ олмай. Кичик бала «темйиз», яни ашагъы-юкъары еди яшына кельмеген олса, о да айван чаламаз. Къасапнынъ мусульман олмасы керек. Эгер сояджакъ киши мусульман олмаса, о вакъыт эхл-и китаптан – яхудий я да христианнынъ – соймасы мумкюн. Путперест, атешперест, атеист ве муртедлернинъ кескенлери айванларнынъ эти харамдыр. Кесюв эснасында «бисмиллях» сезю ханефий мезхебине коре шарттыр. Эгер къасап сойгъанда, «бисмиллях» сёзюни айтмаса, ойле айваннынъ эти ашанмаз. Амма, унутып я да бильгисизлик себебинен айтылмагъан олса, бойле айваннынъ эти элял ола. Эгер яхудий я да христиан Узеир, Иса я да Аллахтан гъайры башкъа танъры адына айван чалса, о айваннынъ этини ашамакъ харам олур. Соймадан эвель пычакълар яхшы къайранмасы керек. Пычакъ айваннынъ козю огюнде къайранмамакъ керек. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) бир кере айваннынъ козю огюнде пычакъ къайрагъан адамны корип, она бойле айткъан: «Сен оны бир къач кере ольдюрмеге истейсинъми?» (Бейхакий). Союлгъан вакъытта, айванны къыйнамадан, богъазы къыбла тарафына бакъаджакъ шекильде яткъызып, бир кереден соймагъа чалышмалыдыр. Бу себептен къадынларнынъ ве кичик балаларнынъ айван соймалары мекрухтыр. Чюнки союв эснасында бир кереден соямайып, айвангъа эзиет кетирелер. Элял союлгъан айван этини асмакъ ичюн къулланылгъан аскъы, кутюк, балта, пычакъ, буздолап, къыйма машинасы киби алетлер, домуз ве башкъа харам айванлар ичюн къулланылмамакъ керек.
Хутбемни башында окъугъан аетимнинъ манасынен битирмеге истейим. Юдже Раббимиз бойле буюргъан:
«Олю, къан, домуз эти, Аллахтан башкъасы адына богъазлангъан, богъулып, урулып, юксекликтен юварланып я да башкъа айван тарафындан ольдюрильген, йыртыджы айванлар тарафындан парчалангъан айванларны ашамагъа харам къылдыкъ. Джанлары чыкъмадан эвель кесмеге етиштиргенинъиз элялдыр. Тикленген ташлар (путлар) ичюн кесильгенлер ве, фал бакъып, кысмет къыдырмакъ ичюн союлгъан айванлар да сизге харам къылынды. Буларнынъ эписи гунахтыр…» («Маиде» суреси, 5/3 ает).