ИСРАФ ВЕ САРАНЛЫКЪНЫНЪ СЫНЫРЫ
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذٰلِكَ قَوَاماً
[Бисмилляхи’р-рахмани’р-рахим. Веллезине иза энфекъу лем юсрифу ве лем екътуру ве кянэ бейнэ залике къавама].
Мухтерем мусульманлар!
Инсан аятында энъ муим эсаслардан бири – орта ёлны тутмакътыр, не аркъада къалмакъ, не де огге чапмакътыр, не чокъ фукъаре, не де чокъ бай олмакътыр, не чокъ лаф этмек, не де сессиз къалмакътыр. Бунынъ ичюн, эм инсанлар арасы мунасебетте, эм де тиджарет саасында ашырылыкъкъа кетмейип, орта къарарны тутабильмек пек муим ве, айны вакъытта, пек къыйындыр. Аллах берген ниметлернинъ чокъ я да аз олгъанына бакъмайып, оларны ольчюли къулланмакъ эпимизнинъ боюн борджумыздыр. Бунынъ ичюн динимиз бу ниметлернинъ къулланмасында сынъырларны саранлыкъ ве исрафнен бельгилей.
Исраф–керексиз ерде, керегинден даа зияде къулланмакъ, масраф этмек демектир.
Саранлыкъ исе, ихтиядж ве имкян олгъаны алда керекли масрафтан ве къулланмакътан къачмакъ демектир.
Исраф инсанны зиян япмагъа ве кибирленип, Аллах берген ниметлерни аякъ тюбюне алмагъа итей. Саранлыкъ исе, адамларгъа ишанмайып, эркестен шубе этмеге ве акъчагъа багъланмагъа итей. Саран кимсе не къадар чокъ акъчасы олса, о къадар зияде аманлыкъта оладжагъыны тюшюне. Бойледже, о, рызыкъ Аллахтан кельгенине козь къапатып, фаркъ этмеден, акъчагъа табынмагъа башлай. Аллахкъа олгъан ишанчны джойып, тек паранынъ эршейни чезеджегине инана.
Юдже Раббимиз «Зумер» суресинде, 52-джи аетинде буюра ки: «Бильмейлерми, Аллах рызыкъны истегенине чокъ бере, истегенине азалта. Шубесиз, иман эткен топлулыкъ ичюн мында ибрет бар».
Бунынъ ичюн эрбир мусульман Аллахтан онъа такъдир этильген рызыкъкъа боюн эгмеси шарт. Айны вакъытта, бизге берильген бу рызыкъта орта ёлну тутмакъны Юдже Раббимиз шу шекильде эмир эте: «Элинъ сыкъ, ве бус-бутюн ачыкъ да олмасын. Сонъ айыпланырсынъ ве чаресиз къалырсынъ» («Исра» суресининъ 29-джы аети). Аетте сёзю кечкен «эльнинъ сыкъ» олмамасындан макъсат, саран олмамакътыр. Саранлыкъ ичбир кимсени гузеллештирмеди, бу чиркин сыфат не дюньядакилер, не де коктекилер тарафындан бегенильмей. Чюнки, саран кимсе Аллах эмир эткен зекят, хадж ве башкъа фарз ибадетлерден къача, «мен чалыштым ве къазандым, олар да чалышып къазансынлар»–деп, Аллахкъа исьян этмек ёлуна кире. Аетнинъ экинджи къысмында исе, Юдже Раббимиз элимизде олгъан ниметлерге къыймет косьтерип, керексиз ёлларда сачылмамасыны истей. Чюнки бизим эм озюмизге, эм къорантамызгъа, эм якъынларымызгъа нисбетен вазифелеримиз бар. Аллах берген ниметлерни керексиз ерде дагъытып, озь къорантамызгъа ве якъынларымызгъа зулум япмамыз гунах олур. Аллах берген ниметлерни, озь нефсининъ аркъасындан чапып, тюшюнмеден дагъыткъан, ёкъ эткен кимсени эки шей беклей, деп бильдире Юдже Раббимиз. Биринджиси, фукъареликке тюшер ве пек аз инсан онъа къол узатыр. Инсанларнынъ чокъусы оны айыплар. Экинджиси исе, рызкъыны тюшюнмеден сачып дагъыткъаны ичюн, месулиетини ерине кетирип оламаз ве не япаджагъыны билемейип, тюшюнип къалыр.
Азиз диндашларым!
Юдже Раббимиз исрафны харам этти. Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в.) денъиз янында олып, абдест алгъан вакътымызда да исраф этмемекни бизлерден талап эте. Анълашылдыгъына коре, ниметлернинъ чокъ олмасы исрафны элял этмей. Чокъ парасы олгъан кимсе, «мен буны озь акъчама алдым, истегеним киби къулланырым»,–деп айталмаз. Ихтияджы олмагъан шейлерни алмасы, ашаныладжакъ ашларнынъ аякъ тюбюнде олып, сонъ атылмасы, бир-эки кере кийилип атыладжакъ урбаларнынъ алынмасы, керексиз ерде электрикнинъ къулланылмасы, сувны бошуна акъытмакъ, бунынъ киби башкъа шейлер исрафтыр.
Саранлыкъ косьтерген кимселер акъкъында исе, Юдже Раббимиз бойле буюра: «Аллах мерхаметинен берген ниметлерде саранлыкъ эткен кимселер, бунынъ олар ичюн хайырлы олгъаныны тюшюнмесинлер. Ёкъ! Олар ичюн бу бир ярамайлыкътыр. Саранлыкъ япкъанлары шей Къыямет куню боюнларына сарыладжакътыр!» «Ал-и Имран» суреси, 180-джи ает.
Хутбемни башында окъугъан аетимнинъ манасынен битирем: «Фуркъан» суресининъ 67-джи аетинде; «Рахман олгъан Аллахнынъ къуллары масраф эткенлеринде, не исраф этерлер, не де саранлыкъ япарлар. Оларнынъ харджамалары бу экисининъ арасындадыр», –деп буюрыла.
Раббим орта ёллу олып, озюмизге, якъынларымызгъа, къомшуларымызгъа, фукъарелерге зулум япкъан кимселерден бизлерни эйлемесин. Ич бир кимсенинъ акъкъыны ашамагъан, берильген эр бир ниметке къыймет косьтерген къулларындан эйлесин. Саранлыкъ ве исраф киби чиркин ве гунах сыфатлардан узакълашып, орта ёллу бир уммет олмагъа насип эйлесин.