Мен Къазахистанда Алма-Ата шеэрининъ Каскелен больгесинде 1980 сенеси догъдым. Бабам илим адамы эди, анам исе институтта месулиетли кятип вазифесинде чалышты. Мен 9 яшында олгъанда Къырымгъа кочьтик, Сары-баш коюнде ерлештик. О заман Къурманда тюрк лицейи бар эди. 10-11 сыныфларны анда битирдим, сонъра исе Къалай медресесинде де бир йыл окъуп, Тюркиеде Анкара университетининъ теология факультетинде тасилимни девам этим.Динге севгини сизге ким ашлады?
Эсадуллах оджа: Ислямгъа севги аиледен кельди. Къартбабам молла олып, арапча яза, окъуй эди. Иште, онынъ орьнегинде биринджи кере динге севги кельди.
Зейнеб оджа, сизинъ балалыгъынъыз насыл кечти? Къайда окъудынъыз?
Мен Озьбекистанда 1987 сенеси догъдым. Бабам муэндис, анам спорт устасы оларакъ зенаат алды. Къырымгъа биз 1989 сенеси Къалай коюне авдет олдыкъ. Мектеп чагъындан башлап бизде дин курслары ачылды ве 7 яшында олгъанда Къуран окъув курсларына къатнамагъа башладым. Къалайда къыз медресеси ачылгъанда, мен энди 13 яшкъа кельген эдим ве оджаларымыз медресе даа ачылмаздан эвель мени ве татамны якъын койлерге оджалыкъ япмагъа ёллагъан эдилер. Тамам шу йыллары медресе ачылды ве биз къомшу койлерде эм оджалыкъ япа эдик, эм де медресеге окъумагъа кирдик. 15 яшкъа кельгенде мен энди медресени битирдим ве айны о ерде мени башта бир тербиеджи, сонъра исе оджа оларакъ чалышмагъа давет эттилер.
Эсадуллах Баиров
Айны оджалыкъ фаалиетине башламагъа насыл къарар алдынъыз?
Эсадуллах Баиров: Бизим Ислям динимизде бойледир: «Бир элиф бильсенъ биле, оны башкъасына огретмек керек. Аллах акъкъында бир малюматынъ олса, оны башкъаларнен пайлашмакъ керек». Онынъ ичюн белли бир бильгилерни алгъан сонъ, оджалыкъ да онынъ артындан кельген бир нетиджедир. Чюнки огренген сонъ огретмек ваджиптир, бу мусульманнынъ борджудыр. Биз де энди бу борджны ерине кетирмеге тырышамыз.
Зейнеб Баирова: Эльбетте, эр бир инсаннынъ арзусы ола. Ве шахсен мен озюмни артист оларакъ коре эдим. Амма мен озь санамны таптым. 12 яшында олгъанда биринджи кере дерске оджа оларакъ кирдим.
Оджалыкъ фаалиетинъизде зорлукълар олдымы?
Зейнеб Баирова: Эбет, ишке башлагъанда базы зорлукъларгъа расткелесинъ. Амма медресе меним инсан оларакъ шекилленгенимде, аятымда динге хызмет эткенимде буюк бир роль алды. Чюнки медресе инсангъа тек илим дегиль де, бир яшайыш тарызыны огрете.
Эсадуллах Баиров: Медресеге 2003 сенеси оджалыкъ япмагъа кирдим. О вакъытлары медреседе дерсликлер, программа ве дигер агъырлыкълар олгъанына бакъмадан, энъ муими — балачыкъларымыз медресеге Ислям дининден бир хабери олмайып келелер. Медреседе учь йыл девамында дин илимини огренип, коюне къайтып, энди имамлыкъ япаджакъ севиеге етишмеси — бизге буюк кучь, рух бере. Чюнки япкъан хызметлеринъ бир фидандан теречик олып, осип, мейва бермеге башлагъаныны коресинъ. Оджа ичюн энъ муими будыр.
Бугунь-де-бугунь гъурурлангъан талебелер, мезунларынъыз бармы?
