Бисмилляхи’р-рахмани’р- рахим. Юридуллаху бикуму’ль-юсра ве ля юриду бикуму’ль-усьр.
Азиз джемаат!
Динимиз, белли эсасларыны кечмемек шартынен, бизлерден къолайлаштырыджы олмакъны талап эте. Ёкъса, къыйынлаштырып, инсанларнынъ аятларыны яшанмаз алгъа тюшюрильмесини истемей. Бу мунасебетнен алимлеримиз тарафындан бельгиленген бу къолайлаштырыджы укюмлерден файдаланмакъ эр кеске тевсие этильген. Пейгъамбер Эфендимиз (а.с.) айткъаны киби: «Къолайлаштырынъыз, зорлаштырманъыз. Мужде беринъиз, нефрет эттирменъиз. Бирлешинъиз, айрылыкъкъа тюшменъиз» (Муслим).
Амма, эльбетте, бир иште къолайлыкънынъ олмасы ичюн белли шартларнынъ ве себеплернинъ олмасы керек.
Алимлеримиз бельгилегени киби, къыйынлыкъларны къолайлаштыргъан себеплер едидир:
1. Ёлджулыкъ. Меселя, ёлджу кимсе дёрт рекятлы намазларны эки рекят оларакъ къыскъартып къыла. Оразалы кимсе ёлджу олса, о кунь ораза тутмай биле, амма башкъа куньде къазасыны тутар.
2. Хасталыкъ. Меселя, хаста кимсе гъусуль аладжагъында, сагълыгъына зарар келеджек олса, тееммум алмасы етерлидир. Я да хасталыкъ себебинен тёшегинден туралмагъан кимсе, ятып намазыны къыла биле.
3. Зорлав. Меселя, бир кимсе дининден чыкъмасы ичюн зорланса, олюм техлюкеси ичинде олса, юрегинде мусульман къалмакъ шартынен тилинен динден чыкъкъаныны айтмасына рухсет бар.
4. Бильгисизлик. Динимизде бир адам эвини, бостаныны я да багъчасыны сатмагъа истегенде, эвеля, къомшусына хабер этмеси керек. Чюнки бу акъ эвеля къомшунын акъкъыдыр, бунъа «Шуфа» акъкъы дейлер. Эгер де къомшу бостаннынъ сатылгъанындан хаберсиз олса, хабер алгъан сонъ, бу акъкъыны къуллана билир ве, атта, керек олса, бу меселенен къадыгъа мураджаат эте билир.
5. Агъыр вазиет. Меселя, тиджарет ичюн узакъ ерге кеткен бир къач кимседен бири ёлда вефат этсе, якъынларынен де лаф этмек имкяны олмаса, ёлджулыкъта берабер олгъан кимселер, вазиетнинъ къыйынлыгъындан долайы, онынъ да малларыны сатарлар ве, къайткъан сонъ, акъчасыны къорантасына берерлер.
6. Умумий бельва. Яни, къорчаланмасы къыйын олгъан ве эр кески тесир эткен аллар, беля ве мусибетлер. Меселя, эвлеримизде эр вакъыт яшагъан мышыкъ ве сычанлардан къорчаланмакъ къыйын олгъаны ичюн, писликлери мекрух олмакънен берабер «умуми бельва» себебинен темиз сайыла.
7. Накъыз. Яни, бир сыкъынты ве къыйын вазиеттен долайы асыл усулнынъ терсине бир шей япмакътыр. Меселя, бир мал алгъанымызда, асыл усулгъа коре, башта мал, сонъра акъча берильмеси керек. Амма къыйын алларда, адамнынъ акъчагъа ихтияджы олгъанда, алимлерге коре, башта акъчаны алып, сонъра малны кетирмек мумкюн. Бойле бир сатышкъа фыкъыхта «селем» усулы сатыш дейлер. Иште, анълашылгъаны киби, динимиз Ислям къолайлыкъ динидир. Севимли Пейгъамберимиз (а.с.) бойле буюргъан эди: «Дин къолайлыкътыр. Ким оны къыйынлаштырмагъа тырышса, енъилир. Бунынъ ичюн орта ёлны тутунъыз ве динни (къойгъан къаиделерини) энъ гузель шекильде уйгъуланъыз» (Бухарий). Хутбемни башындаки аетнинъ манасынен битирмеге истейим: «Аллах сизлер ичюн къыйынлыкъны дегиль, къолайлыкъны тилей» («Бакъара» суреси, 185). Раббим къыйынлаштырыджы дегиль, къолайлаштырыджы олмамызны насип этсин.