Миллий Дегерлер
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّلْعَالِمِينَ
(Бисмилляхир-рахманир-рахим. Ве мин аятихи халькъус-семавати вель-эрды вехтиляфу эльсинэтикум ве эльваникум иннэ фи залике леаятил-лиль-алемин)
Мухтерем Муминлер!
Алемлернинъ Рабби, бизни шерефли ве мукеммель олып яраттылар. Эр биримиз фаркълы, амма айны вакъытта дегерлимиз. Бизлерге берильген нийметлер сайысыздыр. Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде шойле буюрдулар:
«О (Аллах) истегенинъиз эр шейни сизлерге берди. Эгер Аллахнынъ нийметлерини саймагъа истесениз саямазсынъыз! Догърусы инсан залим ве чокъ нанкёрдир» («Ибрахим» суреси, 34-джи ает).
Иште, бу нийметлерден базылары, бизим фаркълы тильде ве фаркълы ренкте олмамыздыр. Бунлар эр миллетни миллет япкъан эсас дегерликлердир ве мытлакъа къорчаланмасы керектир. Эгер бу дегерликлер ёкъ олса, бу къыйметлерге саип чыкъкъан миллет де ёкъ олур. Афсуз ки, инсанларнынъ чокъусы бу дегерге ве энъ эсасы, Раббимизнинъ бизлерге бергени бу эманетке хыянетлик япалар. Озь миллий дегерликлерине, тилине ве ватанларына саип чыкъмадыкълары киби, башкъаларынада бу дегерлерни унуттурмагъа чалышалар. Албу ки, шукюр нийметлернинъ чогъалмасына, исьян ве нанкёрлик исе нийметлернинъ ёкъ олмасына себеп олар. Юдже Раббимиз бу эсасны санки бир къаиде оларакъ Къуран-ы Керимде шу шекильде хабер эттилер:
«…Ант олсун, шукюр этсенъиз, эльбетте сизге бергеним нийметимни чокълатырым. Эгер нанкёрлик этсенъиз, шубесиз азабым чокъ шиддетлидир» («Ибрахим» суреси, 7-джи ает).
Азиз Къардашларым!
Бир къорантанынъ ювасы эви олгъаны киби, бир миллетнинъ де ювасы ватаныдыр. Эвсиз яшамакъ насыл догъру дегиль исе, ватансыз яшамакъ та, догъру дегильдир. Бу ватан асырлардан берли къардашлыкъ дуйгъуларынынъ къувветленмесине ичинде яшагъан миллет ве топлумларнынъ бирлик ве бераберлик ичинде яшамаларыны сагълады. Миллетимизнинъ юкселип кучленмеси ве башкъа миллетлер тарафындан урьмет ве сайгъы кормемиз ичюн, эввеля диний ве миллий дегерлеримизге эп берабер саип чыкъмамыз керектир. Бирлик ичинде арекет этильмедиги вакъыт юкселиш, башары ве тирилиш олмаз. Аксине дагъылма, парчаланма болюнме, кин, нефрет ве дюшманлыкъ пейда олур. Эр бир инсан насыл озь эвини, малыны, мулькуны ве эвининъ ичинде олгъан башкъа дегерлерни къорчалай исе, озь ватаныны, тилини ве миллетини да ойле къорчалап, севип ве саип чыкъмасы керектир. Амма ашырылыкъкъада кетип башкъа миллет ве тиллерни кичик кормемелидир. Чюнким бу арекет кибирликке, кибирлик исе Джехеннемге алыпбарар.
Бу топракълар ана мисали киби тарих ичинде ватанымыз ве миллетимиз ичюн, атта дюньянынъ дёрт бир тарафы ичюн сайысыз къадар къараман, алим, абид, къадий ве шеит бердилер. Бунларнынъ эписи динимизнинъ ве миллетимизнинъ ана юрдунда юкселиши ичюн ве тарих ичинде унутулуп ёкъ олмамамыз ичюн гъайрет эттилер.
Дегерли Къардашларым!
Иште бу къараманларымыздан бириси Нуман Челеби Джихандыр. 1885 йылында Къырымнынъ кузейиндеки Ор больгесинде Сонакъ коюнде дюньягъа кельди. Джанкой янында олгъан «Акъчора» медресесини, сонъ Акъмесджиттеки руштие окъулуну ве дагъа сонъ, Бахчисарайдаки «Зынджырлы медреселерини башарылыкънен битирди. Дагъа балалыкъ яшында керексиз ве фитнеге себеп оладжакъ шийлерден узакъ тутуп, илимге сарылды. Исмаил Гаспралынынъ «Терджуман» газетесини де такип этти. 1906-джи йыллары Истамбулгъа кетип анда юксек диний тахсиль алды. Ватаны, миллети ве дини ичюн шехид олгъан бу къараманымыз яшларымызгъа шойле насихат этер эди; «Яшларымызны бир идиал этрафында топлап, ону ветан ве халкъ ичюн чалышмагъа азырламакъ керекмиз». 17 Ноябрь 1917 йылы Къырымда буюк арекетлер сонуджу биринджи миллий сечимлер олды ве къурултай азалары белирленди. 9 Декабрьде исе Хан джамисинде эп берабер ойле намазыны къылгъан сонъ, бу башарылыкъны къайд этмек ичюн буюк шенлик япылды, 13 Декабрьде исе учь маддеден олушкъан Къырым мусульманларнынъ биринджи ана ясалары къурулду. Нуман Челеби Джихан Къырымда яшагъан миллетлернинъ чешитли гуллерге окъшаттылар, бирлик ичинде диний ве миллий дегерлернинъ къорчаланмасыны мирас эттилер.
Хутбемни хутбе башында окъудугъум аетнинъ меалинен битирмеге истейим:
«Коклерни ве ерни яратмасы, тиллеринизнинъ ве ренклеринизнинъ фаркълы олмасы Онынъ (Аллахнынъ) муджизелериндендир. Шупесиз бильгенлер ичюн буда яетлер бардыр.» (Рум суреси, 22-джи ает)
Раббим бизни ана ватанымыздан, диний ве миллий дегерлеримизден, тилимизден, намус ве шерефимизден махрум къалдырмасын. Эп берабер бу ватангъа бу миллетке измет этмеге ве озь анна юрдумузны гузеллештирип огге алып бармагъа насиб эйлесин. Амин!