Зейнеб оджа: Аллахкъа шукюрлер олсун, чалышкъаным энди 17 йыл олды. Бу вакъыт ичинде пек гузель бир нетиджелерге ириштик. Шимди бизим талебелеримиз дерсликлерни азырлай, терджимелер япа ве олар бизим умумий бир гъурурымыздыр. Бугунь Къырым боюнджа 80-ге якъын дин оджасы олса, оларнынъ аман-аман 99 файызы Къалай къыз медресесининъ талебелеридир.
Эсадуллах оджа: Ракъамларны бельгилесек, огъланлардан 120-ге якъын имамларымыз — медресени битирген инсанлардыр. Яни Къырымда не ерге бакъсанъ, медресе битирген ве бу иште хызмет эткен имам я да къадын оджасы олмагъан бир кой ёкътыр.
Аиленъизни не вакъыт къурдынъыз?
Эсадуллах оджа: Аллах ойле япты ки, яречигим янымда олгъан экен, арамызда олды-оладжакъ 50 метр бар экен. Айры бир корпусларда чалыша экенмиз. Иште, сагъ олсунлар аркъадашларымыз бираз козюмизни ачтылар. Зейнеб оджаны корьдим ве бундан сонъ бири-биримиз ичюн яратылгъанымызны анъладыкъ. Таныш-билишмемиз узун сюрьмеди, къышта таныш олсакъ, язда тоюмыз олды. 2008 сенеси биз Къалайдан Акъмесджитке къатнап башладыкъ. Муфтилик эркянында генчлернен чалышмагъа башладыкъ. Иште, 2008-2011 сенелери арасы бизим бир аягъымыз Муфтиликте, бир аягъымыз Къалайда эди. 2011 сенеси Акъмесджитке кочьтик. О заман мен басма ишлери иле мешгъуль олдым. 2013 сенеси исе Муфти бейнинъ тайининен Муфти ярдымджысы олдым. Медреседен тыш къызлар ичюн фаалиет ёкъ эди. Амма бириси буны башламакъ керек эди. Иште, Зейнеб оджаны да медреседен чыкъаргъанымызнынъ себеби бу эди.
Сизинъдже, бахтлы къорантанынъ сыры недир?
Зейнеб Баирова: Аллахкъа шукюрлер олсун, 13 йыл берабермиз, Аллах назардан сакъласын. Севги дуйгъусыны Аллах Тааля инсангъа насыл берсе, оны къорчаламакъ, сакълап къалмакъ керектир. Ве бу ерде эм къадын, эм эркекнинъ пайы пек буюк. Къорантада умумий дегерликлерге дикъкъат этмек керек.
Эсадуллах Баиров: Къоранта зор бир меселе, джемиетнинъ темелидир. Билемиз ки, шейтан бу мевзуда энъ буюк душман — эм апай, эм акъайгъа аягъыны тайдырмагъа чалыша. Онынъ ичюн бири-биринъизге бойле багъланмакъ керек ки, шейтанынъ аранъызгъа киреджек, сокъуладжакъ бир ери олмасын. Пейгъамберимиз айта ки, «Къадынынъызнынъ бегенмеген бир тарафлары олса, оларгъа чокъ дикъкъат этмемек керек. Гузель, кучьлю, севиледжек тарафларына бакъмакъ керек».
Къач баланъыз бар?
Эсадуллах Баиров: 4 балачыгъымыз бар. Биринджи къызымыз Сурея 2006 йылнынъ баласы, мектепке 6-джы сыныфкъа къатнай. Сонъ Али 2009 сенеси догъды, шимди 3 сыныфта окъуй. Ве даа Мелике ве Айбике къызчыкъларымыз бар. Олар 2011 ве 2013 йылларнынъ балалары.
Эсадуллах ве Зейнеп оджаларнынъ балалары: Сурея, Али, Мелеке, Айбике
Ишке чокъ вакъыт сарф этмек керек. Я аиленъизге, балачыкъларынъызгъа вакъыт къаламы?
