УВЕЙ БАЛЛАР ВЕ АКЪЛАРЫ
بِسْــــــــــــــــــمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيم
يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ
[Бисмилляхи’р-рахмани’р-рахим. Есалюнеке маза йунфикъун, къуль ма энфекъту’м-мин хайрин фели’ль-валидейни ве’ль-экърабине ве’ль-етама ве’ль-месакини вебни’с-себили ве ма тефалю мин хайрин феиннеллахе бихи алим].
Урьметли ве азиз джемаат!
Севабы буюк олмасынен берабер, кульфети ве месулиети буюк олгъан, эвлятлыкъ бала алма меселеси, динимизде буюк ве онемли ер алмакътадыр. Чюнким кучюк бир инсаннынъ тербиеси, ашы, суву, урбасы, иляджы ве сайре ихтиячларындан сорумлу ве месуль олуна. Амма буну адалет ве хикметнен япабильген кимсенинъ севабы буюктир. Нитеким севгили Пейгъамберимиз (с.а.в.) бир хадис-и шерифте шойле буюрдулар;
«Етимни бакъкъан кимсенен мен Дженнетте, шехадет пармагъынен орта пармакъ киби якъын оладжакъмыз.» (Бухарий, Муслим).
Иште Дженнетте Пейгъамберимизге (с.а.в.) къомшу олманынъ ёлу, етим балларгъа дикъкъат айырмакътыр. Пейгамберимизде (с.а.в.) бунун энъ белиргин орнегидир. Чюнким о да, озюне Зейд бин Харис адында кичкене баланы эвлятлыкъ олуп алгъан эди. Хз. Зейд кичик яшында коле олуп сатылды. Хз. Хатидже де ону корип аджыды ве сатып алды. Сонъ ону Пейгамберимизге (с.а.в.) эдие этти. Пейгамберимиз (с.а.в.) Хз. Зейдни колеликтен къуртарып онъа сербестлик берди. Зейднинъ къорантасы фукъаре олгъанлары ичюн ону бакъамаз къалдылар. Бунун ичюн Пейгъамберимиз (с.а.в.) ону озюне эвлятлыкъ олуп алды.
Иште озь миллети ичюн къасевет этип, эркезге ярдым къолуну узатмагъа чалышкъан бу юдже Пейгъамбер, эпимиз ичюн айдын бир орнектир. Севабы буюк олгъан ишнинъ месулиети де, пек буюктир. Чюнким Дженнетни къазанмакъ къолай дегильдир ве якъын келеджекте къорантагъа кельген бу эвлятлыкъ къуванджы шер’и месулиетлерни ерине кетирильмесини талап этеджектир.
Дикъкъат этильмеси керек олгъан бу месулиетлерни шу шекильде сыраламагъа мулькундир;
1. Эвлятлыкъ алынгъан бала, кучюкликтен эвлятлыкъ алынгъаныны бильмеси керектир. Бунун себеби эввеля; а) несиль къарышыкълыгъыны онлемектир. Чюнким динимизге коре тек озь асыл балларымыз неслимизни девам эте, бунун ичюн оларгъа акъикъий ана-баба айтыла. Юдже раббимиз шойле бурду;
«(Аллах) эвлятлыкъ алдыгъыныз кимселерни сизин балларыныз къылмады.» (Ахзаб суреси, 4-джи ает), б) айрыджа, оськен сонъ, бала ана-бабасынынъ керчек ана-бабалары олмадыкъларыны огренгенде псиколожик раатсызлыкъкъа ве аяль къырыкълыгъына угърамасы мулькундир.
2. Увей ана-бабагъа ве эвлятларына къаршы махремиетлерини къорчаламакъ. Шериатнынъ бу эмри чокъ джиддий ве онемлидир. Нитеким эргенлик яшына улашкъан увей бала сют эммекнен махремликни олуштурмагъан олса, увей ана-бабалары янында къыз хиджапсыз джурип оламаз. Эгер акъай исе, увей анасы хиджапсыз джуремез. Бир бирине тиймеге, къучакъламагъа, бир одада къалмагъа гюнах олур. Шериатнынъ бу джиддий талабы харамдан къачмакъ, увей балларнынъ акъ ве укъукъларыны къорчаламакътан къайнакълана. Бу эмирге козь къапаткъан кимселер вакъыт ичинде дуймайып гюнах ичине баталар. Кунюмизде аврупа киби ерлерде увей баллар озь увей бабалары, эмджелери, къардашлары тарафындан теджавузгъа угърамакътадырлар. Бойлеликнен аятлары псиколожик буналымгъа кире ве атта бу киби аллар себебинден озлерини аскъан, ольдюрген сойлары ола. Бизге эмир этильген исе, намус, шереф ве махремиетни къорчаламакътыр.
3. Увей эвляткъа мирастан пай тюшмес. Амма ана-баба дагъа сагъ олгъанда малларынынъ учьте бирисине къадар увей баласына эдие этебилир. Увей балларнынъ озь ана-бабаларындан мал къалгъан исе, увей ана-баба бу малларны озь ихтиячлары ичюн арджап оламазлар. Тек увей баланынъ ихтияджы ичюн арджанабилир. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) шойле буюрдулар;
«Еди буюк гюнахтан бири, оксюзнинъ малыны ашамакътыр.» (Беззар).
4. Озь эвляды киби остюрюлир, зулум ве зарар кетирильмес. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) бир хадис-и шерифинде шойле буюрдулар;
«Эвлернинъ энъ якъшысы оксюзге якъшы бакъылгъан эвдир. Энъ ярамайыда оксюзге ярамайлыкъ япылгъан эвдир.» (Ибн Мадже).
Хутбемни хутбе башында окъудугъум аетнинъ меалинен битирмеге истейим. Юдже раббимиз шойле буюрду;
«Санъа Аллах ёлунда малларыны къанда береджеклерини сорайлар. Айт! Береджегиниз мал, ана, баба, якъынларыныз, оксюзлер, биршийлери олмагъан ве ёлда къалгъанлар ичюндир. Севап адына не япсанъыз Аллах ону мутлакъа билир.» (Бакъара суреси, 215-джи ает).