Зейнеб Баирова: «Бунынъ эписи Аллахнынъ иши. Ве бизим аилемиз, ишимиз, балаларымыз бир бутюнлик киби олып къалды. Аллахкъа шукюрлер олсун, мен буны Аллахнынъ рахмети, ярдымы оларакъ корем.
Къоджа ве къадынгъа бир ерде чалышмагъа агъырмы я да ёкъ?
Зейнеб Баирова: Эгер бу иш аят тарзы олса, ич проблем ёкъ. Бизим аилемиз ве ишимиз исе – бу бизим аят тарзымыздыр.
Балаларынъызнынъ тербиесинде энъ чокъ неге дикъкъат этесинъиз?
Зейнеб Баирова: Меним ичюн биринджиси бу оларнынъ Аллахкъа олгъан багълылыгъыдыр. Биз балаларымызгъа ябанджы тиль огрете билирмиз, чешит фенлер огрете билирмиз. Амма онынъ Аллахкъа багъы бутюнлей къорантасына багълы.
Эсадуллах Баиров: Бунынънен берабер балагъа динни радикаль олмагъан шекильде огретмек керек. Балачыкъ балалыгъыны яшамакъ керек.
Бирде-бир хоббинъиз бармы?
Эсадуллах Баиров: Бош вакъытта аилемизнен хобби оларакъ, Къырымнынъ гузель ерлерини кезмеге къарар алдыкъ.
Зейнеб Баирова: Сонъки кере Багъчасарайгъа баргъан эдик, Коккозьге. Коккозьнинъ джамилерини кездик, койнинъ табиатыны, къобаларыны, учансувларыны кезип чыкътыкъ.
Келеджекке планларынъыз, арзуларынъыз акъкъында тариф этинъиз?
Эсадуллах Баиров: Планлар кене де бизим хызметимизнен багълы. Халкъымызнынъ гъайып олгъан диний, миллий къыйметлеримизни тиклемек, сакълангъанларыны исе кучьлетмек ве келеджек несильге бермектир. Эминмиз ки, илериде халкъымызны пек гузель, парлакъ келеджек беклей. Ве биз де бу ёлнынъ ёлджумыздыр.
Халкъымыз тарихта къаладжакъ девирде яшай. Фикиринъиздже, шимди миллетимиз неге даа чокъ дикъкъат этмели? Неге ынтылмакъ керекмиз?
Эсадуллах оджа: Асылында, кечиджи ве эбедий къыйметликлер бар. Кечиджи къыйметликлерге де сарылмакъ керек, яни пара къазанмакъ, араба алмакъ, эв къурмакъ керек. Бу догърудыр. Амма эбедий къыйметликлер де бар, оларнынъ этрафында тюшюнмек керек, оларнынъ этрафында ишни, кучьни бирлештирмек керектир. Эльбетте, девлеттен истеген шейлеримиз чокъ, амма биз халкъ оларакъ, озь-озюмизге не япа билемиз? Мисаль ичюн, къырымтатар мектеплеримиз, сыныфларымыз бар, лякин бу къырымтатар сыныфына къатнайджакъ талебе тапылмай. Мына бу бизим дердимиздир.
Зейнеб Баирова: Инсан дюньяны къуртарырым дей, лякин кенди къорантасыны къуртарып оламай. Яни биз халкънынъ умумий келеджеги акъкъында тюшюнемиз, амма янымызда олгъан озь эвлядымыз насыл бир несиль оладжагъындан хаберимиз ёкъ. Аллах биле, ярын о бириси кунь девлетимиз де ола билир. Амма бу осеяткъан несиль не къадар къырымтатар олып къаладжакъ. Шимди бизни меракъландыргъан асыл меселе будыр. Яни эр бир ана-баба, къартана ве къартбаба озь якъын чевресинде, дамла-дамла буюк бир дерьягъа акъкъан озь фаалиетини ве бу миллетке иссесини къошаджакъ озь аилесинден башлап бакъ-макъ керек.